Układ słoneczny - charakterystyka planet
Patrząc na nieboskłon za dnia może się wydawać, że to nie Ziemia krąży wokół Słońca, lecz że Słońce krąży wokoło Ziemi. Ziemia wraz ze Słońcem oraz pozostałymi planetami i innymi ciałami niebieskimi wchodzi w skład Układu Słonecznego. Centralnie położone Słońca jest głównym założeniem teorii heliocentrycznej, która w 1543 roku przedstawiona została na forum światowych uczonych przez polskiego astronoma Mikołaja Kopernika, który swoją wypowiedzią obalił kultywowaną dotychczas teorię geocentryczną, na podstawie której Ziemia stanowiła centralną część całego wszechświata.
Planetami nazywamy ciała niebieskie, posiadające średnicę większą od 100 km, które obiegają gwiazdę oraz nie posiadają własnych źródeł energii promienistej, a siecią światłem odbitym od gwiazdy. Współcześnie znamy 9 planet, które wchodzą w skład naszego Układu Słonecznego. Są nimi: Merkury oraz Wenus jako planety dolne, a pozostałe: Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun, Pluton są planetami górnymi.
Planety okrążają centralnie położone Słońca a ich prędkość jest różna i zależy od odległości danej planety od Słońca oraz średnicy orbity, po której ruch ten się odbywa. W najmniejszej odległości od Słońca przemieszcza się Merkury. Następnymi w kolejności planetami od Słońca są: Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun a najdalej znajduje się Pluton.
Planety: Merkury, Wenus, Ziemia oraz Mars okrążają Słońce po niewielkich orbitach, są niewielkich rozmiarów, a ich powierzchnie budują skały. Rozmiary oraz skład litologiczny tych planet jest zbliżony do parametrów Ziemi, dlatego zwane są one również planetami ziemskimi. Pozostałe planety, okrążają Słońce na większych orbitach, tor ich ruchu jest dłuższy, są zwane również planetami olbrzymami a budują je głównie gazy. Wyjątek stanowi Pluton, który ze względu na swe rozmiary przypomina planety ziemskie. Planety typu ziemskiego posiadają łącznie jedynie trzy księżyce, zaś planety typu olbrzymów posiadają ich razem ponad 60.
Niemalże każdego dnia na niebie mogą pojawiać się spadające gwiazdy, czyli w rzeczywistości meteory. Widziany na nieboskłonie krótkotrwały błysk jest efektem spalania w czasie przechodzenia przez warstwę atmosfery ziemskiej odłamków skał - czyli meteoroidów. Częstym zjawiskiem jest również sytuacja, w której przez atmosferę przedostają się ciała większych rozmiarów, które - nie ulegając zniszczeniu - zderzają się z powierzchnią ziemi. Wtedy zwane są meteorytami.
1. SŁOŃCE
Słońce to jedyna gwiazda naszego Układu Słonecznego. Tworzy ja kula gorących gazów- wodoru na współ z helem. Wartość temperatury na jej powierzchni wynosi średnio do 1 mln stopni Celsjusza. Wielkość średnicy Słońca ma wartość w przybliżeniu 1,4 mln km. Zestawiając ją z Ziemią Słońce jest niebagatelnych rozmiarów olbrzymem: w nim może się zmieścić 1,3 mln takich planet, jaka jest Ziemia.
Słońce wykonuje jedynie jeden ruch wirowy wokoło własnej osi i tak jak pozostałe gwiazdy ulega stałym zmianom. W jego wnętrzu ciągle zachodzi reakcja zamiany wodoru w hel - podstawowa reakcja jądrowa. Głównym budulcem Słońca jest ciekły wodór.
2. MERKURY
Merkury jest najbliższą dla Słońca oraz najszybciej poruszającą się planeta w naszym Układzie Słonecznym planetą. Jej jedno okrążenie wokoło Słońca po eliptycznej orbicie trwa jedynie 88 dni, w czasie gdy Ziemia obiega Słońce w czasie 365 dni. Na powierzchni Merkurego nie ma żadnych zjawisk tektonicznych, brak jest również powłoki atmosferycznej. Merkury to jedna z najgorętszych i równocześnie najzimniejszych planet w naszym Układzie Słonecznym. Wartość temperatury po dziennej stronie Merkurego, od strony działania palących promieni Słońca, oscyluje wokół 380 stopni Celsjusza.
3. WENUS
Wenus to druga planet w naszym Układzie Słonecznym. To planeta niewyobrażalnie gorąca i tak samo pochmurna. Na Wenus brak zasobów wody oraz tlenu i z tego powodu brak tam jakichkolwiek warunków dogodnych do przeżycia dla człowieka. Wartość temperatury na powierzchni planety oscyluje wokół 500 stopni Celsjusza. Planetę otulają liczne warstwy chmur. Wenus budują skały, a także lawa wydostająca się ze stożków wulkanicznych. Na obieg wokół Słońca Wenus potrzebuje 225 dni liczonych na Ziemi. Tym sposobem dzień na tej planecie jest dłuższym od roku.
4. ZIEMIA
To trzecia planeta w naszym Układzie Słonecznym. Tak samo jak kształt Marsa i Wenus, to masywna kula. Obiega Słońce po orbicie w ciągu 365 dni a obraca się wokół własnej osi przez jedynie 24 godziny. Wartość średnicy ziemskiej wynosi około 12 800 km. Jest jedyna planetą, na której powstało i rozwija się życie organizmów żywych, a jest to uwarunkowane obecnością znacznych zasobów ciekłej wody. Otoczona jest atmosferą, składającą się z około 70% z azotu oraz 21% tlenu, pozostałymi gazami są: argon, ksenon, krypton, hel i para wodna oraz CO2.
