Badanie i ogłaszanie sprawozdawczości finansowej

Sprawozdanie finansowe wyraża raportowanie z kreślonych aspektów działalności gospodarczej danego podmiotu, przy zastosowaniu konwencjonalnej formuły opisu i prezentacji danych pochodzących z ewidencji księgowej i opisującej sytuację majątkową, finansową i wynikową tej jednostki gospodarczej. Jest to pewien sposób dostarczania informacji przez rachunkowość jej użytkownikom.
Sprawozdania muszą być sporządzane w określonych terminach według wzorów i zasad, zgodnie z ustawą o rachunkowości i przepisami wydanymi przez Prezesa GUS, ministra finansów i przewodniczącego Komisji Papierów Wartościowych.
Informacje dotyczące działalności podmiotu gospodarczego muszą być zrozumiałe, przejrzyste, istotne, wiarygodne, kompletne, sprawdzalne i porównywalne. Sprawozdania finansowe przedstawiając sytuację majątkową, finansową i dochodową jednostki udzielają m.in. odpowiedzi na pytania:

- czy działalność prowadzona przed podmiot gospodarczy jest opłacalna
- czy podmiot gospodarczy będzie ją w stanie kontynuować
- w jaki sposób podmiot generował i wykorzystywał zasoby pieniężne

Wszystkie informacje wynikające ze sprawozdań finansowych wykorzystują:

- kierownictwo jednostek gospodarczych
- inwestorzy
- kontrahenci handlowi
- banki i inni pożyczkodawcy
- instytucje rządowe i fiskalne
- pracownicy i ich zawiązki
- społeczeństwo

Najważniejszym sprawozdaniem finansowym jest roczne sprawozdanie finansowe, które w ściśle określonym terminie powinno być przedstawione właściwym organom wewnętrznym i zewnętrznym, np. radzie nadzorczej, urzędowi skarbowemu, placówce terenowej GUS. Adresaci rocznego sprawozdania finansowego mogą być różni, to zależy od formy organizacyjno-prawnej jednostki oraz skali na jaką prowadzi ona działalność.
Wedle ustawy o rachunkowości sprawozdania finansowe roczne sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych oraz inny dzień bilansowy, stosując odpowiednio zasady wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego.
Sprawozdanie finansowe składa się z:

1. Bilansu,
2. Rachunku zysku i strat,
3. Informacji dodatkowej, obejmujące wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia.
4. sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych – tą pozycje sporządzają tylko jednostki, których sprawozdania podlegają obowiązkowi badania i ogłaszania.

Pozycje 1-3 rocznego sprawozdania finansowego sporządzane są przez wszystkie jednostki gospodarcze zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych. Te pozycje mogą być przedstawione w 2 wersjach, rozwiniętej i uproszczonej.
Jednostki, które w roku, za który jest sporządzane sprawozdanie finansowe nie spełniły 2 z 3 wielkości:

1. średnioroczne zatrudnienie – 50 osób
2. suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego – równowartości w PLN 1 mln Euro
3. przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów, operacji finansowych – równowartość w PLN 2 mln Euro.
mogą sporządzać wersje uproszczoną bilansu oraz rachunku zysków i strat.
Jednostki, których roczne sprawozdania podlegają corocznemu badaniu i ogłaszaniu zobowiązane są do sporządzania w ramach rocznego sprawozdania finansowego sprawozdania przepływu środków pieniężnych.Do tych jednostek zalicza się:

1. banki oraz ubezpieczycieli,
2. jednostki działające na podstawie przepisów prawa o publicznym
obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych,
3. spółki akcyjne,
4. pozostałe jednostki, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdanie finansowe, osiągnęły lub prze¬kroczyły granicę dwóch z trzech następujących wielkości:

- średnioroczne zatrudnienie - 50 osób,
- suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego - równowar¬tość w walucie polskiej 1 min EURO,
- przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy - równowartość w walucie pol¬skiej 3 mln. Euro.

