Notatki z lekcji - Dermatologia

DERMATOLOGIA

1. WŁÓKNA KOLAGENOWE:
- stanowią 70 % suchej masy skóry właściwej, są grubsze i bardziej zbite w dolnej warstwie skóry, a cieńsze i luźniej ułożone w górnej warstwie skóry
- zbudowane są z białka – kolagenu wytworzonego we fibroblastach
- są miękkie, ale nierozciągliwe

2. WŁÓKNA SPRĘŻYSTE:
- stanowią 2 % suchej masy skóry
- zbudowane są z cienkich włókienek, których budulcem jest białko – elastyna
- wytworzone we fibroblastach włókna sprężyste są delikatniejsze i cieńsze niż włókna kolagenowe
- są elastyczne i rozciągliwe

3. WŁÓKNA RETIKULINOWE:
- występują na granicy skórno – naskórkowej, jako główny składnik błony podstawnej
- mają charakter niedojrzałego kolagenu
- są obecne w otoczeniu naczyń włosowatych, gruczołów łojowych, potowych oraz włókien nerwowych

4. KOMÓRKI SKÓRY WŁAŚCIWEJ:
- fibroblasty wytwarzają kolagen i elastynę
- komórki tuczne wytwarzają mediatory uwalniane w trakcie reakcji zapalnej
- histiocyty rozpoznają ciało obce i pochłaniają je
- zakończenie nerwów odbierają bodźce z zewnątrz, występują licznie
na wewnętrznych powierzchniach dłoni i na podeszwach, pojedyncze komórki krwi
(limfocyty)

5. SKÓRA:
- jest zaopatrywana przez dwie sieci naczyń krwionośnych
- głęboka sieć naczyniowa znajduje się na granicy skóry właściwej i tkanki podskórnej
- sieć powierzchniowa znajduje się w warstwie brodawkowej skóry właściwej
- tętnice zaopatrują tkankę łączną skóry w składniki odżywcze i tlen
- żyły odprowadzają produkty przemiany materii
- układ powierzchniowy wyposażony jest w drobne naczynia włosowate służące do zaopatrywania nieunaczynionego naskórka

6. SKÓRA BIERZE UDZIAŁ W:
- percepcji bodźców
- termoregulacji i ustroju( pocenie się)
- mechaniczna osłona
- biologiczna ochrona( bakterie)
- melanogeneza wytwarzanie barwnika( opalanie się)
- wytwarzanie barwników
- resorpcja niektórych związków chemicznych( wchłanianie)
- gospodarka wodno – elektrolitowa
- gospodarka witaminowa
- gospodarka tłuszczowa
- metabolizm białek, lipidów, węglowodanów oraz witamin
- utrzymuje równowagę między ustrojem, a otoczeniem, czynność wydzielnicza
- procesy odpornościowe ustroju

7. Skóra spełnia wiele istotnych FUNKCJI OCHRONNYCH, które możemy podzielić na aktywne
i bierne:
- aktywna ochrona oznacza reakcje na bodźce z zewnątrz, czyli obronę przed drobnoustrojami, wchłanianiem składników czynnych, wydalanie potu i łoju, zmianę ukrwienia przez kurczenie i rozszerzanie się naczyń krwionośnych. Do reakcji aktywnej zaliczamy odbieranie bodźców takich jak ucisk, drgania, dotyk, ból, temperatura

8. TKANKA PODSKÓRNA:
- w tkance podskórnej znajduje się prawie cały tłuszcz skórny
- składa się ze zrazików tłuszczowych przedzielonych tkanką łączną włóknistą
- zawiera ona liczne komórki tłuszczowe połączone w ziarna wtopione w luźną tkankę łączną
- znajdują się naczynia krwionośne i komórki nerwowe
- do górnej części tkanki podskórnej przylega skóra
- chroni znajdujące się głębiej narządy przed uciskiem i uderzeniem
- grubość tej tkanki ma ścisły związek z odżywianiem
T: BUDOWA PRZYDATKÓW SKÓRY. CHARAKTERYSTYKA GRUCZOŁÓW
POTOWYCH.

1. PRZYDATKAMI SKÓRY są włosy, paznokcie, gruczoły potowe i łojowe. Wszystkie są pochodzenia naskórkowego, ale tkwią głęboko w skórze właściwej.

