Moja mała Ojczyzna Kędzierzyn-Koźle

Moja Mała Ojczyzna…

Kędzierzyn-Kożle


LEGENDA KOZIELSKA

Każdy mikroregion Śląska Opolskiego ma swoje tradycje i obyczaje ludowe. Ziemia Kozielska szczególnie obfituje w ludowe bogactwa podań. Jak tylko sięgniemy pamięcią wstecz i odkąd istniał cech rzeźników w Koźlu, obchodzono tu co roku w imieniny Jakuba wielką uroczystość na pamiątkę fundacji miasta. Dawnymi wieki, bowiem nad Odrą, w bliskości miasta, stał potężny zamek, należący do trzech braci Kozłów. Uchodzili oni za rycerzy, ale trybem życia nie byli do nich podobni. Nigdy nie uczestniczyli w bataliach bitewnych, a jedynie łupili karawany kupieckie na szlakach handlowych. Gdy próbowano im się dobrać do skóry, chowali się do zaniku i ręka próbująca ich ukarać nie mogła ich dosięgnąć. Przyszedł wreszcie czas i sposób na rozbójników. Znalazł się, bowiem sprytny rzeźnik miejski, który doskonale znał zamek
i wiedział o istnieniu podziemnego chodnika. Tym właśnie przejściem, w ciemną noc, ów odważny rzeźnik przeprowadził wojsko do zamku i trzech braci ujął. I wówczas wszystkich braci srogo ukarano - śmiercią, ale niezwykle osobliwą. Oto jednego po drugim zepchnięto z najwyższego okna zamkowego, wychodzącego z wieży na Odrę. Śmierć spotkała ich na miejscu. Książę Mieszko Piastowicz, władca także Cieszyna
i Raciborza, który opryszków tak ukarał, rozkazał zamek doszczętnie zburzyć. Na pamiątkę tego wydarzenia w Koźlu tradycyjnie w imieniny Jakuba starsi cechu rzeźnickiego sprowadzali kozła i przystrajali ozdobnymi wstążkami. Rogi mu pozłacano, aby pięknie błyszczały. A potem przy miejskiej wrzawie prowadzono go ulicami miasta. Mieszczanie, jak i tłumnie przybyli ludzie ze wsi z ciekawością przyglądali się tej uroczystości. Kto tylko chciał, szczypał i drażnił kozła, który brykał
i pobekiwał ku uciesze rozbawionego tłumu. Na koniec orszak podchodził do starej wieży zamkowej, wznoszącej się kiedyś nad raciborską bramą. Kozła ustawiono w oknie. Chodziło o to, aby kozioł zeskoczył z okna. Gdy się opierał ze strachu, bito go
i szczypano, zmuszając kozła do skoku. Na dole czekający rzeźniccy czeladnicy dobijali go nożem, aby się nie męczył. Z kolei cały pochód z okrzykami udawał się do miejskich gospód.



Wprowadzenie

Kędzierzyn - Koźle to, na ponad osiemset miast, jakie liczy Polska miasto o nietypowej strukturze ludnościowej, społecznej, funkcjonalnej oraz morfologicznej. Stało się to z powodu uwarunkowania historycznego, specyfiki procesów gospodarczych i społecznych oraz stosowanych wobec tego ośrodka pociągnięcia polityczno-administracyjnego. Chcieliśmy państwu przedstawić miasto z punktu widzenia geografów osadnictwa, a nie opisywać czynników, dlaczego miasto jest takie, a nie inne, czyli takie jak wszystkie.

