Znaczenie panowania ostatnich Piastów w procesie integracji państwa i obrony jego międzynarodowych interesów

Wiek XII – XIV to okres rozbicia dzielnicowego Polski. W tym okresie Polska była podzielona na wiele księstw rządzonych przez różnych możnowładców. Państwo polskie było bardzo niestabilne politycznie i gospodarczo narażone na ataki zewnętrzne ze strony Brandenburgii, Królestwa Czeskiego oraz Zakonu Krzyżackiego.
Władysław Łokietek – książę Kujaw oraz ziemi łęczyckiej – po raz pierwszy w procesie integracji państwa polskiego pojawia się w czasie rywalizacji o tron z Wacławem II z czeskiej dynastii Przemyślidów. Walkę tą jednak przegrał i w 1300 r. musiał uciekać z kraju. Schronienie znalazł na Węgrzech. W 1304r. powrócił do kraju i osiadł na ziemi sandomierskiej, gdzie wraz z posiłkami węgierskimi stanął na czele powstania przeciw królowi – Wacławowi II. W tym samym roku zmarł Wacław II, a rok później zostaje zamordowany jego syn Wacław III. Dynastia Przemyslidów wygasa, co daje Łokietkowi dogodne warunki do ubiegania się o tron Polski, nie marnuje on okazji i w 1306r. przy poparciu krakowskiego rycerstwa i możnowładców zajmuje ziemię krakowską, zjednuje sobie także Pomorze Gdańskie, Kujawy, ziemię łęczycką i sieradzką. Jego proces zjednoczeniowy państwa polskiego przerywać w 1311r. bunt wójta Alberta w Krakowie, za którym stanął również biskup krakowski Jan Muskata. Bunt ten zostaje jednak krwawo stłumiony przez Władysława Łokietka. W czasie tłumienia buntu w Krakowie, zostaje zagarnięte przez Brandenburgię niepilnowane Pomorze Gdańskie. Brandenburczycy powołali się na układ Wacława II, na mocy którego odstąpi on Pomorze Gdańskie w zamian za przekazanie Czechom Miśni. Obrońcy Gdańska wierni Łokietkowi wezwali na pomoc Krzyżaków, którzy co prawda pokonali Brandenburczyków, ale również zwolenników Łokietka. Zakon Krzyżacki wykupił sobie od Brandenburgii prawa do Pomorza Gdańskiego i odtąd mianowali się prawowitymi władcami Pomorza Gdańskiego. Fakt ten zapoczątkował nowy problem Władysława Łokietka w procesie zjednoczenia państwa – Zakon Krzyżacki. W 1314r. Łokietek wkracza zbrojnie do Wielkopolski i mimo oporu części możnowładztwa włącza ją do Polski. W 1320r. koronuje się w Krakowie na Wawelu na króla Polski. W chwili koronacji pod jego władaniem są Kujawy, ziemia łęczycka i sieradzka, Małopolska i Wielkopolska. Ziemie te utworzyły trzon tworzącego się państwa polskiego. Mimo koronacji pozycja państwa polskiego była wtedy słaba. Wiele ziem polskich, które przed rozbiciem dzielnicowym były w granicach państwa polskiego teraz znalazły się poza jego granicami. Pomorze Zachodnie było pod zwierzchnictwem Cesarstwa, Śląsk - Czech, a książęta mazowieccy chcieli zachować niezależność. Prawa do korony polskiej rościł sobie także król czeski – Jan Luksemburski jako spadkobierca po Wacławie II i Wacławie III. W latach 1327 – 1332 Władysław prowadził wojnę z Krzyżakami, po nieuznaniu przez nich wyroku sądu papieskiego w sprawie Pomorza Gdańskiego. Wojna ta zakończyła się jednak klęską Łokietka: Polska została ograbiona, a Władysław stracił Kujawy. Jedyną rzeczą chwalebną dla Łokietka była bitwa pod Płowcami w 1331r., gdzie Polska zwyciężyła nad Krzyżakami, bitwa ta jednak nie przechyliła szali zwycięstwa na rzecz Władysława.
