Rola instytucji w procesie decyzyjnym wspónej polityki zagranicznej

ROLA INSTYTUCJI W PROCESIE DECYZYJNYM WSPÓLNEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ

Komisja Europejska

Komisja jest organem wykonawczym Unii Europejskiej. Proponuje wspólną politykę i zarządza działalnością Unii. Składa się z 20 członków. Większość komisarzy to politycy z partii rządzących i opozycyjnych w 15 państwach członkowskich (jedynie w przypadku Niemiec komisarze wywodzą się tylko z koalicji rządzącej). W Komisji zasiadają byli deputowani Parlamentu Europejskiego, byli ministrowie. Komisarze są niezależni, reprezentują interesy Unii. Każde państwo UE ma swojego komisarza. Największe państwa UE: Włochy, Francja, W. Brytania, Niemcy i Hiszpania mają po dwóch. Kadencja Komisji trwa 5 lat (tak jak Parlamentu Europejskiego). Obecna Komisja Romano Prodiego, zatwierdzona 15 września 1999 roku, do końca roku 1999 funkcjonowała jako kontynuatorka poprzedniej, która podała się do dymisji. Właściwa kadencja Komisji rozpoczęła się w styczniu 2000 roku.
Kompetencje:
*proponuje akty ustawodawcze - propozycje przedstawia Radzie Ministrów i Parlamentowi
Europejskiemu
*wydaje samodzielne akty prawne (po zasięgnięciu opinii przez komitety doradcze bądź
zarządzające, kontrolowane przez państwa członkowskie) - mogą być anulowane przez
Radę Ministrów
*czuwa nad przestrzeganiem prawa Unii (może wszcząć działania prawne przeciw państwom
członkowskim lub firmom; nakłada grzywny na osoby prawne lub fizyczne)
*wciela w życie politykę Unii (realizuje postanowienia Rady Ministrów)
*zarządza budżetem Unii i funduszami strukturalnymi.

Rada Europejska
Są to regularne (dwa razy do roku) spotkania szefów państw i rządów krajów członkowskich Wspólnoty. Poza głowami państw i szefami rządów w dyskusjach uczestniczy przewodniczący Komisji Europejskiej. Radzie przewodniczy szef państwa, któremu przypada przewodnictwo w Unii Europejskiej.
Kompetencje:
*wytycza główne kierunki polityki UE
*ustala priorytety polityki
*rozwiązuje problemy sporne, którym nie podołała Rada Ministrów
*rozstrzyga problemy Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.

Rada Unii Europejskiej

Jest to najważniejszy organ decyzyjny i prawodawczy Unii Europejskiej. Rada Ministrów nie pełni funkcji rządu. Ma funkcje zbliżone do parlamentu. Władza "wykonawcza" w tym zakresie przypada Komisji Europejskiej. Radę Unii Europejskiej tworzą ministrowie poszczególnych resortów każdego z państw członkowskich. W jednym posiedzeniu Rady uczestniczy minister odpowiedzialny za resort, którego tematyka jest omawiana.
Rada UE może występować jako Rada Generalna (ministrowie spraw zagranicznych) lub jako Rada Specjalistyczna tzw. branżowa (ministrowie rolnictwa, przemysłu, spraw wewnętrznych, itp.). Rada Generalna zajmuje się sprawami najistotniejszymi. Koordynuje też pracę pozostałych ministrów i przygotowuje spotkania Rady Europejskiej. Za głównych przedstawicieli w Radzie UE uważani są ministrowie spraw zagranicznych. Przewodnictwo w Radzie UE.
Rada UE zwykle podejmuje decyzje zwykłą większością głosów. W określonych przypadkach kwalifikowaną większością głosów (ilość głosów zależy od wielkości państwa - dla przykładu Niemcy mają 10 głosów, a Luksemburg 2).
Rada Generalna zbiera się, co miesiąc, pozostałe rady - 2-4 razy w roku. Spotkania odbywają się w Brukseli lub w Luksemburgu (w kwietniu, czerwcu i październiku). Organy pomocnicze:

- Sekretariat Generalny - koordynuje prace w Radzie UE i zapewnia jej funkcjonowanie. Zatrudnia 2300 urzędników w biurze sekretarza generalnego, służbie prawnej i 10 dyrekcjach generalnych.