2. GRUCZOŁY POTOWE dzielą się na typy ekranowe – występujące w całej skórze oraz apokryfowe – związane z mieszkami włosowymi i występujące głównie w okolicach pachowych, płciowych, odbytu, brodawek sutkowych oraz powiek. Składają się z części wydzielniczej, przewodu wyprowadzającego i ujścia, które w gruczołach ekranowych znajduje się w naskórku, a w apokryfowych w kanale
włosowym lub naskórku.

3. EKRYNOWE GRUCZOŁY POTOWE są to pory widoczne gołym okiem na powierzchni skóry.
Te gruczoły znajdują się w skórze właściwej, a ich ujście w naskórku. Odgrywają rolę w regulacji cieplnej. Wzmożone wydzielanie potu zachodzi w przypadku wzrostu temperatury otoczenia(powyżej 31ºC) lub przy wysiłku fizycznym. Z reguły człowiek wydziela około od 0,5 – 1litra dziennie(nawet do 10 litrów przy dużym wysiłku lub wysokiej temperaturze). Skład chemiczny potu zależy od pokarmów, warunków klimatycznych, wpływów hormonalnych i innych. Pot jest bardzo rozcieńczonym roztworem soli zawierającym związki mineralne(potas, wapń, magnez, żelazo, a także mocznik, kwas mlekowy,
Węglowodany, lipidy i inne). Wydzielanie potu zależy od układu nerwowego. Obfite pocenie następować może pod wpływem bodźców emocjonalnych i dotyczy zwłaszcza dłoni i stóp. Ścisły związek z ośrodkowym układem nerwowym powoduje, że wycięty zwój nerwowy spowoduje całkowite
zahamowanie procesu pocenia, w tym miejscu. Pot ma lekko kwaśnie pH i wraz z wydzieliną gruczołów łojowych tworzy płaszcz tłuszczowy. Dzięki kwaśnemu odczynowi hamuje namnażanie się bakterii i grzybów, które wolą środowisko zasadowe. Ich czynność zaczyna się od urodzenia.

4. APOKRYNOWE GRUCZOŁY POTOWE nie biorą udziału w termoregulacji. Ich czynność rozpoczyna się w okresie dojrzewania. Na ogół towarzyszą mieszkom włosowym. Ich przewód wyprowadzający uchodzi do mieszka włosowego rzadziej bezpośrednio na powierzchni skóry. Wydzielanie potu typu apokryfowego występuje w skórze okolic pachowych, płciowych, odbytu i brodawek sutkowych. Pot jest gęsty i mleczny na skutek zawartości lipidów. Zawiera też wodę, sole mineralne, białka, cukry
i dlatego stanowi doskonałą pożywkę bakterii bytujących na powierzchni skóry, które rozkładając go powodują powstawanie związków zapachowych, a ich rodzaj zależy od składu potu, aktywności bakterii i innych czynników, dlatego zapach każdego człowieka jest inny.

5. GRUCZOŁY ŁOJOWE związane są głównie z mieszkami włosowymi i leżą w skórze właściwej. Rozwijają się jako boczne wypuklenia torebek włosowych. Ich przewody wyprowadzające uchodzą do mieszków włosowych, w niektórych tylko okolicach ich ujścia leżą bezpośrednio na powierzchnię skóry, czerwień warg oraz brodawki sutkowe. Gruczoły te należą do gruczołów holokrynowych, to jest takich, których wydzielina powstaje na skutek niszczenia i rozpadu komórek wydzielniczych. Mają postać rozgałęzionych woreczków. Skurcz mięśnia przywłosowego powoduje wydzielanie łoju na powierzchnię skóry(gęsia skórka), w okolicach łojotokowych(strefa T na twarzy, przednia i tylnia rynna potowa tułowia). Gruczoły są rozgałęzione i wykazują wzmożoną aktywność. Z wiekiem aktywność gruczołów łojowych słabnie, z reguły wydzielamy 1 – 2 gramów dziennie. Zadaniem gruczołów łojowych jest zachowanie elastyczności warstwy rogowej, osłona skóry przed czynnikami mechanicznymi, chemicznymi i bakteryjnymi oraz natłuszczenie włosów.

Skład łoju:
- glicerydy
- woski
- kwasy tłuszczowe
- cholesterol
- węglowodory

Czynność gruczołów łojowych podlega wpływom hormonalnym. Wzrost produkcji androgenów(testosteron, progesteron – męskie) w okresie pokwitania powoduje znaczne powiększenie gruczołów łojowych. Estrogeny działają odwrotnie, powodują zmniejszenie wielkości gruczołów łojowych i ich wydzielanie.


