Przedstaw autorską opinię wobec problemu specyfiki rozwoju procesów globalizacji ekonomicznej

1. Pojęcie globalizacji
Globalizacja gospodarki światowej obejmuje bardzo różnorodny zbiór procesów i tendencji. Samo pojęcie „globalizacja” nie posiada jednej, powszechnie uznawanej definicji. Należy zauważyć, że pod tym pojęciem niektórzy rozumieją najbardziej zaawansowaną formę umiędzynarodowienia działalności gospodarczej, która realizowana jest na płaszczyźnie rynków, sektorów i przedsiębiorstw. Również oddziaływanie we wszystkich sferach życia społeczeństwa, umiędzynarodowienie rynków i kapitału, kultura masowa, finanse i zapewnienie pokoju przez wzajemnie powiązane, różne podmioty życia międzynarodowego otrzymało miano globalizacji.
Wielu autorów przy definiowaniu globalizacji posługuje się także pojęciem
międzynarodowej współzależności ekonomicznej oznaczającej określoną sytuację „wzajemnych zależności lub wzajemnego, nie zawsze proporcjonalnego, polegania danego kraju na zasobach innych krajów i regionów, wywołaną dotychczasowym rozwojem wymiany międzynarodowej”. Mówiąc prościej globalizacja, to integracja w skali globu. Często jednak określana jest, szczególnie przez jej krytyków jako „macdonaldyzacja”, czyli uniformizacja modelu konsumpcji. Omawiane zjawisko zyskało zagorzałych przeciwników, którzy postrzegają globalizację jako narzędzie, za pomocą, którego mała, ale bardzo wpływowa grupa oligarchów kontroluje finanse na światowych rynkach. W świecie prywatnej własności środków produkcji i maksymalizacji zysku coraz bardziej zwiększa się przepaść pomiędzy bogatymi i biednymi. Od kilkudziesięciu lat rozwojowi gospodarczemu świata przewodzi „triada”, czyli Europa Zachodnia, Ameryka Północna, i kraje Azji z okolic Pacyfiku. Z triady pochodzi 80% produkcji światowej mimo, iż stanowi ona 20% populacji świata. Kraje triady na skutek ich dominacji technicznej i gospodarczej stanowią centrum światowej gospodarki globalnej.
Globalizacja stanowi nasilający się proces i jest jednym z
najpoważniejszych wyzwań, przed jakim stanęła nasza cywilizacja na przełomie wieków, przy czym wyzwanie to dotyczy wszystkich krajów świata. Jest to proces nieuchronny, dla którego nie ma alternatywy. Problemem jest tylko, czy można tym procesem sterować w interesie naszej cywilizacji i całego światowego społeczeństwa oraz w interesie społeczności poszczególnych krajów. Problemem jest także, na czym to sterowanie ma polegać i jak należy je realizować .