- COREPER - Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich. Składa się z ambasadorów akredytowanych w Brukseli. Spotykają się oni co tydzień, przygotowują sesje ministerialne. Komitet nadzoruje i koordynuje prace 250 komitetów i grup roboczych, które analizują propozycje Komisji Europejskiej i sygnalizują ewentualne kwestie sporne.
Kompetencje:
*tworzy prawodawstwo dla Unii (niektóre decyzje podejmuje wspólnie z Parlamentem
Europejskim)
*ustala cele polityczne
*koordynuje politykę gospodarczą państw członkowskich
*zawiera porozumienia międzynarodowe w imieniu UE
*podejmuje decyzje w kwestiach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa

W zależności od zapisów w traktatach Rada może decydować jednomyślnie, zwykłą większością głosów (8 na 15) lub też większością kwalifikowaną. Jednomyślnie zapadają decyzje w najważniejszych sprawach, np. przyjęcia do UE nowego członka czy modyfikowania treści traktatów. Najczęściej do podjęcia decyzji wymagana jest kwalifikowana większość głosów. Jako ogólną liczbę głosów przyjmuje się wówczas 87, a większość kwalifikowaną stanowią 62 głosy. Poszczególne państwa dysponują różną liczbą głosów: Niemcy, Francja, Włochy, W. Brytania - po 10, Hiszpania - 8, Belgia, Grecja, Holandia i Portugalia - po 5, Austria i Szwecja - po 4, Dania, Irlandia i Finlandia - po 3, Luksemburg - 2 głosy. Skutkiem reformy instytucji europejskich w 2000 roku będzie najprawdopodobniej zmiana tego rozkładu głosów.

Parlament Europejski

Jest to największy wielonarodowy parlament na świecie. Reprezentuje 370 mln obywateli Unii. Ma funkcję ustawodawczą i kontrolną wobec władzy wykonawczej. Jego uprawnienia są stopniowo powiększane; najpierw jego rolę wzmocnił Jednolity Akt Europejski, następnie Traktat z Maastricht i Traktat Amsterdamski. Składa się z 626 członków, którzy zasiadają nie według narodowości, ale według klucza partyjnego. Członkowie Parlamentu wybierani są w wyborach powszechnych, w ten sposób skład Parlamentu odzwierciedla wolę obywateli. Mandat do Parlamentu Europejskiego można łączyć z mandatem do parlamentu narodowego. Podział mandatów jest zgodny z kryterium ludności. Traktat Nicejski przewiduje zwiększenie liczby parlamentarzystów do 732 (ze względu na rozszerzenie Unii Europejskiej).
Comiesięczne sesje plenarne odbywają się w Strasburgu, dodatkowe sesje i spotkania Komisji - w Brukseli. Sekretariat Generalny mieści się w Luksemburgu. Kadencja parlamentu trwa 5 lat. Przewodniczący i wiceprzewodniczący są wybierani na połowę kadencji Parlamentu, czyli na 2,5 roku. Przewodniczącą Parlamentu jest Francuzka Nicole Fontaine.

Rola Parlamentu wobec Komisji
Parlament wypowiada się na temat programu Komisji, której członkowie regularnie pojawiają się w Parlamencie. Przewodniczący Komisji jest wybierany po konsultacji z parlamentem. Po przesłuchaniach kandydatów Parlament może przyjąć lub odrzucić komisarzy, których proponuje Przewodniczący. Może też odwołać Komisję, uchwalając wotum nieufności większością dwóch trzecich głosów.

Rola Parlamentu wobec Rady Ministrów
Przewodniczący Rady UE na początku kadencji przedstawia Parlamentowi swój program, a na koniec - sprawozdanie. Przedkłada raport o wynikach każdego spotkania Rady Europejskiej. Ministrowie uczestniczą w ważnych debatach, poddają się przesłuchaniom i odpowiadają na interpelacje poselskie.

Petycje rozpoznawane przez Parlament
W ramach Parlamentu od 1987 roku działa Komitet ds. Petycji, badający zasadność skarg, kierowanych do parlamentu przez osoby prawne i fizyczne. Powołuje rzecznika praw obywatelskich, który przyjmuje skargi na działalność instytucji unijnych (z wyjątkiem Trybunału Sprawiedliwości). Może powołać komisję śledczą do badania nadużyć przeciw prawu obowiązującemu we Wspólnocie. Parlament Europejski składa się z 626 deputowanych. Co trzecia z nich to kobieta. Podział miejsc jest proporcjonalny do liczby ludności. W jego skład wchodzą przedstawiciele wielu różnych partii, zrzeszonych w siedmiu większych frakcjach politycznych. Członkowie pracują w 19 komisjach parlamentarnych:
*spraw zagranicznych i bezpieczeństwa
*rolnictwa, rybołówstwa i rozwoju wsi
*budżetowej
*gospodarki, waluty i polityki przemysłowej
*energii, badań naukowych i technologii
*stosunków gospodarczych z zagranicą
*prawa i praw obywatelskich
*spraw socjalnych, zatrudnienia, środowiska pracy
*polityki regionalnej, zagospodarowania przestrzennego i stosunków z korporacjami
regionalnymi i lokalnymi - transportu i ruchu turystycznego
*problemów ekologicznych, ochrony zdrowia ludności i ochrony konsumentów
*młodzieży, kultury, oświaty i środków masowego przekazu
*rozwoju i współpracy
*swobód obywatelskich i spraw wewnętrznych
*kontroli budżetu
*instytucjonalnej
*regulaminowej, kontroli wyborów i zagadnień immunitetu
*praw kobiet
*petycji.



