Pedagogika Gestalt

Pedagogika Gestalt

Pedagogika Gestalt powstała w latach siedemdziesiątych naszego stulecia jako jeden z rodzajów pedagogiki alternatywnej, integrującej pod tą właśnie nazwą wiedzę i doświadczenia z kilku nurtów w naukach humanistycznych.
Tym co istotnie różni pedagogikę Gestalt od innych prądów i kierunków pedagogicznych jest wyjście w reformowaniu teorii i praktyki edukacyjnej od jasności sensu i celów osobistego życia i systemu wartości przez samych pedagogów (nauczycieli i wychowawców).

Pedagogika Gestalt, określana też mianem Pedagogiki Postaci, stanowi propozycję określonych działań edukacyjnych oraz projektuje nowe sposoby zachowań nauczyciela służące lepszej i skuteczniejszej realizacji celów nauczania. Czerpiąc inspiracje z różnych humanistycznych koncepcji gestaltpedagogiczna metoda nauczania dopracowuje się dopiero swoich zasad i wyraźnie zarysowanych ram definicyjnych. Eksplanatywną wartość swoich teoriopoznawczych ustaleń opiera ona przede wszystkim na filozofii egzystencjalnej, fenomenologii i psychologii humanistycznej . Można też zauważyć, że koncepcja tej pedagogiki opiera się na trzech autonomicznych fundamentach:

?edukacja przez stapianie się? czyli koncentracja na emocjonalnej i poznawczej sferze uczenia się. Polega ono na docieraniu do wychowanka poprzez włączaniu do procesu wychowania i kształcenia, jego wartości, postaw i emocji. Należy pomagać w rozwijaniu zainteresowań, nie krytykować ostro wartości wychowanka, pozwolić mu do pewnego stopnia uczyć się na własnych błędach.

zajęcia interakcyjne skupione na temacie (TZI czyli Themenzentrierte Interaktion). Są metodą rozwiniętą przez Ruth Cohn i jej współpracowników, której to istotą jest zaangażowanie osobowości uczestników zajęć edukacyjnych i towarzyszących im trudności w procesie przekazywania treści nauczania. Celem tych interakcji jest osiągnięcie równowagi pomiędzy następującymi komponentami procesu kształcenia: treściami i tematem zajęć (TO), indywiduum z jego własną biografią, potrzebami fizycznymi, duchowymi i moralnymi oraz umiejętnościami komunikowania się z samym sobą i z otoczeniem (JA) oraz pomiędzy grupą jako całością (MY). Chodzi tu o integrację zarówno w płaszczyźnie egzystencjalnej jak i w obszarze procesów grupowych oraz o uzyskanie równowagi pomiędzy dawaniem i przyjmowaniem, słuchaniem i mówieniem, aktywnością i biernością (uzyskanie jedności biologicznej, społecznej i kosmicznej osoby uczącej się).

agogika integracyjna ? człowiek jako nierozerwalne ciało, psychika i dusza żyje w nierozerwalnym związku ze środowiskiem społecznym i ekologicznym. Współdziałając z tymi środowiskami zdobywa swoją tożsamość.

Biorąc pod uwagę cele i rolę wychowawczą z uczeniem, obydwoje uczą się od siebie nawzajem, możemy wydedukować, iż w przypadku kierowania się tą koncepcją należy stosować otwartą strategię wychowania. Charakteryzuje się ona traktowaniem wychowanka jako pełnoprawną osobę, akceptowaniem jego zachowań, ?naturalnym podejściu? do sytuacji konfliktowych, eliminowaniu sytuacji stresujących. Postępowanie wychowawcze ma doprowadzić do wyzwolenia samodzielności wychowanka, nie ma mowy o jakiejkolwiek
manipulacji czy dominacji. Rezygnuje się stopniowo z kontroli zewnętrznej czy karania, na rzecz kontroli wewnętrznej.