2. Tendencje w gospodarce globalnej
Wiodącymi tendencjami w gospodarce globalnej są m.in.: procesy integracji
regionalnej (Unia Europejska, NAFTA, APEC, LAFTA i inne), otwartość rynków, wielopłaszczyznowość współpracy, rozwój międzynarodowych organizacji gospodarczych i form konsultacji (Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, GARR, OECD i inne) oraz tworzenie nowych, takich jak Światowa Organizacja Handlu (WTO). Jednym z podstawowych jej zagadnień są systemy finansowe i walutowe, w wysokim stopniu wzajemnie uzależnione, co jest widoczne w sytuacji zadłużenia czy też kryzysów finansowych. Zaś jednym z istotniejszych jej problemów są potężne różnice w rozwoju regionalnym, wyrażające się w podziale państw na biedne Południe i bogatą Północ. Prognozy przyszłości gospodarki globalnej są niejednoznaczne, wahają się między optymizmem wskazującym na wielkie szanse w procesach globalizacji gospodarki a pesymizmem, płynącym z przekonania, iż luka rozwojowa będzie się pogłębiać, aż doprowadzi do wojny gospodarczej, protekcjonizmu, a w rezultacie do konfliktów polityczno-gospodarczych .
Proces globalizacji prowadzi i umacnia pozycję danej jednostki. Poprzez ten
proces istnieje możliwość rozwoju, wynika to z normalnej ewolucji gospodarki. Motorem podstawowym są ludzie, ich dążenia, cele, środki, które posiadają do swojej dyspozycji. Korzyścią globalizacji jest szybki transfer technologii, wzrost inwestycji, napływ kapitału zagranicznego, przyspieszenie rozwoju, rozszerzenie dobrobytu na inne części świata (inwestowanie krajów dominujących w krajach o gorszej pozycji) .
Globalizacja stwarza warunki dla wolnego przepływu towarów,
usług i czynników produkcji w skali świata jako całości z założenia stwarza większe szanse uzyskania przewagi w walce konkurencyjnej podmiotom silniejszym ekonomicznie. Dotyczy to zarówno państw, jak i przedsiębiorstw międzynarodowych.
Globalizacja gospodarki może z jednej strony dawać szanse związane z większą otwartością gospodarek, wyrównaniem różnic rozwojowych, poczuciem wspólnoty interesów, z drugiej zaś strony czyni narodowe gospodarki wrażliwymi na każde załamanie na rynkach światowych, jak krach finansowy, recesja, kryzysy strukturalne, wzrost bezrobocia itp. Poza tym globalizacja stworzyła bardzo bogatym więcej możliwości jeszcze szybszego robienia pieniędzy. Ludzie ci wykorzystują najnowsze technologie, by operować wielkimi sumami pieniędzy na całym świecie, przenosząc je niesłychanie szybko z miejsca na miejsce i spekulując z jeszcze większym zyskiem. Niestety technika nie ma wpływu na życie najbiedniejszych mieszkańców świata. Globalizacja jest w rzeczywistości paradoksem: przynosząc wielkie korzyści nielicznym, wyklucza lub marginalizuje dwie trzecie ludności świata.
Chociaż samo pojęcie globalizacji jest całkiem nowe, to integracja
ekonomiczna, polityczna i kulturalna swoje początki ma jeszcze w starożytności.
W przeszłości pojawiała się jako hellenizm, imperium rzymskie, XIX-wieczny kolonializm czy XX-wieczny imperializm komunistyczny. Zjawisko to przechodzi kolejne etapy, kolejne fale kulminacyjne. Inaczej wszak postrzegać należy czas wielkich odkryć geograficznych i powstawania wielkiego światowego układu gospodarczego, opartego na podległości i państwach zniewolonych w systemie kolonialnym. Inny wymiar posiadają również fazy globalizacji związane z kolejnymi rewolucjami naukowo-technicznymi.
Po okresie protekcjonizmu, w latach trzydziestych, większość krajów kapitalistycznych nabrała przekonania, że byłoby lepiej iść w kierunku wolnej wymiany towarów, usług i kapitału. W ostatnich dziesięcioleciach obserwujemy gwałtowny wzrost globalizacji. Początki globalizacji można było już zauważyć pod koniec XIX wieku, kiedy to gospodarka europejska stała się otwarta. Produkcja masowa przyczyniła się do rozwoju rynków masowych i w następstwie do rozwoju rynków globalnych. Masowa produkcja spowodowała obniżkę cen oraz wzrost globalnej atrakcyjności pewnych produktów.

Wzrastający handel światowy był wynikiem zmniejszania barier handlu międzynarodowego. W 1947 roku GATT ( General Agreement on Tariffs and Trade )
sprecyzował kilka zasad między innymi:
-zasadę nie-dyskryminacji określonych krajów ( klauzula najwyższego uprzywilejowania )
-zakaz restrykcji ilościowych i dumpingu w wymianie międzynarodowej.
Również Światowa Organizacja Handlu (WTO) w latach powojennych podtrzymywała tendencje ograniczające bariery handlowe. Konsekwencją tych działań była spektakularna obniżka taryf celnych pomiędzy krajami wysokorozwiniętymi, z poziomu średniego 25% w 1950 roku, do 5% w 1990 roku. Jednocześnie wiele krajów świata zacieśniło pomiędzy sobą relacje gospodarcze, tworząc strefy wolnego handlu, na przykład – NAFTA, EFTA lub unię celną - Unia Europejska. Państwa Unii Europejskiej poszły najdalej w kierunku liberalizacji wzajemnej wymiany, tworząc prawdziwy zjednoczony rynek. Stało się tak poprzez eliminację bardziej subtelnych barier wymiany międzynarodowej, takich jak: normy, porozumienia, formalności administracyjne.
Oprócz działań politycznych, opisanych powyżej, ogromne znaczenie w rozwoju globalizacji miał rozwój transportu, szczególnie lotniczego, wprowadzenie kontenerów do transportu morskiego oraz spektakularny rozwój telekomunikacji, który umożliwił liberalizację rynku kapitałowego i natychmiastowy transfer kapitału z jednego na drugi koniec świata.
Obecnie proces globalizacji wspierany jest przez zwolenników
wolnego rynku, których poglądy oparte są na teorii Smitha (przewaga absolutna) i Ricardo (przewaga porównawcza). Globalizacja wprowadziła bardzo silną konkurencję pomiędzy
państwami, co spowodowało wzrost jakości towarów. Globalizacja zmusza jednak poszczególne kraje do zdefiniowania własnej przewagi konkurencyjnej na rynkach regionalnych i rynku światowym i w konsekwencji wytwarzania produktów lub usług,
które potrafią najlepiej. W ten sposób wzrasta bogactwo świata.