T: BUDOWA WŁOSA I PAZNOKCIA.

1. WŁOS tkwi w mieszku włosowym. Składa się z korzenia i łodygi. Cebulkę włosa stanowi dolna zbita część korzenia tkwiąca w skórze. Łodyga wystaje ponad powierzchnię skóry. W budowie włosa wyróżniamy część nabłonkową(macierz). W wyniku jej rogowacenia powstaje łodyga włosa. Część nabłonkowa tworzy pochewkę. Główną częścią łącznotkankową jest brodawka włosa zaopatrzona w naczynia krwionośne i nerwy, ściśle związana z macierzą. Zniszczenie tej części powoduje trwałą utratę włosa, natomiast uszkodzenie części nabłonkowej jest odwracalna. Warstwy komórek otaczające włos to tzw. pochewki wewnętrzne i zewnętrzne. CEBULKA leży bezpośrednio nad brodawką włosa, która jest częścią skóry właściwej i odpowiada za tworzenie komórek włosowatych. Każdy włos z wyjątkiem rzęs i brwi ma własny mięsień przywłosowy
2. CYKL WŁOSOWY:
- anagen faza wzrostu, ok. 80 – 85%, trwa 3 – 6 lat
- katagen (okres przejściowy) 1% włosów występuje w tym okresie, trwa kilka dni do 2 tygodni, opuszka stopniowo zanika i ulega rogowaceniu z przesunięciem ku górze
- telagen okres spoczynkowy, 10 – 20% włosów występuje w tym okresie, trwa 2 – 4 miesięcy, pod koniec tej fazy włos wypada, nowy włos wyrasta z tego samego mieszka dopiero po 1,5 – 3 miesięcy

Odsetek włosów rosnących i znajdujących się w strefie spoczynku pozwala ocenić stopień uszkodzenia mieszka. Przy zadziałaniu szkodliwych czynników zewnętrznych(farby, środki do trwałej ondulacji) dochodzi głównie do uszkodzenia pochewek włosów. Różnice w długości i wzroście włosów zależą od czynników genetycznych i hormonalnych.

3. PAZNOKCIE tak samo jak warstwa rogowa i włosy składają się ze zrogowaciałych keratynocytów i stanowią ochronę dla mocno ukrwionych i unerwionych zakończeń palców rąk i stóp. Płytka paznokcia spoczywa na łożysku paznokcia. Po brzegach otaczają wał paznokciowy. Tylko część łożyska pokryta wałem paznokciowym nosi nazwę macierzy paznokcia. Paznokieć wyrasta z macierzy, pozostała część łożyska spełnia jedynie czynności odżywcze. Na kciuku, a czasem i na innych palcach dostrzec można białawe zabarwienie płytki paznokciowej o pół księżycowatym zarysie zwanym obłączkiem. Powstaje on na skutek uwidocznienia się zakrytych zwykle wałem paznokciowym korzenia paznokcia i jego macierzy. Obrąbek naskórkowy(skórka) pokrywa płytkę od strony wału i chroni ją przez urazami.
T: SYMPTOMATOLOGIA OGÓLNYCH CHORÓB SKÓRY.

1. W rozpoznawaniu chorób skóry(dermatoz)kierujemy się symptomatologią przedmiotową, czyli zmianami morfologicznymi skóry powodowanymi przez chorobę oraz symptomatologią przedmiotową, czyli dolegliwościami zgłaszanymi przez chorych.

2. WYKWITY PODSTAWOWE są to zmiany skórne, na podstawie których ustalamy rozpoznanie. Rozróżnia się:
- wykwity pierwotne, czyli podstawowe elementy morfotyczne, które można określić jako najsilniejszą reakcję skóry na bodziec chorobowy
- wykwity wtórne, które powstają albo w związku z występowaniem wykwitów pierwotnych, albo stanowią etap ich licznego rozwoju

3. ZMIANY WYSTĘPUJĄCE WE WYKWITACH PIERWOTNYCH:
- plama(macula)
- rumień(erythema)
- grudka(papula)
- guzek(tuberrelum)
- guz(tuber)
- bąbel pokrzywkowy(vritica)
- pęcherzyk(vesicula)
- pęcherz(bulla)
- krosta(pustula)