Bogusław Śliwerski podaje, że wg. Pedagogiki Gestalt nauczyciel powinien kierować się sześcioma zasadami:
1. Zasada pierwszeństwa relacji uczeń - nauczyciel. Polega ona na stawianiu relacji między wychowawcą a wychowankiem na pierwszym miejscu. Nawet ponad tematem lekcyjnym. Ważniejsze są poprawne stosunki w klasie oraz właściwa komunikacja wyrażająca nie tylko zasadnicze informacje typu "dzisiejszym tematem lekcji będzie", "czy na zadanie domowe wykonacie" Istotne są układy między uczniami, ich stosunek do siebie nawzajem, do przedmiotu nauczania. Proces kształcenia polega na uświadomieniu sobie własnych możliwości i potrzeb przez uczniów - uczenie się przeżywanie (ważne jest "tu i teraz").
2. Zasada tworzenia horyzontalnych sytuacji nauczania i uczenia się. Uczenie/nauczanie odbywa się na dwóch poziomach: społeczno-emocjonalnym, oraz merytorycznym. Najpierw należy zająć się pierwszym, aby stworzyć fundamenty dla prawidłowego procesu nauczania i właściwego jego przebiegu. Zasadnicze znaczenie ma w tym przypadku zaufanie pomiędzy uczestnikami tego procesu.
3. Zasada zajmowania się jednością ciała, psychiki i duszy. Należy pozostawić uczniom swobodę, aby mogli samodzielnie działać, wykorzystywać swoje zdolności do rozwiązywania danych problemów. Powinno się jednoczyć w sobie umysł, intelekt, emocje- duchowy i społeczny wymiar, co umożliwi całościowe doświadczenie.
4. Zasada uczynienia punktem wyjścia do zajęć tego, co w danym momencie angażuje uczniów, co "staje się". Pedagog powinien brać pod uwagę aktualne i przyszłościowe znaczenie dla uczniów dobranej przez niego treści zajęć. Powinien uwzględnić także wiek uczniów, ich zainteresowania, poziom i wartości dla nich istotne.
5. Zasada zajmowania się jednością indywiduum - środowisko. Pokazuje jak uczniowie mogą zrozumieć, na czym polega ich odpowiedzialność w działaniach wobec lubianego bądź nie lubianego środowiska. Także istotna jest tu struktura więzi w klasie.
6. Zasada uczenia się przez przeżywanie i działanie. Uczniowie sami doświadczają ważnych dla nich spraw i treści, samodzielnie je rozumieją w aktywnym działaniu. Zajęcia muszą wzbudzać ciekawość, nauczyciel powinien wspierać własną aktywność uczniów.
Pedagogika Gestalt pobudza osoby uczące się do zdobywania określonej wiedzy,
do świadomego wyboru czegoś, co je bardzo porusza, pochłania czy budzi ich
zaciekawienie. Aktywnego doświadczania treści zajęć, co pozwala na poszerzenie
i odnowienie swoich kompetencji. Uczniowie w czasie zajęć stają się aktywni,
twórczy, swobodni w wyrażaniu siebie, a dzięki temu autentyczni. Gestalt pobudza
do tego, aby wpierw poznać i zaakceptować siebie.
Poznać własne potrzeby i zainteresowania. Dostrzec szanse poszerzenia potencjału
działań i przeżyć. Gestalt uczy świadomego działania, koncentrowania się na
przeżyciach ,,tu i teraz?. Zdobyta w ten sposób wiedza staje się jedyną w swoim rodzaju i w pełni osobistą.

Pedagogika Gestalt pobudza do działania również nauczycieli, wychowawców.
Pedagog musi być świadomy nie tylko celów swoich zajęć dydaktycznych i wychowawczych, ale i celów poznawczych, afektywnych i społecznych uczenia się.
Wymaga to od niego uświadomienia sobie sposobu, w jaki funkcjonuje, jak
przystosowuje się do otoczenia, w jaki sposób integruje bieżące doświadczenia, czego unika i jakie uruchamia mechanizmy obronne, w jakich sytuacjach powstaje w nim opór. Ważne podkreślenia w pedagogice Gestalt są wzajemne relacje między pedagogiem a wychowankiem. Opierają się one na intersubiektywności, czyli postrzeganiu dziecka jako integralnej wewnętrznie i pełnowartościowej istoty ludzkiej i traktowanie jej jako takiej. Takie podejście do wychowanka daje mu poczucie bezpieczeństwa i wspomaga go w odkrywaniu swoich możliwości. Integralność ucznia oznacza ujmowanie go jako jedności procesów duchowych i psychicznych, emocjonalnych i wolicjonalnych, a zarazem traktowanie go zgodnie z jego szkolną rolą, ale i odwoływanie się w całym procesie edukacyjnym do jego pozostałych ról jak np. roli dziecka, chłopca czy dziewczynki, brata, sąsiada, kolegi itp. Ważna jest również świadomość nauczyciela, że również on sam uczy się czegoś od ucznia. W tak rozumianej interakcji uczenie się jest uczeniem się obu partnerów, tzn. uczeń uczy się czegoś od nauczyciela, a nauczyciel uczy się czegoś od ucznia, co nie
oznacza, że we wszystkich sytuacjach oba podmioty uczą się od siebie tego samego lub tyle samo. Sprzyja to kontaktom partnerskim, dialogowym, jak między równoprawnymi ludźmi. Pedagogika Gestalt budzi u uczniów świadomą odpowiedzialność za własną aktywność. Umożliwia wyrażanie emocjonalnych i cielesnych odczuć przez wychowanków, które zgodnie z tradycyjnym wychowaniem są surowo oceniane i niepożądane. Inwazja technologii i środków przekazu wynaturza kontakty międzyludzkie, Gestalt przyczynia się do odrodzenia sztuki życia, wyzwala wolność konstruowania życia, odnawia jego wartości.

Literatura:

B. Śliwerski ?Współczesne teorie i nurty wychowania?