Z kosmosu obraz Ziemi przypomina błękitną kulę z białymi smugami. Niebieski kolor to wody oceanu a białe smugi to chmury. Oś Ziemi nie jest usytuowana idealnie w pionie - jest nachylona w stosunku do powierzchni orbity. Generuje to zmiany oświetlenia powierzchni ziemi a w dalszych konsekwencjach również po części wpływa na występowanie na pór roku. Atmosferę ziemską budują głównie dwa gazy: azot i tlen. To umożliwia życie na Ziemi.
5. MARS
Mars stanowi czwartą oraz jednocześnie podobną do Ziemi planetę w naszym Układzie Słonecznym. Obiega Słońce bardzo wolno, bo przez 2 lata liczone w czasie ziemskim. Wielkość średnicy Marsa wynosi w przybliżeniu 6 800 kilometrów.
Orbita Marsa posiada większe rozmiary niż orbita ziemska, to generuje tak długi okres, bo aż 687 ziemskich dni, aby mogła okrążyć Słońce. Dodatkowo Słońce nie leży dokładnie pośrodku orbity, Mars w czasie swego ruchu w określonym czasie oddala się, raz przybliża do Słońca. Ruch obrotowy Marsa wokół własnej osi wynosi 24 godziny oraz 37 minut. Dlatego czas trwania dnia na Marsie niewiele różni się od dnia na Ziemi.
6. JOWISZ
Jowisz to największa planeta w naszym Układzie Słonecznym. Długość roku wynosi na nim aż 12 lat ziemskich, zaś doba - odmiennie od ziemskiej i zaledwie 10 godzin. Jowisz nie jest zbudowany ze skał stałych a wiec nie posiada powierzchni stałej. Stanowi samą w sobie kulę gazów - w przeważającej części z wodoru oraz helu. Wielką "Czerwoną Plamę" widoczną na powierzchni Jowisza zidentyfikowano w laboratorium astronomicznym jako olbrzymi sztorm, rozrastający się na poziomie atmosferze już od przeszło setek lat. W wyniku szybkiego ruchu obrotowego planety powstają w jego atmosferze liczne wiry. Skład chemiczny Jowisza, podobnie jak Słońca, zależy od proporcji pomiędzy wodorem i helem.
7. SATURN
Saturn to druga pod względem wielkości planeta w naszym Układzie Słonecznym. Wielkość średnicy planety wynosi około 120 000 km. Niepowtarzalną cechą Saturna jest występowanie w płaszczyźnie jego orbity licznych gazowych pierścieni. Prawdopodobnie budują je bryły lodu, a posiadają rozmiary szerokości od kilku centymetrów do nawet kilkudziesięciu metrów. Saturn, na podobieństwo Jowisza, okrążany jest przez wiele naturalnych satelitów - księżyców. Saturn to ostatnia planeta, widoczna gołym okiem. Na podobieństwo Jowisza również ma kształt i formę gazowego giganta. Wartość temperatury w atmosferze planety do około - 180 stopni Celsjusza.
Jeden obieg Saturna wokół Słońca zajmuje planecie 29 lat. Wartość temperatura powierzchniowej wynosi do 270 stopni Celsjusza poniżej zera - nigdzie na Ziemi nie jest tak zimno jak tutaj właśnie.
8. URAN
Uran to siódma z kolei planeta w naszym Układzie Słonecznym. Długość roku na powierzchni Uranu wynosi 84 lata ziemskie. Przypuszczalnie pod powierzchnią planety mogą znajdować się zbiorniki wypełnione wodą. Ale jest to na razie jedynie przypuszczenie, niepotwierdzone jakimikolwiek badaniami laboratoryjnymi. Na Uranie brak światła. Słońce widać tu jednie w postaci niewielkich rozmiarów świecącego krążka, a wartość temperatury w atmosferze oscyluje wokół 270 stopni Celsjusza poniżej zera. Oś Uranu posiada nachylenie do płaszczyzny orbity o kąt niemal 98 stopni, stad też tłumaczony jest wygląd planety, przypominającej toczącą się wokół Słońca piłkę i w określonych odstępach czasu planeta zwraca się do Słońca jednym ze swoich biegunów. Ruch obrotowy Uranu trwa 10 godzin 50 minut.
9. NEPTUN
Neptun stanowi ósmą po pozostałych planetach składową w Układzie Słonecznym. Na obieg wokół Słońca planeta potrzebuje około 164 lat ziemskich - to bardzo długi okres. Planeta okrążana jest przez 8 odkrytych księżyców, a wokół planety można zaobserwować układ cienkich pierścieni. Ewenementem w skali wszechświata jest kolor planety - błękitny, przypominający barwę oceanu. Tam też występują najsilniejsze wiatry w kosmosie, osiągające prędkości nawet do 2 000 km/h oraz notuje się tam najniższe wartości temperatur, niegdzie na jakiejkolwiek planecie naszego Układu Słonecznego nie są one spotykane.
10. PLUTON
Pluton stanowi ostatnią planetę w Układzie Słonecznym. Odkryto ja dopiero w 1930 roku. Średnica posiada długość 4000 km. Na Plutonie prawdopodobnie Słońce przypomina jedynie jasną gwiazdę w otchłani kosmosu, która emituje na powierzchni planety niewiele więcej światła niż nasz Księżyc będący w stadium pełni emituje na powierzchnię Ziemi. Obieg Plutona wokół Słońca wynosi 248 lat ziemskich. (Od pewnego czasu Pluton nie jest uznawany za planetę.)