Dysleksja

Dysleksja
Dysleksja rozwojowa -To specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym.
W dysleksji wyróżniamy następujące postaci:
•Dysleksja- trudności w czytaniu (najczęściej połączone z trudnościami w pisaniu).
•Dysortografia- trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (w tym także błędy ortograficzne).
•Dysgrafia- niski poziom graficzny pisma (brzydkie pismo).
Spowodowane są zaburzeniami rozwoju niektórych funkcji poznawczych, motorycznych i ich współdziałania (integracji percepcyjno – motorycznej), uwarunkowanymi nieprawidłową strukturą i funkcjonowaniem centralnego układu nerwowego. Są to zaburzenia głównie funkcji:
- Językowych
- Spostrzegania: wzrokowego, słuchowego, dotykowo-kinestetycznego
- Motoryki
- Uwagi
- Pamięci: wzrokowej, słuchowej, dotykowej
- Orientacji w schemacie ciała i przestrzeni
Kłopoty z czytaniem powodowane są tym, że dyslektyk nie zawsze poprawnie odczytuje znaki (litery) i nie „słyszy” swoich wewnętrznych myśli, tzn. „że w czasie czytania słowa nie brzmią w jego umyśle”. Dodatkowe utrudnienie wynika ze stosowania w druku różnych czcionek oraz z faktu, że język polski nie zawsze jest zgodny fonetycznie.
Kłopoty z ortografią pojawiają się jako rezultat tego, że „w stanie dezorientacji osoba ma przed oczami zwielokrotniony obraz słowa. Widzi je nie tylko od początku i od końca czy odwrócone, ale też podzielone na elementy zestawione ze sobą w przeróżnych konfiguracjach”
Trudności z pisaniem noszą nazwę agrafii lub dysgrafii i też są związane ze stanem dezorientacji. Pojawiają się najczęściej wtedy, gdy uczeń otrzymuje zbyt wiele instrukcji na temat tego, jak powinno wyglądać jego pismo. W jego umyśle powstaje zwielokrotniony obraz słów i liter nakładających się jedne na drugie. Używając pióra lub długopisu, można w jednej chwili wykonać tylko jedną linię. Powstaje więc coś, co stanowi kombinację wszystkich obrazów przenikających się nawzajem.
Opis dziecka z dysleksją:
- opóźnienie w uczeniu się czytania i pisania
- kłopoty z nazywaniem,
- kłopoty z rozpoznawaniem rymów,
- kłopoty w liczeniu w pamięci,
- trudności w uczeniu się pewnych sekwencji np. nazw miesięcy, symboli chemicznych, tabliczki mnożenia, kojarzeniu np. kraj-stolica itp.,
- powolne w uczeniu się materiału tylko w jeden sposób np. ustny, pisemny - skutkuje,
- trudności z ortografią,
- przestawianie, gubienie liter,
- rozbieżność między wykształceniem a praktycznym rozwiązywaniem problemów,
- robią wrażenie inteligentnych, mają szeroką wiedzę,
- problemy z organizacją pracy, rozkojarzenie,
- awersja do notatek pisemnych,
- kłopoty z orientacją przestrzenną,
R. Davis podaje, że dyslektycy
- korzystają z wrodzonej zdolności do przetwarzania i kreowania doznań percepcyjnych,
- cechuje ich większa wrażliwość na otoczenie,
- są bardziej ciekawi niż przeciętny człowiek,
- myślą obrazami, a nie słowami,
- mają lepszą intuicję i są bardziej przenikliwi,
- myślenie i spostrzeganie ma charakter polisensoryczny (wykorzystują wszystkie zmysły),
- realistycznie przeżywają swoje myśli,
- mają żywą wyobraźnię.
Wymienione powyżej cechy, jeśli nie zostaną stłumione bądź zniszczone przez rodziców lub w procesie edukacji, dają w rezultacie wyższą od przeciętnej inteligencję i ponadprzeciętne zdolności twórcze.
Postępowanie z dzieckiem dyslektycznym w procesie lekcyjnym
Nie wolno!!!
- Przy czytaniu nie zwraca się przesadnej uwagi na dykcje i interpunkcję
- Unikać sprawdzania umiejętności pisania i czytania przy całej klasie
- Przeprowadzać z dzieckiem analizę i syntezę trudniejszych słów
- Nie traktuj ucznia jak chorego, kalekiego, niezdolnego, złego lub leniwego.
- Nie karz, nie wyśmiewaj w nadziei, że zmobilizujesz go do pracy.