Współczesna gospodarka światowa coraz mniej przypomina tradycyjną gospodarkę światową opartą na międzygałęziowym podziale pracy i narodowych podmiotach gospodarczych. Przede wszystkim przestaje ona być sumą gospodarek narodowych a staje się gospodarką globalną, w obrębie, której następuje integracja gospodarek narodowych w jeden organizm gospodarczy. Podobnie jak w tradycyjnej gospodarce światowej stopniowo malało znaczenie producentów surowców i żywności tak we współczesnej gospodarce światowej maleje znaczenie rozwoju przemysłowego , wzrasta zaś rola postępu naukowo technicznego.

3. Postęp naukowo-techniczny
Postęp techniczny w produktach i procesach produkcyjnych dokonuje się
poprzez częste wprowadzanie wielu, ale raczej niewielkich zmian, ulepszeń i usprawnień. Wdrażane są również radykalne innowacje – mniej liczne, jednak bardziej znaczące, zasadniczo zmieniające istniejące produkty i procesy. Intensywne oddziaływanie postępu naukowo-technicznego na globalizację prowadzi od płaszczyzny mikro- i makroekonomicznej do ogólnoświatowej. Pod wpływem nowych, wysoko zaawansowanych technologii dokonują się zasadnicze zmiany w infrastrukturze i bazie wytwórczej przedsiębiorstw, w ich produkcji, strukturze własności i przestrzennego rozlokowania, w ekonomice, sposobach organizacji i zarządzania. Dzięki nowym technologiom następuje wzrost geograficznego zasięgu, różnorodności i intensywności działań korporacji transnarodowych, zwłaszcza w skali międzynarodowej .

Pod wpływem postępu technicznego w znacznej mierze kształtują się przemiany w międzynarodowej konkurencji, czyli zmiany w zakresie popytu i podaży, jak również warunków i sposobów działania przedsiębiorstw na rynku międzynarodowym. Zmiany w popycie dotyczą jego wielkości i własności. Główną przesłanką jest tutaj przyspieszenie wzrostu i wyrównywanie się przeciętnych poziomów produktu krajowego oraz dochodów, jakimi rozporządzają podmioty ekonomiczne, tj. konsumenci. Zmiany po stronie podaży dotyczą różnych aspektów produkcji oraz handlu. Nastąpiło duże zwiększenie skali i zróżnicowania produkcji, a jednocześnie wzrost szybkości i elastyczności dostosowania podaży do potrzeb rynku. Dokonujące się zmiany polegają głównie na podniesieniu nowoczesności produktów oraz dopasowaniu do potrzeb określonego grona nabywców.

Równolegle z globalizacją rodzi się społeczeństwo „informacyjne”, w
którym bogactwo jest pochodną dostępu do wiedzy. Rośnie rola własności intelektualnej.
Zdaniem wielu autorów współczesne pojęcie technologii, zawierać powinno aspekt materialny (maszyny, urządzenia), ale i również niematerialny (doświadczenie, zdolności organizacyjne, menedżerskie}. Kraje wysoko rozwinięte intensywnie angażują się w pomoc uczestnikom konkurencji technologicznej. Wydatki na badania naukowe krajów wiodących w postępie technologicznym sięgają 2-3% produktu krajowego brutto, z czego udział w tych wydatkach mają własne środki finansowe przedsiębiorstw. Zainteresowanie państw rezultatem wyścigu postępu technologicznego wynika z korzyści, jakie płyną przy eksporcie krajowych towarów zaawansowanych technologicznie. Nie dotrzymanie kroku konkurencji skutkuje transferem dochodu narodowego na rzecz innowatora poprzez płacenie wyższych cen. W interesie państwa leży, zatem zapewnienie najlepszych warunków do osiągnięcia sukcesu technologicznego przez krajowe przedsiębiorstwa. Wzrost nakładów na badania i rozwój w przemyśle oznacza, że najintensywniej wzrastają one w dużych korporacjach transnarodowych , na które przypada około 80%prywatnych nakładów na badania i rozwój na świecie. Potencjał finansowy korporacji transnarodowych pozwala na kreowanie światowego postępu technologicznego.

Transfer technologii jest procesem sprzyjającym integracji gospodarczej, bowiem sprzyja upowszechnieniu innowacji. Skutkiem tego jest wzrost gospodarczy i poprawa jakości życia. Zarówno pionowy transfer technologii (pierwszy etap innowacji: wdrożenie, pierwsze zastosowanie) jak i poziomy transfer technologii (etap dyfuzji, upowszechnienie zastosowanego już rozwiązania) jest istotnym elementem konkurencji .
Konkurencja umożliwia pojawienie się na rynku produktów podobnych i nawet lepszych. Zmusza do wdrażania nowych produktów lub usług, zmiany technologii, dzięki którym można obniżyć koszt wytworzenia lub podwyższyć jakość produktu z zyskiem dla nowatora.

