Medjacje między sprawcą czynu karalnego a pokrzywdzonym.

Historia konfliktu jest tak długa jak historia ludzkości. Ludzie spierają się w różnych kwestiach i na różnych obszarach. Różne są też sposoby radzenia sobie z sytuacjami konfliktowymi. Jednym z nich jest mediacja, której zastosowanie w Polsce wciąż się poszerza ? od sporów zbiorowych, poprzez konflikty rodzinne aż po sprawy karne i gospodarcze.
Mediacje (łac. mediare - być w środku) to dobrowolny i poufny proces dochodzenia do rozwiązania sporu, prowadzony w obecności osoby neutralnej - mediatora.
Pozwala pokrzywdzonemu na wyrażenie jego uczuć i odczuć, a także jego oczekiwań i potrzeb. Przestępcy zaś pozwala na przyjęcie odpowiedzialności za skutki przestępstwa oraz podjęcie związanych z nią działań. Mediacje różnią się od rozstrzygnięć instytucjonalnych (w tym sądowych) przede wszystkim tym, że ich celem nie jest ustalenie, kto ma rację, ale wypracowanie rozwiązania satysfakcjonującego strony sporu.
Mediator nie ma władzy podejmowania decyzji merytorycznych. Jego celem jest pomoc zwaśnionym stronom w dobrowolnym osiągnięciu ich własnego, wzajemnie akceptowanego porozumienia w spornych kwestiach. Sprzyja trwałemu zakończeniu konfliktu między
stronami lub jego złagodzeniu. Mediacja nadaje stronom większą autonomię w zakresie rozporządzania swoimi prawami. Zawiera w sobie również restytucję, jako przejaw pogodzenia sprawcy z ofiarą. Restytucja staje się jednym z celów procesu.
Mediacja ułatwia rozwiązanie konfliktu drogą bez przemocy. Zaczyna się
i kończy w prokuraturze (na Policji) lub w sądzie, jednakże odbywa się poza
wymiarem sprawiedliwości i jest od tego wymiaru niezależna. Prowadzona jest
w atmosferze całkowicie sprzyjającej swobodnym wypowiedziom oraz rozładowaniu emocji.

Polski ?Kodeks Etyki Mediatora?, opracowany przez Polskie Centrum Mediacji, wprowadził takie zasady postępowania mediacyjnego, jak:
1.FACHOWOŚĆ ?obowiązuje go nabywanie wiedzy i umiejętność posługiwania się posiadaną wiedzą zgodnie z dobrem i interesami obu stron
?2.DOBROWOLNOŚĆ ?dobrowolna zgoda stron na mediację musi zostać wyrażona na początku pierwszego spotkania .Strony powinny zostać poinformowane ,że mogą wycofać się na każdym etapie postępowania. Nie wolno wywierać na nie żadnej presji, aby zgodziły się na mediację. Warunek pełnej dobrowolności jest bezwzględny; odróżnia to mediacje od sądu i arbitrażu.
?3. BEZSTRONNOŚĆ ? Strony w mediacji mają równe prawa i powinny być traktowane jednakowo z zachowaniem godności i szacunku. Niedopuszczalne jest aby mediator pozostawał ze stronami w stanie pokrewieństwa lub jakichkolwiek innych związkach.
?4.NEUTRALNOŚĆ ? wobec przedmiotu sporu. Mediator nie narzuca stronom własnych rozwiązań , nawet gdy ? jak sądzi ?byłyby najlepsze.
?5.POUFNOŚĆ- wszystko co się dzieje w czasie prowadzenia mediacji jest poufne i nie może być przekazywane żadnej instytucji lub osobie prywatnej. Dokumentacja przechowywana w związku z prowadzonymi mediacjami musi być zabezpieczona przed osobami niepowołanymi. W przypadku poważnych przestępstw mediator powinien poinformować odpowiednie organy.
?6. BEZINTERESOWNOŚĆ ? mediator nie może czerpać żadnych korzyści materialnych z tego co jest przedmiotem negocjacji między stronami . Nie może mieć także żadnego osobistego interesu z faktu zawarcia ugody czy sposobu i form w jakich zostanie zawarta.
?7.AKCEPTOWALNOŚĆ ? mediator powinien być zaakceptowany przez strony ? reguły i procedury muszą być podane na początku negocjacji.
?8. SZACUNEK ?mediator dba o zapewnienie bezpiecznych warunków rozmów. Mediacja powinna być prowadzona w odpowiednim tempie w czasie wyznaczonym przez możliwości i życzenia stron. Musi zapewnić SATYSFAKCJĘ PROCEDURALNĄ /WŁAŚCIWY SPOSÓB PROWADZENIA MEDIACJI /,MERYTORYCZNĄ /ZADOŚĆUCZYNIENIE / I PSYCHOLOGICZNĄ /POCZUCIE AUTORSTWA STRON WOBEC OSIĄGNIĘTEGO ROZWIĄZANIA I LEPSZE SAMOPOCZUCIE PO PRZEPROWADZONEJ MEDIACJI.1

