Gladiatorzy wg M.Granta -zniesienie gladiatorstwa

Chociaż Konstantyn Wielki zmuszał jeńców germańskich do występowania na arenie, później w Bejrucie wydał edykt znoszący igrzyska gladiatorskie w ogóle (326r.n.e.). Inicjatywa ta mogła być wynikiem nacisku Ojców Kościoła zebranych na soborze w Nicei. Edykt dodawał, że wszyscy przestępcy, których dawniej zmuszano by do walki na arenie, mają być w przyszłości skazywani na przymusową prace w kopalni. Niemniej jednak zakazu walk nie przestrzegano, przynajmniej w Italii.
W Rzymie w 399r. n.e. zachodniorzymski cesarz Honorariusz zlikwidował istniejące jeszcze szkoły gladiatorów. Nawet wówczas jednak nie nadszedł kres istnienia tej profesji.
W Cesarstwie Wschodniozrymskim surowy i skąpy Anastazjusz, zakazał pojedynków między ludźmi a zwierzętami, ale nadal zezwalał na walkę między zwierzętami. W Italii po zakończeniu panowania cesarzy zachodnich ostrogrocki władca Teodoryk prawdopodobnie wydał podobny nakaz ok. 523r. Ostatecznie igrzyska zniesiono w 601r.
Do zniesienia instytucji gladiatora przyczyniła się inna historia. Telemachus (znany także jako św. Almachius), mnich z Azji Mniejszej, rzucił się na arenę, by rozdzielić walczących gladiatorów, i został rozdarty na strzępy przez rozwścieczony tłum. Honorariusz skorzystał z tej okazji, aby ostatecznie znieść instytucje gladiatorów w 404 roku.
Efektami długoletniej kultury gladiatorskiej są pozytywy. Kult okrucieństwa z czasem musiały zrodzić chrześcijańskie posłannictwo miłości, które się im przeciwstawiało (doprowadzając do ich likwidacji).
Igrzyska przyczyniły się w znacznym stopniu do rozwoju sztuki i architektury. Obok Koloseum odnaleziono liczne malowidła mozaiki i traktaty poświęcone swą tematyka gladiatorom.
Zniesienie fachu gladiatorskiego nie ukróciło innych rodzajów masowych mordów w świecie rzymskim. Masakry zwierząt trwały nadal, prześladowania kwitły, a inne okrucieństwa nie znikały.