Globalizacja przyczynia się do redukcji miejsc pracy w wielu restrukturyzujących się tradycyjnych, wytwórczych branżach gospodarki. Proces ten należy jednak uznać za ekonomicznie uzasadniony, ponieważ wiąże się z racjonalizacją produkcji, postępem technicznym i technologicznym, obniżaniem kosztów, a także podwyższaniem wydajności i rentowności. Jego rezultatem jest, więc gwarancja przetrwania w warunkach obecnej ostrej konkurencji. Ponadto, uruchamianie zautomatyzowanych linii produkcyjnych jest korzystniejsze i bardziej opłacalne, niż zatrudnianie nowych pracowników.

4.Globalizacja rynków finansowych
Globalizacja rynków finansowych to zjawisko, które ma ogromne znaczenie dla rozwoju gospodarczego współczesnego świata. Polega ono na funkcjonalnym powiązaniu i silnym zespoleniu narodowych rynków walutowych, pieniężnych i kredytowych w jeden globalny rynek finansowy. Wspomniany rynek może funkcjonować jedynie w warunkach dużej liberalizacji przepływów kapitałów w jego głównych ośrodkach europejskich, amerykańskich oraz azjatyckich. Dotychczasowa dynamika rozwojowa tych centrów i rynków finansowych daje podstawę do wysunięcia wniosku, że globalny rynek finansowy zdominowany jest obecnie przez swe trzy główne ośrodki tj. Wielką Brytanię, USA i Japonię. Finansowymi biegunami świata określić można Londyn, Nowy York i Tokio. To one nadają rozmach międzynarodowym operacjom finansowym, przyczyniając się do wzrostu znaczenia banków angielskich, amerykańskich i japońskich.

Międzynarodowy rynek walutowy, kredytowy, eurorynek pieniężny i kapitałowy oraz ich główni uczestnicy utrzymują w ruchu gospodarki narodowe oraz gospodarkę światową. Ułatwiają one przebieg procesów realnych w gospodarce światowej, transformację oszczędności w inwestycje, rozwój handlu międzynarodowego oraz prowadzą do zacieśnienia powiązań ekonomicznych krajów o gospodarce rynkowej.
Nowe zjawiska w finansach światowych niosą za sobą nie tylko korzyści,
ale i zagrożenia.. Takimi są między innymi spekulacje walutowe. Wiąże się to z możliwościami spekulantów, którzy są w stanie zgromadzić fundusze większe od rezerw walutowych banków centralnych najbogatszych państw świata. Jeszcze w 1975 roku ok. 80% transakcji wymiany walut było przeprowadzonych po to, by uzyskać fundusze na prowadzenie działalności w danej gospodarce narodowej. Powodem wymiany walut by kupić ropę, przejąć firmę czy zainwestować pieniądze w nową firmę. Jednak już wówczas, po kilku latach od upłynnienia kursów walut 20% transakcji było nastawionych na zyski ze spekulacji kursowej. Według szacunków Bernarda Lietaera, profesora finansów międzynarodowych z belgijskiego Universytetu of Louvain, udział transakcji mających coś wspólnego z realną gospodarką spadł na rynkach walutowych do około 2,5% a pozostała część transakcji, czyli 97,5% to transakcje spekulacyjne.

5. Przepływy bezpośrednich inwestycji zagranicznych
Pod koniec lat sześćdziesiątych proces szybkiego rozwoju przedsiębiorstw międzynarodowych zintensyfikował przepływy kapitałów w postaci inwestycji bezpośrednich, które stały się główną siłą napędową rozwoju gospodarki światowej i globalizacji procesów gospodarczych. Rozpoczęta w 1986 r., dzięki Rundzie Urugwajskiej w ramach GATT, szeroko zakrojona liberalizacja stworzyła nowe możliwości działania przedsiębiorstwom międzynarodowym na rynku światowym. Odwrócone zostały zależności między handlem a inwestycjami zagranicznymi. Dawniej to handel wyprzedzał inwestycje bezpośrednie a obecnie zauważyć można rosnące znaczenie zagranicznych inwestycji bezpośrednich, które silnie intensyfikują strumienie wymiany międzynarodowej. Istotna część handlu zagranicznego dotyczy wymiany między korporacjami transnarodowymi i ich filiami, co oznacza, iż tradycyjne pojęcie miejsca narodowych gospodarek w międzynarodowym podziale pracy nie jest adekwatne do rzeczywistości. W warunkach nieskrępowanych przepływów kapitałów została poważnie okrojona autonomia krajowej polityki ekonomicznej.
Coraz szybsze tempo rozwoju gospodarczego przyczynia się do zaostrzenia
walki konkurencyjnej, w skutek czego następuje naturalna selekcja dążąca do koncentracji kapitału. Łatwość przenoszenia kapitału sprzyja internalizacji gospodarki. Koncerny poszukują jak najkorzystniejszych warunków do ulokowania swoich zakładów, co powszechnie uważa się za szansę krajów tzw. nowouprzemysłowionych. Niestety znaczna część tego kapitału ma charakter spekulacyjny, który przemieszcza się z kraju do kraju w poszukiwaniu jak najlepszych warunków. Aby przyciągnąć kapitał, kraje konkurują między sobą. Przyczyną, dla której rządy wszystkich państw konkurują w zachęcaniu zagranicznych inwestorów do lokowania swoich inwestycji w danym kraju jest chęć utrzymania miejsc pracy oraz tworzenia nowych miejsc pracy. W celu przyciągnięcia zagranicznych inwestycji bezpośrednich rządy państw oferują zagranicznym firmom różnego rodzaju ulg podatkowych, tanich kredytów a nawet bezzwrotnych grantów do realizowania projektów inwestycyjnych. Skutkiem tego jest ogromny wzrost kosztów utworzenia jednego miejsca pracy w oddziale firmy zagranicznej. Korzystają z tego robotnicy oraz akcjonariusze firm ponadnarodowych. Kosztami w efekcie obciążeni są podatnicy kraju, w którym ulokowana została inwestycja. Duże koszty przyciągania BIZ odczuwają biedniejsze kraje, w których rządy maja ogromne trudności ze zrównoważeniem swoich wydatków wpływami do budżetu. W związku z tym kraje rozwijające się domagają się zaprzestania przez kraje zachodnie praktyk subsydiowania zagranicznych inwestycji bezpośrednich, co prowadzi do skupiania inwestycji w krajach gospodarczo wysoko rozwiniętych. W ostatnich latach zauważyć można wzrost zainteresowania „wschodzącymi rynkami” oraz najdynamiczniej rozwijającymi się krajami azjatyckimi.