Trybunał Sprawiedliwości
Utworzony w 1953 roku jako organ orzekający Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, z czasem stał się organem orzekającym wszystkich Wspólnot. Dokonuje wykładni prawa europejskiego i interpretacji traktatów, orzeka w sprawach wnoszonych na jego forum.
Trybunał, który ma siedzibę w Luksemburgu, jest ostatnią instancją wspólnotową; jego wyroki są niepodważalne i wiążące dla sądów państw członkowskich. Od 1989 r. jest wspomagany przez Sąd Pierwszej Instancji, powołany na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego. Trybunał Sprawiedliwości składa się z 15 sędziów, mianowanych przez państwa członkowskie (po jednym z każdego kraju) na sześcioletnią kadencję. Sędziowie wybierają spośród siebie przewodniczącego na kadencję trzyletnią. Wspomaga ich 9 adwokatów generalnych, których zadaniem jest przedstawianie bezstronnych i niezależnych opinii na temat spraw, które są stawiane na forum trybunału. Sąd Pierwszej Instancji składa się również z 15 sędziów. Nie ma w nim adwokatów generalnych. Trybunał Sprawiedliwości rozpatruje sprawy podczas sesji plenarnych lub w sześciu izbach - każda po trzech lub pięciu sędziów. Sesje plenarne odbywają się wówczas, gdy Trybunał tak zadecyduje, lub gdy zwróci się o to państwo czy instytucja, która wnosi sprawę. Sąd Pierwszej Instancji składa się z czterech izb; w każdej zasiada po trzech lub pięciu sędziów. W ważniejszych sprawach Trybunał zbiera się na sesjach plenarnych.
Kompetencje Trybunału Sprawiedliwości:
*rozpatruje skargi wnoszone przez państwa członkowskie, instytucje UE, przedsiębiorstwa
lub obywateli państw UE, orzekając, czy nastąpiło naruszenie unijnego prawa
*wydaje orzeczenia wstępne na wniosek sądów krajowych o interpretację lub stwierdzenie
prawomocności ustawodawstwa wspólnotowego
*rozpatruje odwołania od decyzji Sądu Pierwszej Instancji.

Czego mogą dotyczyć skargi?
*unieważnienia aktów prawnych wydawanych przez instytucje unijne
*zaniechania lub niewykonania działań
*nieprzestrzegania prawa unijnego przez państwo członkowskie
*odszkodowań za szkody wyrządzone przez instytucje UE lub jej funkcjonariuszy przy
wykonywaniu ich obowiązków.

