Komórka
KOMÓRKA
- to podstawowy element strukturalny i czynnościowy każdego organizmu, zdolny do spełniania różnych funkcji życiowych, np. oddychania, rozmnażania, odżywiania, wzrostu
- zbudowana jest ze ściany komórkowej i protoplastu
- Wyróżniamy: jądrzaste, bezjądzraste, bakterie, sinice
- Cytologia: nauka o komórkach
BUDOWA KOMÓRKI
Kształt: różny - kula, walec, wielościan
Wielkość: przeciętnie kilkadziesiąt mikrometrów
SKŁAD CHEMICZNY KOMÓRKI
Związki organiczne:
- Cukrowce (Węglowodany), zawierają węgiel, wodór i tlen, pełnią funkcję budulcową i regulatorów. Dzielimy je na:
Cukry proste: monosacharydy, łatwo krystalizujące się i rozpuszczające w wodzie, np. glukoza
Cukry złożone: zawierające wiele cząsteczek cukrów prostych, np. skrobia, celuloza
- Tłuszczowce (Lipidy), związki niejednorodne chemicznie, spełniają funkcje energetyczne i odżywcze
Dzielimy je na:
Właściwe: estry wyższych kwasów tłuszczowych i glicerolu
Złożone: zawierające węgiel, wodór, tlen, fosfor, azot i inne pierwiastki
Woski: estry alkoholi jednowodorotlenowych i kwasów tłuszczowych, zapobiegające parowaniu wody z rośliny
Sterydy: pierścieniowe związki o skomplikowanej budowie, np.
Cholesterol, witamina D
- Białka: związki, pełniące funkcje budulcową, zapasową i, energetyczną, gdzie podstawową jednostką są aminokwasy, a najistotniejsze są enzymy przyspieszające reakcje. Dzielimy je na:
Proste:, gdy cząsteczka białka złożona jest tylko z aminokwasów
Złożone:, gdy cząsteczka białka zawiera też inne podstawniki niebiałkowe
Składniki nieorganiczne:
- woda: stanowi środowisko dla procesów biochemicznych
- pierwiastki w postaci jonów:, od których zależy prawidłowy przebieg procesów metabolicznych.
PRZESTRZENNA ORGANIZACJA KOMÓRKI
Składniki plazmatyczne (żywe):
- Cytoplazma: ciągliwa, lepka, elastyczna główna część protoplastu, poruszająca się w sposób rotacyjny, cyrkulacyjny i pulsacyjny
- Błona cytoplazmatyczna: chroni komórkę od świata zewnętrznego i pobiera, wydala i transportuje substancje
- Siateczka wewnątrzplazmatyczna: zespół kanalików otoczonych błoną lipidowo-białkową, pozwalających na równoczesny przebieg różnych procesów
- Jądro komórkowe: posiada kształty kuliste, soczewkowate, wrzecionowate, warunkuje właściwy metabolizm, reprodukcję i wzrost, zawiera DNA, które ma informacje o wszystkich aminokwasach i jest nazywany materiałem dziedzicznym.
- Mitochondria: centrum energetyczne komórki, gdzie odbywają się procesy oddychania wewnątrzkomórkowego, otoczona jest podwójną błoną lipidowo-białkową, zawierającą matrix i grzebień
- Lizosomy: pęcherzyki otoczone pojedynczą błoną lipidowo-białkową, które trawią wewnątrz komórki
- Rybosomy: ziarniste twory zbudowane z RNA i białek, biorące udział w biosyntezie białka
- Aparat Goldiego: struktury błoniaste gromadzące wydzieliny i produkty syntezy
- Plastydy: osłonione podwójną błoną lipidowo-białkową. Dzielimy je na:
Chloroplast: warunkuje proces fotosyntezy i nadaje zieloną barwę
Chromoplast: nadaje żółtą lub pomarańczową barwę
Leukoplast: magazynuje materiały w postaci białek, cukrów i organów spichrzowych
Składniki nieplazmatyczne (martwe):
- Wakuola (Wodniczka): pęcherzyki różnych rozmiarów, otoczonych pojedynczą półprzepuszczalną błoną lipidowo-białkową (Tonoplast), gdzie gromadzą się zbędne produkty przemiany materii
- Ściana komórkowa: zbudowana z celulozy, łańcuchów, mikrofibrylli, wody i pektynów nadaje komórce określony kształt