Postępowanie mediacyjne między sprawcą a pokrzywdzonym prowadzone jest obecnie:
w sprawach z oskarżenia publicznego (art. 23a kpk; art. 3394 kpk) na podstawie postanowienia prokuratora, sądu lub organu Policji z inicjatywy organu procesowego stron/y albo za zgodą stron.
w sprawach z oskarżenia prywatnego (art. 4892 kpk) na podstawie postanowienia sądu na wniosek lub za zgodą stron - zamiast posiedzenia pojednawczego.
w sprawach dotyczących wykonania bezwzględnej kary pozbawienia wolności (art. 1621 kkw, przepisy art. 23a kpk stosuje się odpowiednio (na podstawie art. 12 kkw) - na podstawie postanowienia sądu penitencjarnego, na wniosek przedstawiciela administracji zakładu karnego, sądowego kuratora zawodowego, zgodnie z wnioskiem skazanego lub pokrzywdzonego albo z urzędu.
koszty postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa - art. 618l pkt 8 kpk w zw. z art. 6192 kpk.

Warunki, jakim powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do przeprowadzenia mediacji, sposób ich powoływania i odwoływania, zakres i warunki udostępnienia akt oraz sposób i tryb postępowania mediacyjnego, wynagrodzenie za postępowanie mediacyjne określają:
w sprawach z oskarżenia publicznego i prywatnego w postępowaniu karnym - Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 czerwca 2003 roku w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych (Dz.U. 108 poz. 1020 z późniejszymi zmianami)
wysokość ryczałtu dla instytucji lub osoby prowadzącej postępowanie mediacyjne 4 w zw. z 1 rozporządzenia MS z dnia 18 czerwca 2003 roku w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym (Dz.U. 108 poz. 1026 z późniejszymi zmianami) - obecnie kwota ta wynosi 120 zł 20 zł ryczałt za doręczenia.

Postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż miesiąc, tylko w uzasadnionych przypadkach może być ono przedłużone na wniosek mediatora przez organ kierujący sprawę do postępowania mediacyjnego. Sprawy do mediacji może kierować:
prokurator/policja - na etapie postępowania przygotowawczego,
sąd - w toku całego postępowania sądowego aż do wydania orzeczenia kończącego sprawę,
sąd - zamiast posiedzenia pojednawczego w sprawach z oskarżenia prywatnego (na wniosek lub za zgodą stron; sąd nie może takiej sprawy skierować do mediacji z urzędu),
sąd penitencjarny/dyrektor zakładu karnego - na każdym etapie odbywania bezwzględnej kary pozbawienia wolności, niezależnie od wysokości orzeczonej kary,
sąd wykonujący prawomocnie orzeczone kary lub środki karne w toku postępowania wykonawczego (na podstawie art. l2 kkw w zw. z art. 23a kpk).