Liberalizacja przepisów regulujących sprawy napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) przez ustawodawstwo krajowe w ostatnich kilkunastu latach przyczyniła się do szybkiego tempa przepływu BIZ w skali globalnej. „Ich stan zwiększył się w gospodarce światowej z 500 mld dol. w 1980 r. do 2,700 miliardów dol. w 1995 r. Tempo wzrostu tych inwestycji wynosiło w połowie lat 1980-tych tylko 1 proc. Natomiast w latach 1985-1990 aż 34 proc. Z kolei w latach 1990-1994 tempo to ustabilizowało się na poziomie 13 proc., a w 1995 r. inwestycje te zwiększyły się o 40 proc. Pod koniec roku 1996 ogólna wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich (fabryki, sprzęt, majątek przedsięwzięć poza krajem macierzystym) przekroczyła 3 biliony dolarów. Na całym świecie zagraniczne inwestycje bezpośrednie rosną trzy razy szybciej od całości inwestycji, choć nadal stanowią tylko 6 proc. wartości inwestycji bogatych gospodarek.”

6. Protekcja handlowa
Omawiając postępujący proces globalizacji należy wspomnieć o
występującym zjawisku protekcjonizmu. Jest to proces polegający na tym, że kraj broni się przed utratą naturalnych narzędzi, które chronią rodzinną gospodarkę przed zagranicą (rolnictwo, przemysł spożywczy), czyli jest to polityka ochrony produkcji i handlu krajowego przed konkurencją zagraniczną (przed napływem dóbr i usług z zagranicy) . W przeciwieństwie do polityki wolnego handlu przy protekcjonizmie państwo aktywnie, często bezpośrednio wpływa na współpracę gospodarczą z zagranicą . W tym celu kraj stosujący politykę protekcjonizmu posługuje się różnymi narzędziami.Do najważniejszych zaliczamy :
- cła ;
- ograniczenia ilościowe (kontyngenty, embargo);
- bariery pozataryfowe, czyli utrudnianie importu poprzez np.: długotrwałość i drobiazgowość odpraw celnych, stawianie bardzo wysokich wymagań jakościowych importowanym towarom, zakazy wykorzystywania w przedsiębiorstwach i instytucjach państwowych surowców, materiałów i innych towarów pochodzenia zagranicznego itp. Natomiast pobudzeniu eksportu służą różnego rodzaju dotacje dla przedsiębiorstw podejmujących produkcję eksportową.
Polityka protekcjonizmu powoduje natomiast wzrost cen, ograniczenie
dostępności towarów, obniżenie efektywności ogólnogospodarczej, zmniejszenie realnych dochodów gospodarki. Jest ona jednak często stosowana pod presją tych grup podmiotów gospodarczych, którym przynosi korzyści. Jest przy tym prosta w zastosowaniu i zapewnia dochody budżetowi państwa. Koszty protekcji ponoszą konsumenci, grupa najliczniejsza w każdym społeczeństwie, stosunkowo słabo zorganizowana, rozproszona i nie mająca możliwości wywierania nacisku na zmianę polityki handlowej. Są oni bardzo często nieświadomi wysokich kosztów protekcji, np.: nie mają odpowiednich środków finansowych, aby przeprowadzić potrzebne analizy .
Argumentami najczęściej wysuwanymi na korzyść polityki protekcjonizmu
są: zapewnienie obronności państwa poprzez ochronę celną lub administracyjne zakazy importu towarów uznanych za strategiczne (produkcja zbrojeniowa, także produkcja żywności, leków itp.), ochrona nowych, rozwijających się dziedzin wytwarzania przed konkurencją towarów zagranicznych, przeciwdziałanie bezrobociu, zapobieganie odpływowi pieniędzy z kraju.
Korzyści protekcji są wyraźnie odczuwane przez grupy producentów,
zainteresowanych ochroną przed konkurencyjnym importem. Często właściciele firm i ich pracownicy wywierają presję polityczną w celu wzrostu protekcji. Mogą to osiągnąć znacznie łatwiej, ponieważ są lepiej zorganizowani (mają związki zawodowe, zrzeszenia branżowe, przedstawicieli w parlamencie) .