Król umiera w 1333r., a władzę obejmuje jego syn Kazimierz III nazwany później Wielkim. Nie miał on prostego zadania – Polska była wtedy w bardzo niestabilnej sytuacji politycznej wewnętrznej jak i wewnętrznej, którą opisałem powyżej. Aby zwiększyć swoje znaczenie na arenie międzynarodowej Kazimierz przymierzem z królem węgierskim zadeklarował się, że jak nie będzie miał syna władzę w Polsce obejmie czeska dynastia Andegawenów, tym samym zwiększył swoje przyjazne stosunki z Węgrami, które zapoczątkował już Władysław Łokietek, ślubem swojej córki Elżbiety z węgierskim królem Karolem Robertem. Na zjeździe w Wyszehradzie w 1357r. król czeski Jan Luksemburski zgodził się zrzec praw do korony polskiej w zamian za wysoką opłatę, którą Kazimierzowi z trudem udało się zgromadzić. W tym okresie Czesi wzmacniali swoją władzę nad Śląskiem zjednując sobie miejscowych książąt. Sprawa czeska została rozwiązana. W 1343 Polska podpisuje z Krzyżakami kompromisowy pokój na mocy którego, Polska zyskuje Kujawy i Pomorze Gdańskie, które jednak oddaje Krzyżakom na zasadzie „wieczystej jałmużny”, dzięki której nie traci całkowicie praw do tej ziemi. Pokój ten rozwiązuje spór z Krzyżakami. Kazimierz nie mógł się zdecydować na wojnę z Krzyżakami jak i z Czechami, ponieważ nie miał wystarczających środków, a jego państwo było nie stabilne i słabe. W polityce wewnętrznej, Kazimierz postawił na fortyfikacje zwłaszcza granicy z czeskim Śląskiem. Pod rządami ostatniego Piasta Polska przeżyła okres silnego rozwoju gospodarczego. Pozycję polski w Europie Kazimierz Wielki zwiększył przez budowę w Krakowie uniwersytetu. Była to druga po uniwersytecie praskim uczelnia wyższa w Europie Środkowej. Za jego panowania zostało spisane prawo, jednak oddzielnie dla Małopolski tzw. „Statuty wiślicke” , a oddzielnie dla Wielkopolski tzw. „statuty piotrkowskie”. W statutach społeczeństwo polskie zostało podzielone na stany: duchowieństwo, szlachtę, mieszczaństwo oraz chłopów. Dzięki tym wszystkim zabiegom zwiększył on pozycję oraz siłę Polski w ówczesnej Europie.
W latach 1323-1324 wygasła dynastia Romanowiczów na Rusi Halicko-Włodzimierskiej, która stała się obiektem zainteresowania Kazimierza. Przy pomocy Węgier obsadził tam na tronie spokrewniony z księciem mazowieckim Bolesław Jerzy, który nie posiadając syna uznał Kazimierza Wielkiego za swojego spadkobiercę. W 1340r. władca Rusi Halicko-Włodzimierskiej zostaje zamordowany, a Kazimierz wkracza na Ruś. Do 1366 prowadzi walki z nie sprzyjającymi mu bojarami (szlachtą ruską) oraz Tatarami i Litwinami.
Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki bardzo mocno zaznaczyli się w historii Polski po rozbiciu dzielnicowym, umocnili jej pozycję w polityce wewnętrznej oraz zewnętrznej. Zawarli sojusze, pokoje i ugody, które ustabilizowały sytuację Polski na arenie międzynarodowej, a polityka wewnętrzna Kazimierza zwiększyła pozycję i siłę Polski w ówczesnej Europie, również on dzięki budowie wielu zamków i ogradzaniu miast zwiększył siłę na wypadek ataki zewnętrznego. Była to także demonstracja siły Polski przed sąsiadami oraz przed częścią nieprzychylnych Kazimierzowi Wielkiemu możnowładcom.