Znaczenie i cele mediacji
Sprawiedliwość naprawcza i mediacja może przynieść różnorodne korzyści
dla pokrzywdzonego, sprawcy oraz społeczeństwa i wymiaru sprawiedliwości.
mów Znaczenie mediacji dla pokrzywdzonego
I. Pokrzywdzony
? jest podmiotem konfliktu, gospodarzem postępowania oraz partnerem w rozmowie;
? bierze sprawy ?we własne ręce?;
? czuje się szanowany i nikt nie narusza poczucia jego godności;
? jego godność, jako uczestnika mediacji zostaje uszanowana przez dobre słuchanie (nazywane aktywnym słuchaniem);
? wie najlepiej, jak powinien być rozwiązany jego problem;
? może: rozmawiać o konflikcie, uzyskać ważne dla niego informacje o pobudkach, jakimi kierował się sprawca, poznać motywy postępowania sprawcy, zrozumieć, dlaczego został wybrany na przedmiot ataku przestępczego, odreagować emocje wywołane przestępstwem, wyrazić swój gniew spowodowany przestępstwem, uświadomić sprawcy szkodę i rozmiar krzywdy, którą wyrządził przestępstwem, poczuć moralną i psychiczną satysfakcję z aktywnego udziału w procesie, pozbyć się obaw i lęku przed przestępcą i przestępczością w przyszłości, przedstawić swoje wyobrażenie o zadośćuczynieniu,
decydować o satysfakcjonującej go formie zadośćuczynienia, uzyskać zadośćuczynienie materialne i moralne;
? czuje się zauważony, bierze udział w sprawie, ktoś zajmuje się jego krzywdą
w stosunkowo krótkim czasie po przestępstwie;
? jest chroniony przed wtórną wiktymizacją.
II. Ponadto mediacja zapewnia:
? bezpieczne miejsce, które sprzyja dobrej atmosferze rozmów;
? warunki do odreagowania emocji;
? warunki do prowadzenia ze sprawcą negocjacji na temat zadośćuczynienia;
? możliwość szybkiego uzyskania przez pokrzywdzonego naprawienia szkody
lub satysfakcjonującego go zadośćuczynienia, bez potrzeby podejmowania dodatkowych kroków;
? zanikanie anonimowości pokrzywdzonego;
? upodmiotowienie pokrzywdzonego;
? wzmocnienie roli pokrzywdzonego w procesie karnym.
Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że pokrzywdzonym nie zależy je-
dynie na ukaraniu sprawcy, ale przede wszystkim na uzyskaniu zadośćuczynienia za doznane krzywdy. Zdarza się, że ofiara chce, aby sprawca wykonał jako
zadośćuczynienie, pracę społecznie użyteczną lub spełnił określone świadczenie i na cel społeczny. Bywa, że chce usłyszeć jedynie od sprawcy słowo: ?przepraszam?.
Znaczenie mediacji dla sprawcy przestępstwa
I. Sprawca poprzez proces mediacyjny:
? powinien uświadomić sobie, że wyrządził zło i krzywdę konkretnej osobie,
które wymagają zadośćuczynienia;
? uzyskuje możliwość: pełniejszego zrozumienia konsekwencji swego czynu wyrażenia żalu z powodu wyrządzonej krzywdy oraz skruchy przeproszenia pokrzywdzonego, przedstawienia pokrzywdzonemu motywów działania,
zrozumienia konieczności naprawienia skutków przestępstwa, wyrażenia gotowości zadośćuczynienia moralnego i materialnego, zawarcia dobrowolnej ugody z pokrzywdzonym,
naprawienia szkody lub zadośćuczynienia, uczestniczenia w próbie pogodzenia (pojednania) lub pogodzeniu (pojednaniu) z ofiarą;