Powojenny rozwój Kędzierzyna - Koźla

Powojenne procesy urbanizacyjne przekształcające sieć osadniczą pomiędzy Koźlem, a Sławięcicami wraz ze wzrostem znaczenia kędzierzyńskiego węzła transportowego nie spowodowały zasadniczych zmian układu osadniczego. W okresie powojennym dominowało miasto Koźle, liczące wtedy 8,3 tys. mieszkańców. Miasto pełniło funkcje administracyjne, z uzupełniającymi usługami transportowymi. Natomiast Kłodnica, czy też Sławięcice pełniły wtedy funkcję marginalną.
Bardzo szybko przestrzennie oraz ludnościowo rozwijał się jednak Kędzierzyn, a w późniejszych czasach Blachownia Śląska z powodu odbudowy i rozbudowy zakładów przemysłowych znajdujących się w nich.
Dzięki szybkiemu rozwojowi ludnościowemu w 1951 roku Kędzierzyn liczył już 10 000 mieszkańców.
W latach 1951-1973 miasto należało do najbardziej rozwijających się tzw. nowych miast. W 1973 roku liczba mieszkańców wzrosła ponad czterokrotnie przy liczbie mieszkańców 41,6 tysięcy. Inne części składowe Kędzierzyna - Koźla również rozwijały się szybko, lecz o wiele wolniej niż Kędzierzyn. I tak Koźle w latach 1951-1973 zwiększyło zaludnienie dwukrotnie, z 7,1 tysiąca mieszkańców do 14,2 tysięcy.
Procesy urbanizacyjne Sławięcic spowodowały ich wyrazisty rozwój. Przejawiało się to wzrostem ludności, przemianami struktury funkcjonalnej oraz przekształceniami ich struktur osadniczych. Formalnym efektem tych przekształceń było otrzymanie w 1959 roku statusu osiedli przez Sławięcice i Kłodnicę, a następnie
w 1973 roku statusu miast. W latach 1960-1973 roku liczba mieszkańców Sławięcić wzrosła o około 1,3 do 3,8 tysiąca mieszkańców . Wtedy to na przełomie XIX i XX wieku zostały zatarte funkcje rolnicze.
Podobnie rozwijała się Kłodnica. Również otrzymała prawa osiedla w 1959 roku, a 1973 prawa miejskie.
W latach 1960-1973 liczebność mieszkańców Kłodnicy wzrosła o ponad 1/4, z 3,8 - 4,8 tysięcy.
Z powyższego przeglądu można zauważyć, iż poszczególne jednostki składowe Kędzierzyna - Koźla były bardzo zróżnicowane. Wyliczyć tu można kilka podstawowych różnic pomiędzy nimi. Mianowicie wystąpiła zdecydowana nieproporcjonalność wielkościową, z jednej strony kilkudziesięciotysięczne miasto, Kędzierzyn, a z drugiej kilkutysięczne Sławięcice oraz Kłodnica. Można tu również wyróżnić różnice morfologiczne, silny ośrodek przemysłowy Kędzierzyn przeciw ośrodkom usługowym Koźla, Kłodnicy i Sławięcic. Miasta różniły się również swoim układem. Koźle, to przykład typowego miasta, Kędzierzyn, to amorficzny przestrzennie układ, z kolei Kłodnica i Sławięcice to nieregularny układ ulicówek.
Jednak mimo tych wszystkich występujących różnic pomiędzy nimi, w listopadzie 1975 roku połączono je wraz z mniejszymi jednostkami takimi jak: Cisowa, Lenartowice i Miejsce Kłodnickie w jeden organizm miejski, liczący 69,3 tysiące mieszkańców, zajmujący powierzchnię 123,4 km 2 i do dziś nazywającym się; Kędzierzyn - Koźle.
Miasto początkowo jednak budziło wśród mieszkańców, którzy czuli się uprzedmiotowieni. Widoczne były symptomy wskazujące na zaistnienie w tym obszarze tzw. urbanizacji ułomnej. Tak, więc nie rzeczywiste procesy rozwoju społeczno-gospodarczego miały być katalizatorem dalszego rozwoju miasta, lecz decyzja administracyjna.
Z powyższych informacji można zauważyć, iż utworzenie miasta Kędzierzyna - Koźla miało woluntarystyczny charakter. Celem utworzenie Kędzierzyna - Koźla było wykreowanie ośrodka mającego bardzo duże możliwości rozwoju. Zakładano, iż do roku 1990 miasto stanie się miastem stutysięcznym. Prognozy jednak zawiodły. Najwyższą dotąd liczbę mieszkańców Kędzierzyn - Koźle osiągnął w 1986 roku
i wynosiła ona 73 tysiące mieszkańców, w 1992 roku miasto liczyło już tylko około 71 tysięcy mieszkańców. Jedną z przyczyn spadku liczebności mieszkańców w mieście było to, iż w latach 1981-1989 wyjechało za granicę około 17,5 tysiąca mieszkańców, z tego około 8,5 tysiąca nie wróciło.

Kędzierzyn - Koźle dziś

W sensie formalno-osadniczym Kędzierzyn - Koźle jest oczywiście miastem. Jednak niektórzy błędnie je kojarzą z aglomeracją, czy konurbacją. Miasto istnieje już ponad dwadzieścia lat, w czasie, którym zachodziły procesy wzajemnego "dopasowywania się" jednostek strukturalnych, które tworzą miasto oraz postępujące morfologiczne "zrastanie się". Wszystkie te procesy powodują, iż Kędzierzyn - Koźle przestaje być formalną tylko strukturą administracyjną, stając się zespołem osadniczym.

.....I w przyszłości

To, co będzie działo się w przyszłości z miastem zależy głównie od przyjęcia strategii rozwoju miasta:
Powolny rozwój miasta jako wielofunkcyjnego i subregionalnego ośrodka obsługi zgodnie
z ustaleniami zawartymi w planie regionalnym przewiduje, iż miasto w roku 2010 będzie liczyło około 76,5 tysiąca mieszkańców, zachodzić wtedy będą dalsze funkcjonalno-przestrzenne scalania miasta,
Podjęcie decyzji o budowie rafinerii ropy naftowej spowodowałyby przejściową dysharmonizację struktur wewnątrz miejskich i trwały wzrost zagrożeń ekologicznych,
Regres ośrodka, wywołany możliwymi trudnościami ekonomicznymi głównych zakładów przemysłowych, powodującymi wzrost bezrobocia, spadek możliwości ekonomicznych miasta oraz pogłębienie się procesów emigracyjnych,
Dezintegracja miasta w wyniku oddolnych aktywności społeczności lokalnych domagających się samodzielności i przywrócenia istotnych dla lokalizmu możliwości działania.



Zdjęcia:

Bibliografia:

o Internet: www.kedzierzyn-kozle.pl, www.k-k.pl