7. Współczesne problemy globalne
Przyczyn pojawienia się problemów globalnych należy upatrywać w postępie cywilizacyjnym, w tym również w postępie technicznym, wzroście liczby ludności i umiędzynaradawianiu procesu gospodarowania. Postęp techniczny prowadzi do powstawania problemów globalnych również dlatego, iż jego warunkiem jest najczęściej wzrost podziału pracy i handel międzynarodowy.

Cechą charakteryzującą problemy globalne jest ich światowy charakter, czyli sytuacja, w której zjawiska gospodarcze zachodzące w jednym kraju oddziałują na procesy gospodarcze w innych krajach. Dane zagrożenie staje się, zatem problemem globalnym wówczas, gdy w sposób istotny dotyczy większości państw bez względu na osiągnięty poziom rozwoju gospodarczego i panujący w nich system polityczny .

Istotną cechą problemów globalnych są ważne konsekwencje wiążące się z nie rozwiązaniem tych problemów lub także ze zwłoką w podejmowaniu środków zaradczych. W niektórych przypadkach zaostrzanie się problemów globalnych mogłoby doprowadzić do poważnego zagrożenia życia lub zdrowia znacznej części ludzkości, a w krańcowym przypadku do upadku cywilizacji. Takie konsekwencje może spowodować np.: wojna nuklearna, załamanie równowagi ekologicznej , trwały deficyt podstawowych surowców.

Następne cechy problemów globalnych związane są ze sposobem ich rozwiązywania. Złożoność problemów prowadzi do powstania złożonych przedsięwzięć zmierzających do ich rozwiązania. Za bardzo dobry przykład może posłużyć globalny problem wyżywienia, którego rozwiązanie wymaga głównie intensyfikacji produkcji rolnej w krajach rozwijających się. W tym celu konieczne jest odpowiednie wyposażenie techniczne rolnictwa tych krajów, m.in. w maszyny i urządzenia służące adaptacji osiągnięć agrotechnicznych do warunków lokalnych. Niezbędna jest też odpowiednia reforma rolna .
Za problemy globalne uznać należy:
- niebezpieczeństwo wojny nuklearnej;
- nie kontrolowany przyrost ludności;
- wyczerpywanie zasobów energii i surowców;
- sytuację krajów rozwijających się;
- kryzys zadłużeniowy oraz
- zagrożenie środowiska naturalnego.
Najczęściej poruszanym problemem na arenie międzynarodowej jest wciąż rosnące zagrożenie środowiska naturalnego (efekt cieplarniany, dziura ozonowa, wycinanie lasów, erozja gleby oraz brak wody) .

Human Development Report publikowany przez UNDP (Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych wykazuje, iż przepaść między bogatymi i biednymi systematycznie się zwiększa, już obecnie tworząc niepokojące dysproporcje.
800 milionów ludzi na świecie cierpi głód a niemal miliard żyje za mniej niż 1 dolara dziennie. Z drugiej strony garstka najzamożniejszych koncentruje w swoich rękach niewyobrażalne bogactwo. W 1998 r. majątek trzech najbogatszych osób na świecie był większy niż suma produktu krajowego brutto (PKB) 48 najbiedniejszych krajów rozwijających się. Majątek 15 najbogatszych przekracza PKB całej Afryki Subsaharyjskiej.