? w wyniku negocjacji z pokrzywdzonym oraz naprawienia szkody czy zadośćuczynienia, może mieć szansę uniknięcia orzeczenia przez sąd surowszego rodzaju kary, a tym samym uniknięcia stygmatyzacji, orzeczenia kary w niższej wysokości, zastosowania dobrodziejstwa warunkowego umorzenia postępowania karnego lub bezwarunkowego umorzenia, skorzystania ze skróconej formy postępowania;
? otrzymuje szansę powrotu do normalnego życia.
Należy pamiętać, że ideą mediacji jest to, że oskarżony i pokrzywdzony
mają sami dojść do porozumienia, w obecności mediatora, ustalić, w jaki sposób
sprawca dokona zadośćuczynienia. Forma zadośćuczynienia nie jest sprawcy
narzucona przez organ procesowy czy mediatora. Jest ona wynikiem negocjacji,
wypracowanego stanowiska stron. Mediacja stwarza szansę, że strony konfliktu
karnego mają poczucie, że konflikt, który istniał między nimi, został rozwiązany
i że jest to rozwiązanie satysfakcjonujące i sprawiedliwe. Dotychczasowe do-
świadczenia wykazały, że strony chętnie korzystają z zaoferowanego im postępowania mediacyjnego.
Znaczenie mediacji dla społeczeństwa
Proces mediacji nawiązuje do codziennych sytuacji, w których łagodzenie
różnych konfliktów następuje poza formalnym procesem sądowym. Mediacja
wykorzystuje bowiem zdolność ludzi do różnorodnych sposobów działania zapobiegającego zaostrzeniu konfliktów. Wpływa też na świadomość możliwości współtworzenia pokoju społecznego. Mediacja:
? umożliwia podmiotowe uczestnictwo obywateli w procesie sądowym;
? jest sposobem na przywrócenie zburzonego przestępstwem zaufania w stosunkach społecznych;
? stwarza szansę na wygaszenie konfliktu pomiędzy sprawcą i ofiarą przestępstwa, co przenosi się na wygaszanie konfliktów w społeczeństwie (jeżeli konflikty takie trwają i narastają w skali mikro i w skali makro, to społeczeństwo staje się mało spójne, skłócone i niesolidarne);
? umożliwia oszczędności finansowe w budżecie państwa;
? umożliwia zwiększenie poczucia bezpieczeństwa w społeczeństwie, dzięki
większej szansie na prawidłową resocjalizację sprawców, a przez to ograniczenie liczby recydywistów;
? w szerszym wymiarze może prowadzić do poprawy komunikacji społecznej;
? może prowadzić do zwiększenia tolerancji ludzi wobec siebie;
? zapewnia edukację prawną społeczeństwa;
? sprzyja uaktywnianiu społeczeństwa i jego włączaniu w działania profilaktyczno-resocjalizacyjne.

Rozwiązanie konfliktów międzyludzkich, problemów i sporów powinno się
odbywać drogą negocjacji, kompromisu, szukania porozumienia, konsensusu.
I chociaż nie wszyscy akceptują taki sposób rozwiązania konfliktów, zwłaszcza w dziedzinie prawa karnego, to jednak zyskuje coraz więcej zwolenników.
prawa karnego, to jednak nym istnieje niecałe 30 lat. W naszym kraju, faktycznie , jako eksperymentalny program w sprawach o czyny karalne od 1996 roku, a formalnie została włączona do ustawy z 26 października 1982 roku ,przy czym zaczęła obowiązywać od wydania rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 maja 2001 roku.





Bibliografia:
1.Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dn. 01.08.2005
2.Kwartalnik PCM ?Mediator? (od 1996 r.)
3.Kodeks Etyki Mediatora, PCM 2003 r.;
4.Mediacja ? nieletni przestępcy i ich ofiary, Oficyna Naukowa, IWS 1999 r.;
5.Teoria i praktyka pojednania ofiary ze sprawcą, PATRONAT 1995 r.;
6.KPK
7.KKW