Ewolucja postaw twórczych w okresie Młodej Polski na wybranych przykładach.

Do podstawowych kierunków literackich i artystycznych okresu Młodej Polski należą przede wszystkim symbolizm – którego zwolennicy, posługując się symbolami starali się sugerować uczucia, stany i emocje niewyrażalne słowem. Symboliści często starali się za pomocą symboli opisać takie wartości jak: niebyt, śmierć, wolność itp.
Ponadto wyróżniamy dekadentyzm – kierunek będący odzwierciedleniem nastrojów końca wieku. Wiersze dekadenckie to wyraz pesymizmu, bierności i rezygnacji.
Ekspresjoniści operując gwałtownymi, kontrastowymi zestawieniami, przedstawiali formy chore, będące w stanie rozkładu.
Impresjonizm to kierunek, którego twórcy starali się oddać nastroje, wrażenia, wszystko to, co ulotne i krótkotrwałe.
Naturalizm został już ukształtowany w epoce pozytywizmu. Naturalista to badacz, naukowiec starający się opisać mechanizmy rządzące światem. Według Zoli – twórcy naturalizmu, zachowanie człowieka jest zdeterminowane, czyli uzależnione przez instynkt.
Jednym z najwybitniejszych przedstawicieli epoki Młodej Polski był Jan Kasprowicz. Poeta pochodził z rodziny chłopskiej. Urodził się w 1870 roku we wsi Szymborze, zmarł w 1926 roku w Poroninie. Po ukończeniu studiów przeniósł się w 1888 roku do Lwowa, gdzie w 1998 roku wydał pierwszy tom poezji. Jego twórczość oprócz poezji obejmuje dramaty i utwory pisane prozą.
Właśnie na przykładzie Jana Kasprowicza i różnorodności jego poezji można przedstawić ewolucję postaw twórczych w Młodej Polsce.
Pierwszy okres twórczości poety charakteryzuje się społecznym radykalizmem i jednocześnie pod względem sympatii artystycznych, pewnym tradycjonalizmem. Kasprowicz był „rzecznikiem” biedoty wiejskiej. Chciał w ten sposób spłacić dług wobec klasy społecznej, z której pochodził. W swoich wierszach bardzo szczegółowo opisuje życie wiejskie, jego cienie i blaski. Fascynuje go brzydota, którą uważa za swego rodzaju naturalne piękno.
W cyklu sonetów „Z chałupy” Kasprowicz pisze o krajobrazie ziemi kujawskiej. Widoczne są tu wpływy naturalizmu. Opisuje:

„Chaty rzędem na piaszczystych wzgórkach;
Za chatami krępy sad wiśniowy;(...)”

Poeta nie stosuje jakichkolwiek upiększeń, wieś przedstawia tak, jak naprawdę wyglądała:

„Wierzby siwe poschylały głowy(...)
Płot się wali(...) ryczą chude krowy(...)”.

Pierwszy przełom w twórczości Kasprowicza następuje po wydaniu tomu pt. „Krzak dzikiej róży”. W miejsce realizmu i naturalizmu wkracza symbolizm i impresjonizm.
Poszczególne sonety połączone są tematycznie motywem dzikiej róży rosnącej obok powalonej przez burzę limby. Już na pierwszy rzut oka widać tu wpływ symbolizmu. Kasprowicz zestawia dwa symbole – piękną różę i próchniejącą limbę. Poeta ukazuje typowe rozterki i lęki róży, która przyciśnięta do skał, ma za jedynego sąsiada próchniejącą limbę. Przypomina ona o przemijaniu, wskazuje nieuchronność śmierci. Róża jest symbolem życia, a limba śmierci.
W części opisowej sonetów, Kasprowicz stosuje technikę impresjonistyczną. W pierwszym przedstawia skalisty górski krajobraz, senny, statyczny i pogrążony w bezruchu:

„W ciemnosmerczyńskich skał zwaliska,
Gdzie pawiookie drzemią stawy,
Krzak dzikiej róży pąs swój krwawy
Na plamy szarych złomów ciska”

W kolejnych sonetach krajobraz zaczyna ożywać, pojawia się słońce:

„Słońce w niebieskim lśni krysztale(...)
Świstak gdzieś świszcze spod kamienia”

Następny okres twórczości Kasprowicza to hymny, które są jego najwybitniejszymi dziełami. Poeta podjął w nich problem schyłku wieku, ulegając nastrojom dekadenckim i katastroficznym. Ujawnia się w nich kryzys zaufania do Boga, Stwórcy świata. Kasprowicz nawiązuje w utworze do tradycji hymnów kościelnych. „Dies irae” to wizja apokalipsy, końca świata, czyli nadejścia dnia Sądu Ostatecznego. Ludzkość staje przed Bogiem – groźnym sędzią, daremnie błaga o łaskę i ginie z przekleństwem. W utworze podejmowany jest głównie temat grzechu i winy, dobra i zła. Według poety problem stanowi także karanie ludzi za grzechy, które przecież istnieją z inicjatywy Stwórcy. Autor dochodzi do wniosku, że to właśnie Szatan jest ojcem ludzi i to on zatriumfuje dnia ostatecznego. Kasprowicz nie waha się także postawić najcięższych zarzutów wobec Boga i zadać zasadniczych pytań:

„Przede mną przepaść, zrodzona przez winę,
przez grzech Twój, Boże!... Ginę! ginę! ginę!”

Twórczość Kasprowicza podzielić można na kilka okresów. Każdy z nich charakteryzuje odmienna tematyka. Dlatego jego utwory mogą posłużyć za przykład na ewolucję postaw twórczych Młodej Polski,