Do aktualnie występujących problemów globalizacji oraz zagrożeń wynikających z jej wprowadzenia zaliczamy :
-nadmierne rozwarstwienie się społeczeństw;
-wzrost bezrobocia w krajach słabiej rozwiniętych gospodarczo, zwłaszcza przy wprowadzaniu nowej technologii;
-ograniczenie lub uniemożliwienie działania rządów narodowych w zakresie zmniejszenia bezrobocia poprzez wyrzeczenie się państwowego protekcjonizmu gospodarczego, polegającego zwłaszcza na podnoszeniu ceł dla ochrony przed krajowym kryzysem gospodarczym;
-utrudnienie możliwości koniecznego wspomagania zasiłkowego z budżetu krajowego, wynikającej z wycofywania się rządów krajów, zwłaszcza wchodzących w skład unii kontynentalnych, z własności państwowej na rzecz prywatyzacji i udzielania zagranicznym firmom preferencji podatkowych;
-ograniczenie możliwości regulowania budżetu narodowego jedynie do wielkości opodatkowania obywateli.
Jako problem globalny należy traktować również zadłużenie zewnętrzne
krajów rozwijających się i krajów postsocjalistycznych. Skala zadłużenia i jego występowanie we wszystkich regionach świata sprawia, że ma ono w istocie charakter globalny. Wiąże się to w dużym stopniu z takimi problemami, jak internacjonalizacja działalności gospodarczej i globalizacja rynków finansowych. Kraje rozwijające się i postsocjalistyczne działały na własną rękę i zaciągały kredyty we wszystkich dostępnych źródłach, zamiast stosować skoordynowaną strategię zadłużeniową. Nie ma również jednolitej strategii oddłużeniowej. Cechą charakterystyczną postępowanie wierzycieli wobec krajów dłużniczych jest traktowanie każdego z nich jako indywidualnego przypadku. Kraje dłużnicze nie potrafiły i prawdopodobnie nie mogły zorganizować się i występować razem przeciw wierzycielom. W kontekście zadłużenia jako problemu globalnego należy zwrócić uwagę na pomoc MFW i Banku Światowego w rozwiązywaniu problemu zadłużenia. Ich działalność ułatwia krajom dłużniczym prowadzenie rozmów z wierzycielami, uzyskiwanie nowych kredytów, jak również restrukturyzację zaległych zobowiązań płatniczych. Do rozwiązania zewnętrznego zadłużenia krajów będą potrzebne rozwiązania ogólnoświatowe, na przykład tworzenie warunków dla wzrostu eksportu krajów dłużniczych na rynki krajów rozwiniętych, obniżenie stóp procentowych oraz pomoc ze strony krajów wierzycielskich i międzynarodowych instytucji finansowych w przyspieszeniu rozwoju gospodarczego krajów zadłużonych .
Niektórzy specjaliści z zakresu działalności gospodarczej prognozują, że
postęp globalizacji zostanie przyhamowany ze względu na ww. mankamenty i zagrożenia, jakie stwarza. Globalizacja w ich mniemaniu wywołuje syndrom siły polegający na tym, że: „zwycięzcy biorą wszystko”. Oznacza to, że globalizacja największe korzyści pozwala osiągać firmom i krajom najbogatszym i najsilniejszym gospodarczo w skali światowej .
Proces globalizacji jest wspomagany poprzez międzynarodową politykę
ekonomiczną, polegającą na koordynacji polityki zagranicznej poszczególnych krajów. Wyróżniamy tutaj podział na różne horyzonty czasowe, którym przyporządkowane zostały konkretne, następujące po sobie działania. Działania o horyzoncie krótkim obejmują cele o charakterze koniunkturalnym, tj. stabilizację cen, zagwarantowanie stałych dostaw surowców i energii, przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego. Horyzont średni mają dążenia do przeciwdziałania ograniczeniom w handlu zagranicznym oraz przyspieszenia tempa rozwoju gospodarczego. Natomiast horyzont długi mają cele o charakterze strukturalnym, np.: zmiana miejsca w międzynarodowym podziale pracy, przekształcenie struktury produkcji, zmiana struktury eksportu, zrównoważenie bilansu płatniczego .

8. Zakończenie
Ekonomiczne przejawy globalizacji stały się jednym z najważniejszych
problemów gospodarki światowej u progu XXI wieku . Próby oceny tego zjawiska wywołują silne reakcje - pozytywne i negatywne. Krytycy globalizacji gospodarki światowej ostrzegają, że proces ten w połączeniu z nieskrępowanym przepływem kapitału zagranicznego może wywierać niekorzystny wpływ na wielkość zagrożeń środowiska w skali globalnej. Ostrze tej krytyki wymierzone jest przeciwko wielkim korporacjom, które krytykuje się za redukowanie stanowisk pracy o ograniczanie praw pracowniczych. Równocześnie jednak globalizacja otwiera nowe szanse życiowe przed ludźmi o lepszych kwalifikacjach, bardziej pracowitymi i sprawniejszymi, zdolnymi do skutecznego działania w warunkach wolnego handlu i liberalnej demokracji, czyli takimi, którzy są w stanie sprostać wciąż rosnącym wymaganiom rynku globalnego. Można, więc stwierdzić, że globalizacja promuje i podkreśla takie umiejętności pracowników, jak: wiedza, pomysłowość, kreatywność, talent, przedsiębiorczość oraz szybkość działania i odporność na stres .
Z przedstawionych w pracy informacji można wysnuć wniosek, że
podstawą globalizacji gospodarki światowej jest uzyskanie przewagi konkurencyjnej przez przedsiębiorstwa działające na rynku międzynarodowym. Przewaga konkurencyjna jest wykorzystywana i kształtowana przez korporacje głównie jako inwestowanie za granicą. Inwestycje, bowiem stwarzają przedsiębiorstwom możliwości uzyskania dodatkowych korzyści. Brak zgody na ekspansję powoduje odcięcie przedsiębiorstwa / kraju od rynku, wyłączenie z normalnego obrotu i udziału w rynku. Połączenie sił wszystkich (lub większości, a nawet tylko kilku) przedsiębiorstw / państw daje większe możliwości osiągnięcia sukcesu, dobrobytu. Wszystkie, bowiem kraje mogą w równej mierze korzystać ze wspólnych osiągnięć naukowo-technicznych, mogą ustalać wspólne zasady i reguły polityki ekonomicznej.