Sąd Pierwszej Instancji rozpatruje
*skargi osób fizycznych i prawnych przeciwko instytucjom unijnym
*spory między instytucjami UE i jej funkcjonariuszami
*skargi przeciw Komisji Europejskiej wnoszone przez przedsiębiorstwa lub ich grupy na
podstawie Traktatu o EWWiS.
Od niedawna Trybunał może na wniosek Komisji Europejskiej zasądzać wysokie kary za niewykonywanie przez państwa członkowskie jego orzeczeń. Od 1954 roku Trybunał Sprawiedliwości rozpatrzył ponad 9 tys. spraw i wydał ok. 4 tys. orzeczeń.
Komitet Społeczno-Ekonomiczny
Jest organem doradczym Unii. Istnieje od 1957 roku. Składa się z 222 osób - przedstawicieli wszystkich państw członkowskich Unii. Najliczniej reprezentowane są największe kraje UE: Włochy, Niemcy, Francuzi i Brytyjczycy - po 24. Hiszpanów jest 21. Po 12 doradców pochodzi z Austrii, Belgii, Grecji, Holandii, Portugalii i Szwecji, po 9 - z Danii, Finlandii i Irlandii. Najmniej jest Luksemburczyków - jedynie 6.
Kandydatów do Komitetu zgłaszają rządy europejskiej Piętnastki. Następnie opinię o nich wydaje Komisja, po czym kandydatury zatwierdza Rada Europejska. Doradcy przebywają w Brukseli cztery lata - tyle trwa kadencja Komitetu. Mogą jednak być wybrani po raz drugi.
Członkowie KES zebrani są w trzech grupach: pracodawców, pracobiorców i przedstawicieli różnych środowisk. W dziewięciu wyspecjalizowanych sekcjach debatują o trendach w gospodarce, finansach, walucie, o ochronie środowiska, stosunkach zewnętrznych, kwestiach socjalnych, edukacji i kulturze, służbie zdrowia, rolnictwie i rybołówstwie, rozwoju regionalnym, handlu i przemyśle - słowem o wszystkim, co dzieje się w Unii.
W procesie decyzyjnym w Unii Komitet Ekonomiczno-Społeczny jest ubocznym organem doradczym Rady i Komisji. W pewnych przypadkach zarówno Rada jak i Komisja muszą zasięgać opinii KES. Są to m.in. swobodny przepływ ludzi, swoboda osiedlania się, współpraca w kwestiach socjalnych, zagadnienia oświaty, ochrony zdrowia i praw konsumenta, a także ochrona środowiska i rozwoju regionalnego, polityka zatrudnienia, ustawodawstwo społeczne i równouprawnienie płci. W Amsterdamie zadecydowano, że docelowo z doradztwa KES korzystał będzie również Parlament Europejski.
Komitet Regionów
Komitet Regionów, powołany w roku 1991 na mocy Traktatu z Maastricht, jest organem doradczym Komisji Europejskiej i ma strukturę podobną do Komitetu Ekonomiczno-Społecznego. Składa się z 222 przedstawicieli europejskiej Piętnastki. Francuzi, Niemcy, Brytyjczycy i Włosi - największe kraje Unii - zajmują po 24 fotele, Hiszpanów jest 21. Austriaków, Belgów, Greków, Holendrów, Portugalczyków i Szwedów - po 12. Mniej reprezentantów mają Duńczycy, Finowie i Irlandczycy - po 9. Luksemburg - jedynie 6. Członkowie Komitetu pracują w grupach politycznych. Reprezentują samorząd regionalny i lokalny. Doradcy przebywają w Brukseli cztery lata - tyle bowiem trwa kadencja Komitetu. Mogą jednak być wybrani po raz drugi.
Komitet wydaje opinie w kwestiach polityki regionalnej i rozwoju regionalnego UE. Trzonem Komitetu jest Prezydium. W jego skład wchodzi 36 członków, w tym przewodniczący, pierwszy wiceprzewodniczący i 15 wiceprzewodniczących - po jednym z każdego państwa Unii. Prezydium przygotowuje posiedzenia plenarne Komitetu i kieruje jego pracami między posiedzeniami.
Komitet Regionów jest organem doradczym Rady, Komisji, a także - na mocy Traktatu Amsterdamskiego - Parlamentu Europejskiego. Opinie Komitetu, opracowywane w ośmiu komisjach, są wiążące głównie w kwestiach polityki regionalnej.
Trybunał Rewidentów Księgowych
Trybunał Rewidentów Księgowych - finansowe sumienie Unii - powstał w 1977 roku na mocy Traktatu Brukselskiego z 1975 roku i uchwały Rady Europejskiej z 1977 roku. Zastąpił istniejący wcześniej komitet kontroli Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Euroatomu. W skład Trybunału Rewidentów Księgowych wchodzi 15 kontrolerów ze wszystkich państw Piętnastki. Są oni mianowani przez Radę Europejską, po zaopiniowaniu ich kandydatur przez Komisję.