- Nie łudź się, że "sam z tego wyrośnie", "weźmie się w garść", "przysiądzie fałdów" lub, że ktoś go z tego "wyleczy".
- Nie spodziewaj się, że kłopoty ucznia pozbawionego specjalistycznej pomocy ograniczą się do czytania i pisania i skończą się w młodszych klasach szkoły podstawowej.
- Nie ograniczaj uczniowi zajęć pozalekcyjnych, aby miał więcej czasu na naukę, ale i nie zwalniaj go z systematycznych ćwiczeń i pracy nad sobą.
Na tak!!!
- Staraj się zrozumieć swojego ucznia, jego potrzeby, możliwości i ograniczenia, aby zapobiec pogłębianiu się jego trudności szkolnych i wystąpieniu wtórnych zaburzeń nerwicowych.
- Spróbuj, jak najwcześniej, zaobserwować trudności ucznia: na czym polegają i co jest ich przyczyną. Skonsultuj problemy dziecka ze specjalistą (psychologiem, logopedą, pedagogiem, a w razie potrzeby z lekarzem).
Aby jak najwcześniej pomóc uczniowi:
- bądź w kontakcie z poradnią, wykorzystuj wyniki badań i zalecenia specjalistów zawarte w opinii psychologicznej,
- ustal kontrakt pomiędzy tobą, rodzicami i dzieckiem, który określa reguły współpracy: dziecko uczyń odpowiedzialnym za pracę nad sobą, rodziców za pomaganie dziecku, a nauczyciela za bycie doradcą,
- Zaobserwuj podczas codziennych lekcji, co najskuteczniej pomaga dziecku,
- Bądź w stałym kontakcie z jego nauczycielem - terapeutą i, korzystając z jego wskazań, włączaj w zajęcia dydaktyczne potrzebne dziecku ćwiczenia.
Opracuj program indywidualnych wymagań wobec ucznia dostosowany do jego możliwości i wkładu pracy.
Oceniaj go na podstawie odpowiedzi ustnych i treści prac pisemnych.
Nie każ mu czytać głośno przy całej klasie. Pozwól mu korzystać ze słownika i daj więcej czasu na zadania pisemne.
Dyktanda i prace pisemne oceniaj jakościowo (opisowa ocena błędów) pod warunkiem systematycznej pracy, znajomości reguł ortografii i korekty błędów w zeszytach.
Nagradzaj za wysiłek i pracę, a nie za jej efekty.
- Bądź życzliwym, cierpliwym przewodnikiem ucznia w jego problemach.
Pomoc dzieciom dyslektycznym to:
- stosowanie wielu ćwiczeń grafomotorycznych doskonalących technikę pisania (przepisywanie rodzi awersję do pisania),
- częste sprawdzanie zeszytów i poprawności zapisów prac domowych, by wyeliminować zniekształcenia informacji,
- prowadzenie słownika wyrazów trudnych,
- czuwanie nad uaktywnianiem dzieci w czasie lekcji i dodatkowych zajęć poprzez stosowanie atrakcyjnych pomocy dydaktycznych i przerw relaksacyjnych,
- częste sprawdzanie wiadomości ustnych,
- dostosowanie wymagań do praktycznych możliwości dziecka, mając na uwadze poziom trudności ucznia,
- stosowanie słowników ortograficznych podczas klasówek i wypracowań,
stosowanie różnego rodzaju wzmocnień - zachęt, pochwał,
- organizowanie sytuacji zapewniających przeżycie sukcesu w celu uzyskania wiary we własne siły,
- otoczenie opieką i wsparciem ze strony klasy, z jednoczesnym powierzaniem ról możliwych do spełnienia,
- uczenie sposobów radzenia sobie w sytuacjach trudnych,
ćwiczenie odporności psychicznej,
- uczenie właściwych zachowań w sytuacjach napięć agresywnych jako reakcji obronnych na niepowodzenia,
- stosowanie indywidualnych wymagań w zakresie podawania nowego materiału i odpowiednich informacji,
- stała współpraca i wymiana informacji między szkołą a domem
By pomóc dzieciom dyslektycznym w zautomatyzowaniu umiejętności czytania, należy stosować następujące formy ćwiczeń:
Czytanie całościowe sylab i wyrazów.
Czytanie wyrazów, zdań i tekstów sylabami.
Czytanie sylab i wyrazów w krótkich pozycjach.
Czytanie naprzemienne sylab, wyrazów i zdań.
Czytanie selektywne głośne i ciche.
