Prądy artystyczne i poglądy filozoficzne w latach 1918 1939.

FUTURYZM
Awangardowy kierunek w sztuce i literaturze 1909 - 1924 r. we Włoszech i Rosji;

Cechy:
1. Anarchistyczne odrzucenie i sprzeciw wobec tradycji i kultury,
2. Poprzez chęć wyrzeczenia się całego dorobku kulturalnego i zaczęcia wszystkiego od nowa - zainteresowanie kulturą ludzi pierwotnych,
3. Fascynacja cywilizacją, techniką, urbanistyką i dynamizmem
(w nazwie - futuryzm ( in. czas przyszły)).
4. Podstawowy czynnik wartości - ruch.

Program f. włoskiego:
- walka z muzealną martwotą,
- postulowanie nowych języków poetyckich, zrywających z regułami składni,
- swoboda w interpretacji i ortografii, wolność od form logicznych.

Futuryści cenili: rzeczowniki, nieosobowe formy czasowniika, eliminowali przymiotniki

Główny przedstawiciel:
Filippo Tomasso Marinetti - teoria "słów na wolności", która dokonała przełomu ekspresyjnego czyniąc poszczególne słowa samodzielnymi elementami komunikatywnymi. Martinetti zalecał onomatopeje. Nowym akcentem było przesunięcie naśladowczej wrażliwości dźwięków melodycznych
Dźwięki nie opisują przyrodę lecz elementy z cywilizacji.

Futuryzm włoski powstał na skutek zacofania gospodarczego kraju, który wszędzie uważany był tylko jako jedno wielkie muzeum sztuki.

Program f. rosyjskiego:
- walka z tradycją i dotychczasowymi konwenansami poetyckimi,
- hasło wolności w sposobie i stylu tworzenia w zależności od woli i natchnienia twórcy

Przedstawiciele:
Włodzimierz Majakowski - burzył stare formy, obrazował śmiale, manifestował własną osobowość, cechował go bunt społeczny, polityczny i obyczajowy

Wielemir Chlebnikow - sięgał do starosłowiańskich żródeł i do twórczości ludowej - usiłował stworzyć odrębny "pozarozumowy" język poetycki.oparty czasem prawie wyłącznie na dźwiękowym zestawieniu słów, z pominięciem ich znaczeń.

Futuryzm w poezji polskiej
St. Młodożeniec,
B. Jasieński,
Anatol Stern - prowokowali, odrzucali logikę.

ABSTRAKCJONIZM

Cechy:
- sztuka bezprzedmiotowa, nie przedstawiająca,
- świadoma rezygnacja z przedstawień mających bezpośrednie odniesienie do form obserwowanych w naturze, na rzecz wyłącznego ograniczenia się do środków formalnych (gra lini, kolorów, brył, płaszczyzn, faktury).
W procesie kształtowania się następuje stopniowa rezygnacja z wątków tematycznych

Główne nurty:
- abstrakcjonizm geometryczny - operowanie różnorodnymi formami geometrycznymi,
- abstrakcjonizm organiczny - stosowanie form nieregularnych, sugerujących kształty organiczne.

Przedstawiciel: W. Kondinsky



KUBIZM
(cube z franc. kostka, sześcian) - poszukiwanie bryłowości, poszukiwanie w przedmiotach form geometrycznych, idea wydobycia haosu zjawisk i znaków symbolizujących ład, poszukiwanie harmonii. Kubizm był częściej stosowany w plastyce niż w literaturze.

Fascynacja i zainteresowanie zabytkami sztuki prekolumbijskiej, folklorem polinezyjskim.

Ceniono:
- prostotę,
- nawiązywanie do geometrycznych kształtów ukrytych w przedmiocie,
- deformację graniczącą z karytakturą.

Kubizm w malarstwie dzieli się na:

1. kierunek analityczny - odrzucenie reguł perspektywy, rozbicie przedmiotu na elmenty geometryczne,
2. kierunek syntetyczny - synteza przedmiotu przez połączenie elementów,
3. kierunek maksymalny - zgeometryzowany rysunek.

Przedstawiciel: P. Picasso

Poezja:

Poeci zerwali z konwencją, z dostosowaniem wyobraźni do logicznej ciągłości słów i obrazów.
W poezji są dwa dążenia - do ładu i rozbicia struktur logicznych

Program - nie odrzucali tak gwałtownie tradycji jak futuryści, nie przekreślali jej
całkowicie, ale :
- pragnęli odnowić stosunek do niej,
- odświeżyć język poetycki,
- wyzwolić wyobraźnię,
- odrzucić skostniałe formy i zastąpić je nowymi, które pozwalałyby na
wyrażenie stanu świadomości człowieka tamtej epoki.