Trybunał kontroluje finanse Unii, nadzoruje wykorzystanie budżetu Wspólnot - pożyczki i kredyty, subsydia i fundusze strukturalne oraz ocenia prawidłowość wykorzystania wydatków Wspólnotowych. Członkowie Trybunału pracują w trzech stałych grupach kontrolnych (3- lub 4-osobowych) oraz jednej czteroosobowej. Co roku rewidenci księgowi przedstawiają sprawozdanie z kontroli budżetów instytucji europejskich. Sprawozdania te publikowane są w Dzienniku Urzędowym. Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Na czele Trybunału stoi przewodniczący, wybierany przez rewidentów na trzy lata. Żaden członek Trybunału Rewidentów nie może łączyć swojej funkcji rewidenta z żadną inną.
Europejski Bank Centralny
Europejski Bank Centralny we Frankfurcie nad Menem - uroczyście otwarty 1 czerwca 1998 - kieruje polityką pieniężną państw Unii, w których obowiązuje waluta euro Do strefy euro należą państwa Unii oprócz Szwecji, Danii i Wielkiej Brytanii. Od 1 stycznia 2001 roku do "eurolandu" dołączyła Grecja.
Kompetencje:
*EBC zarządza rezerwami walutowymi 12 państw członkowskich.
*ustala poziom stóp procentowych w strefie euro
*przeprowadza operacje dewizowe i dba o sprawne działanie systemów płatniczych
*decyduje o emisji banknotów euro
*pełni również funkcje doradcze: może wyrażać opinię wobec organów UE i organów
narodowych w kwestiach należących do zakresu jego kompetencji.
EBC ma być niezależny od jakichkolwiek wpływów politycznych. Wraz z narodowymi bankami centralnymi tworzy Europejski System Banków Centralnych (ESBC) o strukturze dwustopniowej (analogicznie do modelu niemieckiego: bank federalny i banki landów). Najwyższym organem decyzyjnym jest Rada EBC (prezes , wiceprezes, 4 członków zarządu i 12 prezesów narodowych banków centralnych - po jednym z każdego państwa).
Prezesem EBC jest były minister finansów i były dyrektor Banku Centralnego Holandii Wim Duisenberg . Kadencja prezesa EBC trwa osiem lat, kadencje prezesów narodowych banków centralnych - pięć lat. Tryb podejmowania decyzji Rada EBC podejmuje decyzje zwykłą większością głosów. Wyjątek stanowią głosowania w sprawie rezerw walutowych, kapitału, wykorzystywania zysków EBC. W tych przypadkach głos mają jedynie prezesi narodowych banków centralnych. Ich głosy ważone są udziałem narodowych banków centralnych w kapitale założycielskim EBC (5 mld euro).
Za realizację decyzji odpowiedzialny jest zarząd, mianowany przez ECOFIN (Radę Ministrów Gospodarki i Finansów). Prócz prezesa i wiceprezesa w jego skład wchodzi czterech członków, pochodzących z państw UGiW.
Europejski Bank Inwestycyjny
Jest to bank utworzony na mocy Traktatów Rzymskich. Od 1958 roku udziela największych pożyczek na świecie. Ich suma osiągnęła dotychczas blisko 200 mld dolarów. Organami EBI są: Rada Gubernatorów składająca się z ministrów finansów wszystkich państw członkowskich, Rada Administracyjna, Rada Dyrektorów oraz Komisja Obrachunkowa. Bank wspiera wspólnotową politykę zrównoważonego rozwoju. Jego celem jest współfinansowanie projektów, które dążą do rozwoju regionów gospodarczo opóźnionych, poprawy infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej, ochrony środowiska, zmniejszenia zużycia energii czy rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości. Kredyty w Banku mogą zaciągać przedsiębiorstwa państwowe i prywatne. Kredyty mogą otrzymać przedsiębiorstwa państwowe i prywatne ze wszystkich państw członkowskich. Spłata kredytu trwa od 7 do 12 lat. Największe pożyczki zaciąga Hiszpania i Portugalia, a od początku lat dziewięćdziesiątych - również Niemcy. EBI udziela pomocy finansowej wielu krajom m.in. basenu Morza Śródziemnego oraz 70 krajom Afryki, Karaibów i Pacyfiku oraz Azji środkowej i Wschodniej. Bank udzielił już pożyczek na sumę przekraczającą 200 mld dolarów.

Jakie są zadania EBI?
*wspieranie i współfinansowanie projektów UE, które mają na celu rozwój regionów
gospodarczo opóźnionych
*poprawa infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej
*wspieranie ochrony środowiska
*zmniejszenie zużycia energii
*wzmocnienie międzynarodowej konkurencyjności przemysłu
*sprzyjanie rozwojowi małych i średnich przedsiębiorstw
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju
Utworzony w 1989 roku jest odpowiednikiem Europejskiego Banku Inwestycyjnego dla Europy Środkowej i Wschodniej. Polskę w Europejskim Banku Odbudowy i Rozwoju reprezentuje Jan Krzysztof Bielecki. Bank udziela kredyty krajom Europy Środkowej i Wschodniej na wspieranie przechodzenia przez te kraje na gospodarkę rynkową. Kapitał założycielski Banku wynosi 10 miliardów ECU. Połowa z tego to udziały państw członkowskich UE.