Czytanie z przesłonką (w okienku).
Czytanie chóralne.
Ćwiczenia w rozumieniu treść
W nauce poprawnego pisania pod względem graficznym wskazane jest stosowanie następujących ćwiczeń:
Kreślenie ręką dużych liter w powietrzu.
Pisanie dużych liter na tablicy - wodzenie po wzorze.
Pisanie (malowanie) liter na arkuszach papieru, różnej wielkości.
Pisanie liter za pomocą szablonów.
Kalkowanie (kalką techniczną), obwodzenie po wzorze.
Samodzielne pisanie liter.
Przy opracowaniu graficznym liter należy zwrócić uwagę na ich charakterystyczne elementy, sposób pisania z zaznaczeniem miejsca rozpoczęcia i rozmieszczenia w liniaturze zeszytu.
Trzeba dążyć do tego, by dzieci nauczyły się pisać wyrazy łącznie, czytelnie i we właściwym tempie.
Podstawowe formy ćwiczeń poprawnego pisania to:
- przepisywanie,
- pisanie z pamięci,
- pisanie ze słuchu.
Należy pamiętać, iż ćwiczenia w czytaniu winno się łączyć z ćwiczeniami w pisaniu.
Ponadto należy zwracać uwagę na:
- kierunek pisania od strony lewej do prawej i sposób pisania liter z zastosowaniem wzorców,
- omówienie pisowni wyrazów "trudnych", by nie utrwalały się w pamięci wzrokowej nieprawidłowe obrazy graficzne wyrazów,
- prawidłową postawę ciała i sposób trzymania przyborów, czas trwania ćwiczeń w pisaniu dostosowaniem do możliwości percepcyjnych dziecka, koncentracji uwagi i odporności psychicznej.
Wskazówki dla rodziców:
Nie traktuj dysleksji jak choroby
Nie traktuj dziecka jak leniwego, niezdolnego
Nie ośmieszaj go
Nie karz
Nie licz, że dziecko samo z tego wyrośnie
Bądź wobec dziecka wyrozumiały, życzliwy i cierpliwy
Nagradzaj dziecko za wysiłek, nawet gdy efekty są mierne
Zapewnij dziecku fachową pomoc
Ustal zasady współpracy ze szkołą
Jak rozpoznać dysleksję u dzieci
Dzieci do 8 roku życia:
• Czy dziecko późno nauczyło się mówić?
• Czy ciągle ma duże trudności z czytaniem lub poprawnym pisaniem? Czy to cię dziwi?
• Czy masz wrażenie, że w sprawach nie związanych z czytaniem i pisaniem jest bystre i rozgarnięte?
• Czy zapisuje litery i liczby na odwrót?
• Czy podczas nauki liczenia musiało używać klocków, palców lub stawiać znaczki na papierze, znacznie dłużej niż jego rówieśnicy? Czy ma poważne kłopoty z zapamiętaniem tabliczki mnożenia?
• Czy z trudnością odróżnia stronę lewą od prawej?
• Czy jest wyjątkowo niezdarne? (Nie wszystkie dzieci z dysleksją są niezdarne).
Dzieci pomiędzy 8 a 12 rokiem życia:
• Czy dziecko robi nietypowe błędy ortograficzne? Czy pomija czasami niektóre litery w słowie lub zapisuje je w niewłaściwej kolejności?
• Czy podczas czytania popełnia na pozór bezmyślne pomyłki?
• Czy nie rozumie czytanego tekstu tak dobrze, jak można by się tego spodziewać po dzieciach w jego wieku?
• Czy ma problemy z przepisywaniem z tablicy?
• Czy podczas czytania na głos opuszcza wyrazy lub całą linię albo dwa razy ją powtarza?
• Czy nie lubi czytać na głos?
• Czy tabliczka mnożenia ciągle sprawia mu trudności?
• Czy myli kierunki oraz strony lewą i prawą?
• Czy brakuje mu poczucia własnej wartości oraz szacunku dla samego siebie?
Jeżeli na trzy lub cztery pytania odpowiesz twierdząco — dziecko może być w pewnym stopniu dotknięte dysleksją

Bibliografia:
- Ronald D. Davis, Eldon M. Braun, Dar dysleksji, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań
- Bogdanowicz Marta, Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu - dysleksja rozwojowa Opole: Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego, 1999.
- Dyrda Jolanta, Style uczenia się dzieci dyslektycznych a wymagania poznawcze szkoły, Wyd. UG, Gdańsk 2003