Przedstawiciele:
Guillaume Appollinaire - on w miejsce struktury spoistej wprowadził struktrę nieciągłą wypowiedzi lirycznej. Wiersz staje się collagem.
- włącza w swój tok elementy zewnętrzne: cytaty, slogany,

Zasady tworzenia:

- odrzucają piękno w sztuce.
- artysta decyduje co jest dziełem sztuki, jego ocena jest subiektywna.(np. sprasowane samochody w muzeum, krzesło w muzeum - to dzieła sztuki)
- zacieranie granic między wierszem i prozą,
- redukcja elementów emocjonalnych,
- rozbudowa warstw refleksyjnych,
- zmienny tok obrazowania,
- język poetycki skrótów,
- zacieranie granicy pomiędzy rzeczywistością a fantazją,

Max Jacob, Blise Cendrars



DADAIZM
(dada - mały konik drewniany) 1916-1924
Kierunek powstał w Szwajcarii, a potem przeniósł się do Francji.

Cechy:
- infantylizm , dziecinność,
- bunt przeciwko dotychczasowej sztuce, cywilizacji, "zdrowemu rozsądkowi",
wojnie,
- wiara w przyszłość, technikę, nowoczeny naród, w rewolucję
- sztuka ta wyrażać miała bezsens i chaos rzeczywistości poprzez swoisty prymitywizm i infantylność
- istotą twórczości była nieograniczona swoboda, demonstrowanie indywidualnej fantazji w absurdalnym dowcipie.
- ideał - anarchia, nihilizm, rewolta przeciwko sztuce, moralności,
- podważali wszelkie wartości moralne, estetyczne, gdyż były niestałe.

Poezja:
- utwór pisany zawyczaj przez kilku poetów, był zespołem mechanicznie łączonych liter i dżwięków, przypadkowe zestawienia liter, brak logiki
- odrzucono rygory składni, słowo bez znaczenia, tworzenie wyrazów z liter tworzyło bezsens, ale to było dla nich bardzo wartościowe ("słowa z kapelusza")
- utwory były zlepkiem nieaktrykułowanych dźwięków lub potokiem luźnych słów, kojarzonych automatycznie, wykorzystujących raklamowe slogany, wycinki tekstów z gazet.

W plastyce technika collages - kompozycje różnych, przypadkowycvh materiałów, jak słoma, papier, szkło itp. Źródło nadrealizmu.
Przedstawiciele:
A. Breton, F. Picabia, L.Aragon, M.Ernst




SURREALIZM
(nadrealizm) - literatura, sztuka, film. Początek - Paryż 1909-1915


CECHY:
- źródłem dynamiki jest wyobraźnia zacierająca granicę między wyobrażeniem a postrzeżeniem,
- zainteresowanie psychiką dzieci, ludzi pierwotnych i osób umysłowo chorych mieszających fantazję z rzeczywistością i snami.
- poszukiwanie autentycznych wartości życia,
- poczucie tragizmu losu ludzkiego i tragizmu sytuacji historycznej,
- zdecydowana nieufność wobec realistycznej interpretacji świata,
- przekonanie o poznawczej i moralnej sile wyobraźni
- wyzwolenie sztuki spod wszelkich kanonów i reguł.
Technika tworzenia:
- szukanie źródeł do twórczości w automatycznym zapisie - czyli wszystko co się nasuwa na myśl ( sny wydarzenia powiązane i epizody)
- tworzenie bez rozumu, automatycznie,
- wykorzystywanie magii i motywów egzotycznych, wiedza egzoteryczna (tajemna)
- elementy z rzeczywistości biorą udział w tworzeniu nowych kompozycji, które w rzeczywistości nie istnieją.

Surrealiści nawiązują do malarstwa metafizycznego
Przedstawiciele:
GIORGO DE CHIRICO, RENE MARGITTE, SALWADOR DALI, MAX ERNST.

Przedstawiciele literatury:
A.BRETON, PAUL ELVARD, LOUIS ARAGON



EKSPRESJONIZM
powstał po 1905 r. w Niemczech utworzenie grupy "die Brcke" (most) w Dreźnie1905 r.