4. ZMIANY WYSTĘPUJĄCE WE WYKWITACH WTÓRNYCH:
- łuska(squama)
- strup(crusta)
- nadżerka(erosio)
- przeczos(excariotio)
- pęknięcie(fisswra)
- rozpadlina(rhagas)
- owrzodzenie(wvleves)
- blizna(cicatrix)

5. PLAMA wykwit leżący na poziomie skóry, niewyczuwalny przy dotyku, różniący się od skóry otaczającej wyłącznie zabarwieniem. Plamy mogą być:
- barwnikowe związane z odkładaniem się barwnika np. znamiona, piegi, przebarwienia, rumień trwały,
tatuaż odbarwienia - bielactwo
- zapalne (rumień) związane z przekrwieniem wywołanym stanem zapalnym – naczyniowe np. wynaczynienia, trwałe rozszerzenia naczyń(teleagiektazja) lub nowotwożenie drobnych naczyń (naczyniak płaski) – złogowe np. ciemnoszare plamy zatrucia rtęcią.

6. BĄBEL POKRZYWKOWY jest to wykwit wyniosły nad poziom skóry, barwy porcelanowo - białej lub różowej, szybko powstający i szybko ustępujący bez pozostawienia śladów. Istotą jest obrzęk skóry właściwej. Bąble są podstawowymi wykwitami w pokrzywce i oparzeniu pokrzywą. Niekiedy zmiany te mają charakter zlewny i mogą utrzymywać się dłużej np. obrzęk naczynioworuchowy(quinckiego).

7. GRUDKA jest to wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry o rozmaitych wymiarach, dość wyraźnie ograniczony, różniący się od skóry otaczającej spoistością, bez pozostawienia śladu. Grudki mogą być przerosłe i osiągają niekiedy duże rozmiary np. brodawki zwykłe. Grudki mogą być naskórkowe związane głównie z przerostem naskórka np. brodawki – skórne, skórno – naskórkowe np. wykwity błyszczycy i liszaj płaski.

8. GUZEK jest to wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, niewiększy od orzecha laskowego, związany ze zmianami w skórze właściwej, często ulegający rozpadowi i występujący z pozostawieniem blizny, przykładem mogą być guzki gruźlicze.

9. GUZ większe wykwity guzkowate zajmujące również tkankę podskórną, noszą nazwę guza. Jest to wykwit wyniosły lub płaskowyniosły. Guzy mogą być zapalne np. rumień guzkowaty, czyrak lub nowotworowe noszące nazwę guzów nowotworowych, łagodnych lub złośliwych.

10. PĘCHERZ I PĘCHERZYK są to wykwity wyniosłe ponad powierzchnię skóry wypełnione płynem i występujące bez pozostawienia blizny. Jeśli przekraczają pół cm to noszą nazwę pęcherzy. Pęcherze mogą mieć wielkość bardzo różną, występują pojedynczo lub w zgrupowaniach, rozwijają się w obrębie skóry niezmienionej lub zapalnie zmienionej. W związku z czym są różnie bolesne. Goja się z wytworzeniem strupa na powierzchni skóry, pod którym dochodzi do wygojenia się wykwitu.

11. KROSTA stanowi wykwit płaskowyniosły, kopulasty. Jest to wykwit typu pęcherzyka lub pęcherza zawierający od początku treść ropną lub łuszczycy krostkowej albo przekształcający się z pęcherzyków lub pęcherzy w wyniku wtórnego zakażenia bakteryjnego. Gojące się krosty zasychają w strupy i występują bez śladu.

12. ŁUSKA jest to złuszczająca się warstwa rogowa, powstaje bądź jako zejście stanu zapalnego, bądź w następstwie nadmiernego rogowacenia np. rybia łuska lub parakeratozy tak jak niepełnego lub przyspieszonego rogowacenia charakterystycznego dla łuszczycy. Złuszczanie może być otrębiaste lub płatowe.

13. STRUP powstaje na skutek zaschnięcia na powierzchni skóry własnych wydzielin organizmu(wyciek surowiczy, ropa, krew). Strupy stanowią etap w rozwoju i gojeniu się pęcherzyków, pęcherzy, krost, nadżerek, owrzodzeń i stanu zapalnego skóry.

14. NADŻERKA jest to ubytek naskórka powstający w wyniku jego zniszczenia np. maceracja we fałdach skórnych. Nadżerki łatwo ulegają zakażeniu wtórnemu, krwawią przy urazach, występują bez pozostawienia blizny.