Eutyfronika

Eutyfronika - nauka zajmująca się zagadnieniami ochrony podstawowych wartości ludzkich w świecie cywilizacji technicznej.
Etymologia - gr. euthyphron 'prostomyślny; oparty na żarliwości uczuć i postaw'; euths 'prosty; szczery'; phrontis 'refleksja; myśl'; nazwa i nauka pomysłu doc. dr Józefa Bańki.
( Słownik Wyrazów Obcych – Władysław Kopaliński)



Eutyfronika - nauka o psychologicznych następstwach używania maszyn najnowszej generacji wkraczających w ludzkie życie. Definiuje wpływ komputerów na podstawowe systemy wartości uznawane przez człowieka. Ludzie, wciągnięci w komputerowy świat, mogą doznawać specyficznej izolacji społecznej. Mogą (ale nie muszą!) przejmować komputerową logikę skuteczności, w której nie ma miejsca na dobro i zło - chodzi jedynie o efektywność i szybkość działania.

Twórcą eutyfroniki jest J. Bańka. Filozofie jego interesują głównie psychiczne koszty postępu technicznego. I stąd postuluje rozwój eutyfroniki jako nauki o życiu psychicznym człowieka w cywilizacji społecznej. Punktem wyjścia eutyfroniki jest założenie, że człowiek poszukuje zaspokajania swoich potrzeb i pragnie ich w sposób jak najprostszy i bezpośredni, gdy tymczasem technika powoduje coraz bardziej pośredni i skomplikowany sposób zachowań. W myśl założeń eutyfroniki zmierza się do poszukiwania tego co proste występując przeciwko nadmiernej komplikacji życia.
Technika dostarczyła tylko człowiekowi substytutów życia autentycznego i szczęśliwego natomiast przysłoniła to co proste i warte osiągnięcia. Bańka twierdzi, że współczesna nauka i technika staje się faszystą, z którego człowiek musi się otrząsnąć, gdyż błędnie przypisujemy wartości prawdzie naukowej oraz technice, przez co uzależniamy się od nich. Prowadzi to do powstania cywilizacji pozbawionej spokoju i równowagi w sferze emocji. Współczesna cywilizacja doprowadziła do zakłóceń w naturalnym mechanizmie odbierania wrażeń, w którym z natury powinna istnieć pewna równowaga bodźców typu przykrość i przyjemność. Tymczasem współcześnie dąży się do tłumienia bodźców przykrych czyli do ułatwiania życia za wszelką cenę. Społeczeństwo płaci za to ceną zniechęcenia i nudów, ponieważ przyjemność w drodze do której nie trzeba pokonywać trudności przestaje być cenioną wartością, czyli życie ułatwione prowadzi do przykrego napięcia, głębokiego niezadowolenia oraz bezcelowości.
Eutyfronika jak swoista profilaktyka skutków postępu technicznego interesuje się ochroną wartości tych, które są najbardziej istotne dla jednostki, których zachowanie warunkuje egzystencje psychiczną człowieka czyli ochronę jednostki przed alienacją, manipulacją, przed pozbawieniem jej celów indywidualnych z punktu widzenia specyficznych zadań techniki. Jeśli poddaje analizie moralny dotychczasowy model postępu technicznego oraz wykorzystany model technokracji i człowieka sukcesu, któremu wszystko przychodzi łatwo. Wiąże się z tym modelem postępu tzw. paradoks przełatwienia czyli wspomniany powyżej fakt, że technika ułatwiła człowiekowi życie ale przez to przeniosła z wysiłku fizycznego główny ciężar na mniej wymierny wysiłek przemysłowy. Również wysiłek umysłowy sprowadziła technika komputerowa do minimum, a fakt ten ma wielkie konsekwencje moralne.
Technika odciążając człowieka od ciężkiej pracy stwarza też w ten sposób pewne skutki w sferze wartości człowieka. Ponieważ trud osiągania określonych celów nie tylko służy zdobywaniu dóbr, ale uczy człowieka pokonywać trudności. W ten sposób jednostka ucząc się nabywa umiejętności pokonywania problemów. Wspomniane powyżej problemy eutyfroniki należą do sfery wartości, ale trzeba również podkreślić, że nie poprzestaje ona na ocenie naszej cywilizacji, ale zmierza również do określenia modelu terapii. Dochodzi do przekonania iż należy uwzględnić w praktyce psychologicznej takie środki, które ułatwią proces przystosowawczy. Eutyfronika wychodzi z przekonania, że tylko tacy ludzie, którzy dostrzegają problemy i reagują żywo na krzywdę innych, na niesprawiedliwość, przemoc, którzy utożsamiają swoją osobowość nie skrzywiając swych poglądów mogą stanowić zdrowy fundament społeczeństwa. Bańka wspomina również o tzw. zagęszczeniu informacji, których jest za wiele by je przyjąć. Nadmiar informacji prowadzi do zobojętnienia. We współczesnym społeczeństwie występuje trudność przekazania własnych tendencji twórczych, co sprawia, że postawa konsumpcyjna przeważa nad postawą twórczą. Jednym z najniebezpieczniejszych objawów współczesnej cywilizacji jest zaniechanie przez jednostkę własnej ekspansji osobowej oraz zapaść systemu wartości.
Eutyfronika rozważa stronę konfliktu między tym co człowiek przeżywa osobiście jako wartość, a tym co powoduje izolację od kontaktów między ludzkich, sprawia poczucie zależności i anonimowości.
Nazwa eutyfronika odnosi się do dwóch kategorii pojęć tymos i fonezis. Sfera tymos odnosi się do strony uczuciowej, emocjonalnej człowieka. Natomiast sfera fonezis jest związana z podejściem racjonalnym do współczesnych problemów. Na poziomie reakcji tymicznej chodzi najczęściej o wysoki stopień przystosowania. Nie oznacza to dobrego przystosowania na poziomie chronicznym, ponieważ gdy jednostka jest przystosowana na poziomie tymicznym to mogą występować oznaki nieprzystosowania społecznego. Natomiast dobry sposób przystosowania na gruncie fronicznym oznacza, że jednostka dobrze przystosowana jest adaptacyjnie do życia w społeczeństwie, ale jednocześnie może dochodzić do szkodliwych nacięć, które dezorganizują osobowość człowieka czyli do stresów lub frustracji.
Współczesna cywilizacja umożliwiła człowiekowi życie wygodne i łatwe, lecz jednocześnie nie zdjęła z jednostki odpowiedzialności za własne życie. Stąd eutyfronika jest apelem o upodmiotowienie człowieka jakże często zagubionego w świecie współczesnym. Wartością naczelną jest poszanowanie szczęścia osobistego jednostki. Stąd etyka prostomyślności zakłada, że należy szanować w drugim te wartości, które mają dla niego największe subiektywne znaczenie, gdyż ludzie w swoim życiu cenią najróżniejsze rzeczy a nie zawsze to co cenić powinni. Bańka nie zaleca podporządkowania działań człowieka ściśle określonej wartości naczelnej. Zaznacza tylko, że powinniśmy na 1. miejscu stawiać warotści humanistyczne. Twórca eutyfroniki twierdzi, że człowiek współczesny działa zgodnie z ustanowionymi wartościami, które często mają kontekst typowo materialny. I stąd przeciwko takiej postawie protest.
Bańka zwraca również uwagę na fakt, że istotną rolą w etyce prostomyślności odgrywa wymiar czasu. Twierdzi, że życie człowieka jest zawsze teraz i nie może służyć do osiągnięcia czegoś w przyszłości. A więc być nastawionym na realizacje obietnic oferowanych współczesnemu człowiekowi przez naukę i technikę.