CECHY:
cel:
odnalezienie prawdziwego bytu idealnego.
- dążenie artysty do intuicyjnego i spontanicznego wyrażania subiektywnych doznań.
- przeciwstawienie dążeniu do piękna i harmonii - dążenie do ekspresji, czyli siły wyrazu gwałtownych uczuć.
- wprowadzenie stylu emocjonalnego, stosowanie kontrastów, deformacji, klimat fantastyki i niesamowitości, karykatura i groteska
Poezja:
- wiersze pełne uczuć, wykrzykników, pauz, urtwanych zdań,
Założyciele:
ERNST LUDWIK KIRCHNER, HAECHEL SCHMIDTROTKUFF, od początku chcieli odnowićsztukę niemiecką we wszystkich dyscyplinach
CECHY:
łamana, gruba kreska, jaskrawy, pełny kolor, niedbała faktura, . Przechodzili do silnej, brutalnej ekspresji, do deformacji historycznej i karykaturalnej o rodowodzie germańskim
Niemieccy ekspresjoniści zdradzają skłonności do samotnictwa, mistyki
Cechą malarzy jest pesymizm i melancholia
Sztuka afrykańska była źródłem ekscytacji
Gotyk miał źródła arabskie
Eksponowali silne treści wewnętrzne, metafory ludzkiego losu, uwypuklali brzydotę swych modeli chcąc pokazać nędzę jaką czyni wielkomiejska cywilizacja. Zajmował ich człowiek.
E. uprawiali też grafikę (drzeworyt) oprócz malarstwa.

grupa COBRA (COpenhaga, BRuksela, Amsterdam) po II wojnie światowej nawiązuje do e.
Głoszą oni odwrót od geometryzacji, ekspresjonizm prowokacyjno - rozpasany. Chcieli wyładować energię, eksponowali to, co jest pierwotnym instynktem, wyzbycie się wielowiekowej tradycji
Operuje głową ludzką lub zwierzęcą ale zdeformowaną, niemal nie do rozpoznania.
Ekspresjonizm abstrakcyjny - przedstawiciele:
WILHELM DE KOONING, ARSHILE GORKY, w ich malarstwie jest przedstawiona kobieta, ale bez intencji ukazania urody, czy wdzięku
WDK. zamienia twarz na przerażająca maskę
Eks. abstrakcyjny był buntem przeciko estetyce,
E. przeciwstawia instynkt, witalność, żywioł, przestrzega przed zracjonalizowaniem sztuki


E. jest tworem artystów modernizmu.
styl ekspresjonistyczny - hymny Kasprowicza, "Rodzóbią nas kruki wrony "
Pismo "Zdrój" red. KULEWICZ, a później PRZYBYSZEWSKI.



BEHAWIORYZM
sformuowany przed Johna Watsona - przeciwieństwo psychologii tradycyjnej
1. - Odrzucenie introspekcji (badanie wnętrza) z powodu braku odpowiednich narzędzi lub metody do badania.
2. - W psychologii opierano się więc na zewnętrznych objawach osobnika aby badać jego wnętrze.
3. - Koncepcja behawioryzmu - człowiek jest układem reaktywnym i jego zachowanie jest sterowane przez środowisko zewnętrzne.
4. - Manipulując środowiskiem - można sterować ludzkim zachowaniem.
5. - System kar i nagród decyduje o tym do czego człowiek dąży, a czego unika.
6. - Procesy psychologiczne nie mają żadnej roli
7. - Zwolennicy behawioryzmu opracowali system metod i technik zmiany reakcji człowieka , które są nazwane inżynierią behawiorystyczną

* Wpływ na literaturę - nie opisywano wewn. przeżyć lecz zewnętrzne zachowanie.


FREUDYZM - Zygmunt FREUD ur. ..............
pasjonował się zaburzeniami nerwowymi, rozwijał psychoanalizę, zajmował się nerwicami i ich leczeniem. Nerwice są spowodowane kompleksami, które są ukryte w podświadomości. Człowiek stanowi dynamiczny system energetyczny
teoria Einsteina wywarła wpływ na teorie osobowości człowieka.
trzy stopnie świadomości człowieka:
1. ID (ono) - podświadomość (najbardziej wewnętrzny świat osobnika)
2. EGO (ja) - świadomość
3.SUPEREGO - nad ja
1. ID - nim rządzi zasada przyjemności, nadmiar energii musi być gdzieś wyładowany aby doprowadzić do stanu równowagi. ID dąży do najpierwotniejszej rozkoszy.


2. EGO - myślenie to świadomość

3. SUPEREGO ( ber ich) - sumienie i wyobrażenie własnego ja.