Kierunki polityki edukacyjnej w społeczeństwach wielokulturowych.

Najistotniejszym zadaniem w procesie kształtowania polityki wielokulturowej edukacji w szkole jest zaangażowanie wszystkich pracowników szkoły, uczniów i nauczycieli oraz zaproponowanie wielu ciekawych form, które by tę politykę realizowały.
Społeczność szkolna powinna wyraźnie odzwierciedlać występowanie różnorodnych kultur i języków. Szkoła w sposób zdecydowany winna przeciwstawiać się zachowaniom obraźliwym i niewłaściwym wobec grup mniejszościowych, zachęcać wszystkich rodziców i uczniów do współuczestniczenia w życiu szkoły. Wprowadzenie obowiązku edukacji wielokulturowej jako integralnej części całego programu nauczania pozwala nabyć bogate doświadczenia edukacyjne, które przygotowują młodzież do pełnego uczestnictwa w społeczeństwie swojego kraju oraz innych społeczeństwach.
Wg wielu teorii edukacyjnych różnorodność kulturowa ma pozytywny wpływ na społeczeństwo – wzbogaca je, sprzyja wzajemnemu zrozumieniu i kooperacji.

· Teorie zgody w edukacji

(Lata 60-te/70-te) Edukację postrzegano jako siłę wyzwalającą, umożliwiającą wszystkim uczniom uczestniczenie w osiągnięciach szkolnych, bez względu na ich społeczne czy kulturowe środowisko. Wprowadzane programy kompensacyjno-wyrównawcze miały zredukować problemy szkolne występujące u dzieci z grup etnicznych i dzieci z rodzin uboższych, u których zauważono braki w porównaniu z dziećmi z grupy dominującej. Standardem tych programów było współzawodnictwo i dążenie do osiągnięcia ideałów klasy średniej. Mimo pozytywnych założeń, rezultat był inny niż się spodziewano – dzieci z grup mniejszościowych zaczęto uważać za mniej zdolne, stojące na niższym poziomie intelektualnym w porównaniu z dziećmi z grupy dominującej.

· Teorie konfliktu w edukacji

Teorie konfliktu postrzegają społeczeństwo zorganizowane w grupy walczące ze sobą o wpływy i dominację. Teoria ta zakłada, że nauczanie dzieci z różnych grup społecznych o sobie i zaangażowanie ich w działalność poznawczą na temat różnych wartości nie wystarcza, by zapobiec dyskryminacjom. Teorie konfliktu zakładają częstsze istnienie opozycyjnych interesów różnych grup w społeczeństwie niż zgodną integrację; to walka i spory, a nie zgoda i przystosowanie się, są kluczowymi elementami w ustalaniu i podtrzymywaniu dominującego porządku społecznego.
· Teorie społecznego odtwarzania

Szkoła przedstawia dwie podstawowe formy odtwarzania – reprodukcji (odtwarzanie umiejętności i przepisów siły roboczej) i odtwarzanie relacji produkcji. W ten sposób szkoła służy politycznej funkcji dostarczania właściwych postaw w stosunku do pracy i obywateli. Zgodnie z tą teorią dzieci z klas niższych uczy się jak mają przestrzegać przepisów i radzić sobie z wymaganiami pracodawcy, zaś uczniowie z wyższych klas społecznych uczone są, jak przewodzić w społeczeństwie, myśleć twórczo itp.

· Teorie kulturowego odtwarzania

Walka grup o dominację w szkolnictwie jest jednocześnie walką o wpływy kulturowe, co pomaga pracodawcy wybierać wśród pracowników z właściwymi atrybutami kulturowymi. Dominacja społeczna jest więc popierana przez grupy elitarne. Przyjmuje się jednak, że jednostki są aktywne, nawet jeśli siły i aktywność są ograniczone przez siły społeczne i kulturowe. Teoria ta zakłada hegemonię czyli przewodnictwo grupy w społeczeństwie poprzez popularyzację jej punktu widzenia.

· Teorie oporu

Teorie oporu postulują, by jednostka była aktywnym uczestnikiem, który posiada możliwość zgody lub oporu wobec ograniczeń. Zwraca się uwagę na nieformalność oporu uczniów, który nie jest w stanie zmienić ich pozycji edukacyjnych, oraz brak oporu, który powinien wystąpić ze strony niedowartościowanych grup społecznych .

Zmieniające się koncepcje dotyczące roli szkolnictwa w społeczeństwie są odzwierciedlone w różnych praktykach edukacyjnych stosowanych w edukacji etnicznych grup mniejszościowych. Dostrzeżono dzieci z niższych klas społecznych oraz z mniejszościowych grup etnicznych ze względu na niższe osiągnięcia w porównaniu z dziećmi z grupy dominującej. Początkowo uznano język i kulturę za podstawę ich niepowodzeń szkolnych, zatem za cel postawiono sobie wcielenie grup mniejszościowych do dominującej kultury i języka. Rezultatem tej asymilacji było odseparowanie strukturalnych niepowodzeń, które zamiast zniknąć, nasiliły się. Asymilacja poniżała i wykluczała języki oraz kulturę grup mniejszościowych. Wzrastające niezadowolenie z polityki asymilacji, doprowadziło do poparcia modelu integracyjnego (lata 60-te). Integracja zakładała poznawanie (a nie wykluczanie) aspektów kultur mniejszościowych w programie nauczania. Polityka integracji zakładała równość edukacyjnych szans dla grup mniejszościowych. Następstwem tej polityki edukacyjnej była promocja narodowego pluralizmu, zaś jedna z jej form – edukacja wielokulturowa – stałą się nadzieją grup mniejszościowych.
Podstawowe kierunki proponowane i realizowane w ramach polityki edukacyjnej w społeczeństwach wielokulturowych:
· Zastosowanie w praktyce demokracji (uczniowie nie tylko przyswajają teorię dotyczącą demokracji ale też uczestniczą w zajęciach kształtujących świadomość, pozwalających doświadczyć przeżyć z pozycji grupy dominującej i mniejszościowej),
· Analizowanie i ocenianie warunków sytuacji (uczniowie uczą się analizować swoje własne życie oraz potrafią wyjaśnić jak funkcjonuje społeczeństwo),
· Rozwijanie umiejętności aktywnego uczestnictwa w grupie (uczniowie są przygotowywani do aktywności społecznej poprze uczestnictwo w tworzeniu zmian),
· Zobowiązanie nauczycieli do silnie podkreślanej antyrasistowskiej postawy, rozwijanie pozytywnych koncepcji dotyczących własnych etnicznych tożsamości i użycie etnicznych doświadczeń w kształtowaniu współpracy z innymi,
· Zwracanie uwagi na osiągnięcia uczniów z grup mniejszościowych, eksponowanie zagadnień związanych z nierównościami, podejmowanie działań eliminujących nierówności,
· Zobowiązanie nauczycieli do ustawicznej realizacji programu wielokulturowego i międzykulturowego, który skutecznie może zmieniać świadomość społeczną.

Edukacja międzykulturowa, opowiadając się za wzajemnym wzbogacaniem, kultur wnika w ich istotę, przygotowuje do dialogowych interakcji poprzez wzajemne porównywanie i odnoszenie. Dostarcza treningu inności i obcości, umożliwia odpowiednie tworzenie i modelowanie własnej kultury z jednoczesnym nabywaniem postawy tolerancji i uznania wobec innych kultur.