Najczęstszym błędem protekcjonistów jest mylenie korzyści absolutnych z korzyściami względnymi. W wolnej wymianie korzyści są niewspółmiernie większe, co skutkuje wzrostem dochodu stron uczestniczących w wymianie. Pozytywnym aspektem jest fakt, iż ludzie postrzegają się nawzajem jako partnerzy we współpracy, z której wszyscy czerpią korzyści. Handel, otwartość i globalizacja wspierają rządy demokratyczne
i państwa prawa, których ilość zwiększyła się, gdy upadły bariery handlowe.. Przeciwstawienie się globalizacji prowadzi do izolacji, zastoju gospodarczego i tworzenia różnorodnych podziałów między ludźmi, np.: na tle religijnym, narodowym, rasowym itp. Prawo do wolnego handlu należy do podstawowych praw człowieka.

Wyzwaniem dla świata w obliczu globalizacji jest stworzenie takich instytucji, które byłyby zdolne do koordynacji polityki w skali światowej, która realnie umożliwi rozwiązywanie światowych problemów. Światowe organizacje w różnych sektorach mają wiele osiągnięć, jednak funkcjonujący system obecnie nie jest adekwatny do wyzwań, które stawia przed ludzkością gospodarka światowa. Nie będzie to możliwe, jeżeli najbogatsze kraje nie podejmą realnej próby w pomocy krajom najbiedniejszym. Powstało wiele koncepcji tworzenia funduszy, które można przeznaczyć na stabilizację gospodarczą i zaspokajanie potrzeb społecznych Fundusze takie pozwoliłyby na realizację takich celów jak walka z głodem, dostęp do czystej wody, zapewnienie powszechnej edukacji w krajach Trzeciego Świata, czy pokrycie kosztów operacji pokojowych prowadzonych pod auspicjami ONZ.
W gestii najmożniejszych tego świata leży ich realizacja.



Bibliografia

Pozycje książkowe

1. Baumal Z., Globalizacja, Warszawa 2000.
2. Bożyk P., Misala J., Puławski M., Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2001.
3. Budnikowski A., Kawecka-Wyrzykowska E., Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1996.
4. Cichocki L., Przepływ kapitału i technologii, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 1998.
5. Gwiazda A., Globalizacja i regionalizacja gospodarki światowej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 1998.
6. Gwiazda A., Międzynarodowa współzależność ekonomiczna we współczesnym świecie, Warszawa 1985.
7. Landes D.S., Bogactwo i nędza narodów, Warszawa 2000.
8. Luttwak E., Turbokapitalizm, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2000.
9. Klamut M., Ewolucja struktury gospodarczej w krajach wysoko rozwiniętych, Wydawnictwo Akademii Ekomicznej we Wrocławiu, Wrocław 1996.
10. Kowalczewski W., Gospodarka Polski wobec globalnych wyzwań rozwoju, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2000.
11. Michałek J., Polityka handlowa. Mechanizmy ekonomiczne i regulacje międzynarodowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
12. Olszewski L Polityka ekonomiczna w świetle współczesnych uwarunkowań wzrostu gospodarczego, [w:] Dynamika procesów wzrostu gospodarczego w integracji drugiej połowy XX wieku, pod. red. L Olszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2000.
13. Otok S., „Geografia polityczna”, Warszawa 1998.
14. Rymarczyk J., „Handel zagraniczny. Organizacja i technika”, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002
15. „Słownik Encyklopedyczny Edukacja Obywatelska”, Wydawnictwo Europa,
ISBN 83-85336-31-1, 1999.
16. Stonehouse G., Hamill J., Campbell D., Purdie T., Globalizacja. Strategia i zarządzanie, [w:] Analiza globalnej działalności gospodarczej, Warszawa 2001.
17. Zabielski K., Finanse międzynarodowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
18. Zabielski K., Finanse międzynarodowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
19. Zorska A., „Ku globalizacji? Przemiany w korporacjach transnarodowych i w gospodarce światowej”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.

Serwisy internetowe

20. http://www.benito81.republika.pl/
21. http://www.biz.reporter.pl/
22. http://www.fmup.org.pl/
23. http://www.republika.pl/
24. http://www.wiem.onet.pl/