Oprócz bilansu, rachunku zysków i strat i ewentualnie sprawozda¬nia z przepływu środków pieniężnych, niektóre jednostki gospodar¬cze zobowiązane są również do sporządzania na piśmie sprawozda¬nia z działalności w roku obrotowym. Obowiązek ten dotyczy spółek kapitałowych, a więc spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych, spółdzielni oraz grup kapitałowych.
Roczne sprawozdanie finansowe jednostki gospodarczej, a także grupy kapitałowej powinno być sporządzone w określonym terminie (dla jednostek nie później niż w ciągu 3 miesięcy od momentu bilan¬sowego, dla grup kapitałowych nie później niż 5 miesięcy).
Sprawozdanie finansowe podlega zatwierdzeniu przez organ nad¬zorujący (np. walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki akcyjnej, zgro¬madzenie wspólników spółki z o.o., walne zgromadzenie członków spółdzielni, radę pracowniczą a w razie jej braku organ założycielski przedsiębiorstwa państwowego, sędziego-komisarza spółki, spółdzielni tub przedsiębiorstwa państwowego znajdującego się w stanie upadło¬ści, właścicieli spółki komandytowej, jawnej lub cywilnej) w terminie do 6 miesięcy od momentu bilansowego dla jednostek gospodarczych i do 8 miesięcy dla grup kapitałowych.
Przed zatwierdzeniem roczne sprawozdania finansowe wymienio¬nych wcześniej jednostek gospodarczych i grupy kapitałowej podle¬ga badaniu.
Celem badania sprawozdania finansowego jest przedstawienie jednostce pisemnej opinii biegłego rewidenta wraz z jego raportem o tym, czy sprawozdanie finansowe jest prawidłowe oraz rzetelnie i jasno przedstawia sytuację majątkową i finansową, wynik finansowy oraz rentowność badanej jednostki. Opinia, o której mowa powinna w szczególności stwierdzać, czy badane sprawozdanie finansowe:
1. zostało sporządzone na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg rachunkowych,
2. zostało sporządzone zgodnie z określonymi ustawą zasadami rachunkowości stosowanymi w sposób ciągły,
3. jest zgodne co do formy i treści z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem lub umową,
4. przedstawia rzetelnie i jasno wszystkie istotne dla oceny jednostki informacje, a w odniesieniu do sprawozdania z działalności jednostki, czy informacje zawarte w tym sprawozdaniu są zgodne z informacjami zawartymi w rocznym sprawozdaniu finansowym.
Opinia powinna w sposób jednoznaczny wskazywać powody wyrażenia zastrzeżeń do sprawozdania finansowego, wyrażania opinii negatywnej lub odmowy wyrażenia opinii z uwagi na zaistnienie okoliczności uniemożliwiających jej sformułowanie. Zastrzeżenia należy wyrazić w sposób wskazujący na ich zaksięgowanie.
Raport musi być sporządzany przez biegłego rewidenta, powinien zawierać w szczególności:

1. ogólną charakterystykę jednostki (dane identyfikujące jednostkę),
2. stwierdzenie uzyskania od jednostki żądanych informacji, wyjaśnień i oświadczeń,
3. ocenę prawidłowości stosowanego systemu rachunkowości i działania powiązanej z nim kontroli wewnętrznej,
4. charakterystykę każdej pozycji lub grupy bilansu oraz rachunku zysków i strat,
5. stwierdzenie stosowania się przez bank do obowiązujących zasad w zakresie ostrożności określonych w odrębnych przepisach,
6. stwierdzenie utworzenia przez ubezpieczyciela rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w wysokości zapewniającej pełne wywiązanie się z bieżących i przyszłych zobowiązań, wynikających z zawartych umów ubezpieczenia, oraz zabezpieczenie tych rezerw lokatami, zgodnie z przepisami o działalności ubezpieczeniowej, a także prawidłowości wyliczenia marginesu wypłacalności i posiadania finansowego pokrycia tego marginesu,
7. przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej, wyniku finansowego oraz rentowności jednostki, ze wskazaniem na zjawiska, które w porównaniu z okresami poprzednimi w istotny sposób wpływają negatywnie na tę sytuację, a zwłaszcza zagrażają kontynuowaniu działalności przez jednostkę. Jeżeli w toku badania jednostki biegły rewident stwierdzi naruszenie prawa, statutu lub umowy spółki, to powinien o tym poinformować w raporcie.

Opinia i raport powinny wynikać z zebranej i opracowanej w toku badania dokumentacji rewizyjnej. Powinny one umożliwić biegłemu rewidentowi, nie biorącemu udziału w badaniu, prześledzenie jego przebiegu i znalezienie uzasadnienia dla opinii wyrażonej o badanym sprawozdaniu finansowym.
Badanie sprawozdania finansowego przeprowadza biegły rewident spełniający warunki do wyrażenia bezstronnej i niezależnej opinii o tym sprawozdaniu.
Bezstronność i niezależność nie jest zachowana, jeżeli biegły rewident:

• posiada udziały, akcje lub inne tytuły własności w jednostce lub w jednostce z nią stowarzyszonej, dominującej lub zależnej, z wyłączeniem udziału w spółdzielni mieszkaniowej,
• jest lub był w ostatnich 3 latach przedstawicielem prawnym (pełnomocnikiem), członkiem organów nadzorczych lub pracownikiem jednostki albo jednostki z nią stowarzyszonej, dominującej lub zależnej,
• w ostatnich 3 latach uczestniczył w prowadzeniu ksiąg rachunkowych, sporządzaniu sprawozdań finansowych, stanowiących przedmiot badania,
• osiągnął chociażby w jednym roku w ciągu ostatnich 5 lat ponad 50% przychodu rocznego z tytułu wykonywania usług na rzecz danej jednostki lub jednostek, w których posiada on więcej niż 20% udziałów; nie dotyczy to pierwszego roku działalności biegłego rewidenta,
• jest małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej do drugiego stopnia lub jest związany z tytułu opieki, przysposobienia lub kurateli z osobą zarządzającą lub będącą w organach nadzorczych jednostki albo zatrudnia przy prowadzeniu badania takie osoby,
• z innych powodów nie może sporządzić bezstronnej i niezależnej opinii.

Biegłego rewidenta przeprowadzającego badanie sprawozdania finansowego wybiera organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe jednostki, chyba że statut, umowa lub inne wiążące jednostkę przepisy prawa stanowią inaczej.
Jednostka zawiera z biegłym rewidentem umowę o badanie, w terminie umożliwiającym mu udział w inwentaryzacji znaczących składników majątkowych. Koszty badania sprawozdania finansowego ponosi badana jednostka.]
Dane oraz wyczerpujące informacje, wyjaśnienia i oświadczenia, niezbędne do sporządzenia raportu i wyrażenia opinii udostępnia biegłemu rewidentowi kierownik badanej jednostki.
Biegły rewident jest uprawniony do uzyskania informacji związanych z przebiegiem badania od kontrahentów badanej jednostki, w tym także od banków i jej doradców prawnych z upoważnienia kierownika badanej jednostki.
Jeżeli przedmiotem badania jest sprawozdanie finansowe jednostki dominującej, to uprawnienia biegłego rewidenta, przysługują także wobec jednostek zależnych i stowarzyszonych.
Biegli rewidenci, którzy przeprowadzili badanie sprawozdania finansowego:

1. jednostki za rok poprzedzający rok obrotowy,
2. jednostek zależnych lub stowarzyszonych - za rok obrotowy
są obowiązani do udzielenia odpowiednich informacji i wyjaśnień biegłemu rewidentowi, badającemu za rok obrotowy sprawozdanie finansowe jednostki, w tym jednostki dominującej.
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, spółki akcyjne oraz spółdzielnie są obowiązane do udostępnienia wspólnikom, akcjonariuszom lub członkom rocznego sprawozdania finansowego i sprawozdania z działalności jednostki, a jeżeli sprawozdanie finansowe podlega obowiązkowi badania - także opinii wraz z raportem biegłego rewidenta - najpóźniej na 15 dni przed zgromadzeniem wspólników, walnym zgromadzeniem akcjonariuszy lub walnym zgromadzeniem członków albo przedstawicieli członków spółdzielni. Spółka akcyjna udostępnia ponadto akcjonariuszom sprawozdanie rady nadzorczej i komisji rewizyjnej.
Kierownik jednostki składa w sądzie lub innym organie prowadzącym rejestr lub ewidencję działalności gospodarczej danej jednostki roczne sprawozdanie finansowe, opinię biegłego rewidenta, jeżeli podlegało ono badaniu zgodnie z przepisami art. 64 ust. 1 Ustawy o Rachunkowości, odpis uchwały bądź postanowienia organu zatwierdzającego o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty, a w przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, spółek akcyjnych oraz spółdzielni - także sprawozdanie z działalności jednostki - w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego, nie później jednak niż 9 miesięcy od dnia bilansowego, a jeżeli nie zostało ono zatwierdzone w tym terminie, to należy złożyć je w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego.
Jeżeli sprawozdanie finansowe nie zostało zatwierdzone w terminie 9 miesięcy, to należy je złożyć w sądzie lub innym organie, o których mowa w ust. 1, w ciągu 15 dni po tym terminie.
Kierownik jednostki, obowiązany jest złożyć bilans, rachunek zysków i strat oraz sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych za rok obrotowy do ogłoszenia w ciągu 15 dni od dnia ich zatwierdzenia, wraz z opinią biegłego rewidenta oraz odpisem uchwały bądź postanowienia organu zatwierdzającego o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty. Zakres rocznego i półrocznego sprawozdania finansowego funduszy inwestycyjnych oraz termin ich złożenia do ogłoszenia określają odrębne przepisy.














Bibliografia:





• K. Sawicki: „Podstawy rachunkowości”, Wyd. PWN, W-wa 1997.

• Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. z późniejszymi poprawkami

• J. Bartoszcze, J. Narkiewicz, J. Pituch: „Podstawy Rachunkowości” Wyd. WSE w Nisku, Nisko 2000