Swoboda przepływu osób – zakaz dyskryminacji, prawo do poruszania się i przebywania na terytorium państw członkowskich oraz jego ograniczenia

SPIS TREŚCI:

1) Swoboda przepływu osób.
2) Zniesienie kontroli osób na granicach wewnętrznych Unii Europejskiej.
3) Prawo pobytu i swobodnego przemieszczania się obywateli Unii członków ich rodzin na terytorium Unii Europejskiej.
4) Harmonizacja polityki społecznej
5) Koordynacja systemów zabezpieczania społecznego.
6) Uznawanie kwalifikacji zawodowych.
7) Literatura.

1.Swoboda przepływu osób.


Zgodnie z obywatelstwem Unii Europejskiej ustanowionym na mocy traktatu z Maastricht, każda osoba mająca obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej jest jednocześnie obywatelem Unii. Obywatelstwo tonie zastępuje, lecz jedynie uzupełnia obywatelstwo krajowe. Wyrazem tego statutu jest m.in. prawo do swobodnego podróżowania i osiedlania się na obszarze Unii Europejskiej, np. w celu podejmowania pracy lub nauki. Swoboda przepływu osób jest także jedną z czterech podstawowych wolności rynku wewnętrznego Unii Europejskiej.


2. Zniesienie kontroli osób na granicach wewnętrznych Unii Europejskiej.


Zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych Unii Europejskiej przyczyniło się do znacznego skrócenia czasu podróży. Do kontroli tej zalicza się przejścia drogowe i kolejowe, jak i kontrolę bagażu na przejściach granicznych na lotniskach. Jednak w dalszym ciągu jest stosowana identyfikacja osób na lotniskach i w portach morskich, ale dla obywateli Unii Europejskiej jest ona uproszczona. Zniesienie tych kontroli było bardzo trudne. Niektóre państwa członkowskie chciały jak najdłużej zachować formę kontroli, ze względu na bezpieczeństwo publiczne. Istotny postęp w zakresie swobodnego przepływu osób nastąpił po wejściu w życie traktatu z Maastrucht, a następnie traktatu amsterdamskiego. Zniesienie kontroli granicznych przyczyniło się także do zlikwidowania ograniczeń w ilości wyrobów tytoniowych i napojów alkoholowych, jakie podróżni mogą nabywać w celach prywatnych.


3.Prawo pobytu i swobodnego przemieszczania się obywateli Unii i członków ich rodzin na terytorium Unii Europejskiej.


Wprowadzenie swobody przepływu osób na obszarze Unii Europejskiej rozpoczęło się od liberalizowania przepływu pracowników a dopiero później rozszerzona na inne osoby np. osoby prowadzące działalność na własny rachunek, studenci lub emeryci.
Wyeliminowanie dyskryminacji pracowników na wspólnym rynku oznacza prawo do ubiegania się o zaproponowanie miejsca pracy, pozostania na terytorium danego państwa członkowskiego po uzyskaniu pracy w tym kraju, swobodnego przemieszczania się po terytorium państw członkowskich, a także pobytu w danym państwie członkowskim w związku z zatrudnieniem, zgodnie z przepisami i procedurami obowiązującymi w przypadku zatrudnienia obywateli tego państwa. Jednak reguły te nie mają zastosowania do osób zatrudnionych w sektorze publicznym.
Prawo swobodnego przemieszczania się i pobytu uzyskują także członkowie rodzin, którzy nie są obywatelami państwa członkowskiego niezależnie od ich przynależności państwowej.
Obywatele Unii Europejskiej powinni na okres nie przekraczający trzech miesięcy uzyskać prawo pobytu, bez żadnych dodatkowych warunków i formalności. Powinni jedynie dysponować ważnym dowodem tożsamości lub paszportem. Jeżeli jednak obywatel Unii Europejskiej, chce uzyskać prawo pobytu na dłużej niż trzy miesiące, to ma taką możliwość, jeżeli jest zatrudniony lub samozatrudniony w głoszącym kraju Unii, ma ubezpieczenie zdrowotne, środki na utrzymanie siebie i rodziny lub przybył do głoszącego kraju w celach nauki i posiada oprócz pełnego ubezpieczenia zdrowotnego na okres pobytu, środki na swoje utrzymanie.
Przyznawanie prawa do stałego pobytu jest wyrazem promowania spójności społecznej. Prawo te otrzymują obywatele Unii i członkowie ich rodzin, po nieprzerwanym pięcioletnim pobycie w głoszącym państwie członkowskim. Zgodna z zasadą niedyskryminacji, wszyscy obywatele Unii Europejskiej oraz członkowie ich rodzin rezydującym w danym kraju Unii Europejskiej, tak samo tak samo traktowani jak obywatele tego państwa, po uwzględnieniu przepisów szczegółowych traktatu oraz wspólnotowego prawa wtórnego. Jednak odstępstwem od tej zasady jest fakt, że państwa Unii Europejskiej nie są zobowiązane do nadawania uprawnienia do korzystania z pomocy socjalnej podczas pierwszych trzech miesięcy lub dłuższego pobytu, a także pomocy na cele edukacyjne przed uzyskaniem stałego pobytu dla osób o innym statusie niż pracownicy lub samozatrudnieni lub członkowie ich rodzin.
Z uwagi na porządek i bezpieczeństwo publiczne lub ochronę zdrowia publicznego traktat dopuszcza pewne ograniczenia w zakresie swobodnego przemieszczania się i prawa pobytu.


