Charakterystyka Najwyzszej Izby Kontroli - NIK

NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI


Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej, obecnie podlega sejmowi oraz działa na zasadach kolegialności.

NIK kontrolując działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych bada w szczególności wykonanie budżetu państwa oraz realizację ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej, gospodarczej i organizacyjno-administracyjnej tych jednostek. Dotyczy to również działalności organów samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorców w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe.
NIK kontroluje wykonanie budżetu, gospodarkę finansową i majątkową Kancelarii Prezydenta, Kancelarii Sejmu i Senatu, TK, RPO, KRRiT, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, IPN – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) oraz PIP.
Na zlecenie Sejmu NIK przeprowadza kontrolę działalności Kancelarii Prezydenta RP, Kancelarii Sejmu i Senatu, KRRiT, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, IPN – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, oraz PIP.
Na wniosek Prezydenta NIK przeprowadza kontrolę działalności Kancelarii Prezydenta.
Na wniosek Senatu NIK przeprowadza kontrolę działalności Kancelarii Senatu.

NIK podejmuje kontrolę na zlecenie Sejmu oraz jego organów, na wniosek Prezydenta, Prezesa Rady Ministrów oraz z własnej inicjatywy.

NIK przeprowadza kontrolę pod względem legalności, gospodarności i celowości i rzetelności.

Kontrola działalności samorządu terytorialnego przeprowadzana jest pod względem legalności, gospodarności i rzetelności, a kontrola jednostek organizacyjnych i przedsiębiorców, prowadzona jest pod względem legalności i gospodarności.

Prezes NIK może występować do TK z wnioskami o stwierdzenie zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, oraz z tymi umowami, które wymagały uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie. Stwierdzenie zgodności przepisów prawa, wydawane przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi u.międzyn. i ustawami. Stwierdzenie zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych. TK na wniosek prezesa NIK rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.

Powołanie Prezesa NIK Prezes NIK – Mirosław Sekuła
Prezes NIK kieruje NIK i odpowiada za jej działalność przed Sejmem.
Powoływany jest na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy min. 35 posłów. Powoływany przez Sejm bezwzględną większością głosów, za zgodą Senatu, który w ciągu miesiąca musi podjąć uchwałę w sprawie powołania Prezesa NIK.
Kadencja Prezesa NIK trwa 6 lat, nie dłużej niż przez 2 kadencje.
Sejm może odwołać Prezesa NIK, jeżeli zrzekł się stanowiska, uznano go za stale niezdolnego do pełnienia obowiązków na skutek choroby, został skazany prawomocnym wyrokiem sądowym za popełnienie przestępstwa, TS orzekł w stosunku do niego zakaz pełnienia funkcji związanych z szczególną odpowiedzialnością.
Prezes NIK nie może należeć do partii politycznej, wykonywać zajęć zawodowych ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z jego urzędem, zajmować innego stanowiska z wyjątkiem stanowiska w szkole wyższej.
Wice prezesów NIK w liczbie od 2-4 powołuje i odwołuje Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa NIK. Dyrektora generalnego NIK powołuje i odwołuje Prezes za zgodą Marszałka Sejmu.

Kolegium NIK
Skład: Prezes NIK jako przewodniczący, wiceprezesi, dyrektor generalny NIK oraz 14 członków kolegium, powoływanych na wniosek Prezesa NIK przez Marszałka Sejmu ( 7 przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych, 7 dyrektorów jednostek organizacyjnych NIK, lub doradców prezesa NIK, spośród których wyznacza sekretarza kolegium.
Kadencja członków kolegium trwa 3 lata.
Kolegium NIK zatwierdza: analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz sprawozdanie z działalności NIK w roku ubiegłym.
Kolegium NIK uchwala: opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów, wnioski w sprawie rozpatrzenia przez sejm określonych problemów związanych z działalnością organów wykonujących zadania publiczne, wystąpienia zawierające wynikające z kontroli zarzuty. Uchwala projekt statutu NIK, projekt budżetu NIK( wykonanie budżetu NIK kontroluje sejm), okresowe plany pracy NIK. Uchwały zapadają w obecności min.1/2 składu kolegium, większością głosów w głosowaniu tajnym.
Kolegium NIK opiniuje: wniesione przez Prezesa NIK programy kontroli i informację o wynikach szczególnie ważnych kontroli, lub opiniuje w innych sprawch wniesionych przez Prezesa lub przez min.1/3 członków kolegium.

Departamenty i delegatury
20 departamentów, są to jednostki organizacyjne, wykonujące w szczególności zadania kontrolne(13 kontrolnych) i administracyjne (7administarcyjnych)
17 delegatur – są to terenowe organy kontroli państwowej o właściwości rzeczowej

Postępowanie kontrolne
Etapy kontroli:
1. Ustalenie stanu faktycznego, 2.Określenie stanu wzorcowego, postulowanego dla kontrolowanej instytucji, 3.Ustalenie odchyleń od wzorca, 4. Wskazanie przypuszczalnych przestępstw lun innych czynów za które jest przewidziana odpowiedzialność.
Przygotowanie kontroli
NIK działa na podstawie rocznych i kwartalnych planów pracy, plan pracy zawiera tematy kontroli podejmowanych na zlecenie, zmiany w planach pracy wymagają uchwały kolegium. Są to kontrole planowe – okresowe. Dla kontroli ujętych w planach opracowuje się program kontroli
W razie potrzeby NIK podejmuje kontrole doraźne, w przypadku:
- kontrola rozpoznawcza – wstępne badanie określonych zagadnień dla opracowania projektu programu kontroli
- kontrola sprawdzająca – badanie sposobu wykorzystania uwag i wniosków przez adresat…ów wystąpień pokontrolnych
- kontrola skargowa – rozpatrywanie skarg i wniosków
Decyzję o przeprowadzeniu kontroli doraźnej podejmuje dyrektor jednostki organizacyjnej, za zgodą prezesa lub upoważnionego wiceprezesa NIK