4. Harmonizacja polityki społecznej.


Przepisy dotyczące harmonizacji polityki społecznej są rozbudowane w traktatach amsterdamskim i nicejskim. Celem tych przepisów jest zagwarantowanie pracownikom właściwego poziomu ochrony socjalnej, rozwoju zasobów ludzkich z myślą o utrzymaniu wysokiego poziomu zatrudnienia, dialogu miedzy pracodawcą a pracobiorcą oraz zwalczanie zjawisk wyłączania z rynku pracy. Cele te są realizowane zgodnie z Europejską karta społeczną oraz wspólnotową kartą podstawowych praw społecznych pracowników. DO realizacji tych celów polityki społecznej Wspólnota wspiera i uzupełnia działania państw członkowskich w takich dziedzinach jak: integracja osób wyłączanych z rynku pracy, warunki pracy, poprawa środowiska pracy, bezpieczeństwa przy pracy i zdrowia, informacja i konsultacje z pracownikami z pracownikami, równość kobiet i mężczyzn w odnoszeniu do możliwości na rynku pracy oraz traktowania w miejscu pracy.
Wspólnotowa Karta podstawowych praw społecznych pracowników obejmuje prawa w następujących dziedzinach:
-ochrona socjalna
-szkolenia zawodowe
-informacja, konsultacje i zaangażowanie pracowników
-ochrona dzieci i młodzieży
-prawo ludzi starszych i niepełnosprawnych
-ochrona zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy
-równe traktowanie kobiet i mężczyzn
-swoboda zrzeszania się i układów zbiorowych
-swoboda przepływu, zatrudniania i wynagradzania pracowników







5.Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego.


Swoboda przepływu pracowników i osób samozatrudnionych uwarunkowana była uregulowaniem kwestii zabezpieczeń społecznych. Celem działań Wspólnoty nie było zastąpienie systemów narodowych, ale ich koordynacja.
W związku z tym, kraje członkowskie muszą przestrzegać wspólnych reguł, mimo iż niektóre z nich mają nadal duża swobodę ustalania własnych zasad, takich jak zasada niedyskryminacji obywateli innych państw członkowskich w zakresie praw wynikających z ustawodawstwa społecznego w stosunku do własnych obywateli, zachowanie praw nabytych, kumulacja okresów ubezpieczenia podczas pobytu, przy jednoczesnym zabezpieczeniu kumulacji wypłacanych świadczeń i płaceniu podwójnych składek ubezpieczeniowych, przestrzeganie zasady, że obywatel jest ubezpieczony i płaci z tym związane składki. W jednym państwie Unii Europejskiej – w tym w którym jest zatrudniony, a nie tam gdzie mieszka. Wyjątkiem od tej zasady są pracownicy zatrudnieni tymczasowo.
Celem Unii Europejskiej jest koordynacja, a nie zastąpienie narodowych systemów społecznych. Wspólnotowe przepisy dotyczące koordynacji zabezpieczenia społecznego dotyczą świadczeń z następujących tytułów:
· Chorób i macierzyństwa
· Inwalidztwa
· Emerytur i zasiłków starczych
· Odszkodowań z tytułu śmierci
· Wypadków w miejscu pracy i chorób zawodowych
· Rent inwalidzkich
· Zasiłków dla bezrobotnych
· Zasiłków dla sierot oraz dzieci będących na utrzymaniu emerytów
· Zasiłków dla rodzin pracowników i bezrobotnych
Europejska karta ubezpieczenia zdrowotnego zapewnia wszystkim obywatelom Unii Europejskiej poruszaniu się po jej terytorium z poczuciem bezpieczeństwa w zakresie opieki zdrowotnej.
Osoby przebywające na emeryturze maja zagwarantowaną ochronę w Unii europejskiej. Mimo tego, że nie ma takiego czegoś jak emerytura wspólnotowa, istnieje uprawnienie do emerytury w każdym państwie Unii Europejskiej, pod warunkiem, że osoba ta spełnia przepisy co do wieku emerytalnego w tym kraju i jest w nim ubezpieczona co najmniej rok.


6. Uznawanie kwalifikacji zawodowych.


Istotna przeszkoda w swobodnym przepływie pracowników i osób prowadzących działalność na zasadzie samozatrudnienia w Wspólnocie Europejskiej przed utworzeniem rynku wewnętrznego, był brak uznawania kwalifikacji i kompetencji zawodowych. Celem Wspólnoty Europejskiej stało się wprowadzenie systemu uzupełniania kwalifikacji między państwami członkowskimi dla ułatwienia w zakładaniu firm, świadczenie usług i przepływie pracowników.
W celu zapewnienia przejrzystości i uzanwania dyplomów i kwalifikacji dla celów akademickich Wspólnota utworzyła w 1984 roku sieć Krajowych Centrów Informacji o Uznaniu Wykształcenia Akademickiego. Obejmuje ona państwa EOG, czyli kraje UE, Norwegię, Islandię Lichenestein. Poza tym Komisja Europejska we współpracy z państwami członkowskimi wprowadziła tez inne instrumenty wspierające uznawanie kwalifikacji, jak np. system transferu okresu studiów odbywanych za granicą lub wspólny europejski format życiorysu.


7. Literatura.


1. „Unia Europejska. Tom I”. Redakcja naukowa i koordynacja: Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska i Ewa Synowiec. Warszawa 2004
2. „Integracja europejska. Zarys problematyki” Elżbieta Dynia. Warszawa 2003