Szymon Askenazy, Książe Józef Poniatowski 1763-1813, Warszawa 1978. (historiografia)

Andrzej Zahorski, Szymon Askenazy i jego dzieło.
Urodzony w 24.12.1867 r., kult Mickiewicza w rodzinie. W 1883 wstąpił na Wydział Prawa cesarskiego Uniwersytetu warszawskiego, ukończone w 1887 potem dwuletnia praktyka sądowa. Zachęcony przez Pawińskiego podjął dalsze studia historyczne w Getyndze, tu pracował pod kierunkiem Marka Lehmanna. Doktorat 1894 nacisk na grę sił mocarstw europejskich wokół Polskiego bezkrólewia. Wprowadzony do zespołu autorów wielkiej encyklopedii Ilustrowanej, pracuje jednak przede wszystkim nad dziełem przymierze polsko – pruskie – podstawa habilitacji na uniwersytecie Lwowskim w 1897 r. – zainteresowania dyplomacja i stosunki międzynarodowe. Podzielał poglądy Korzona „Dzieje wewnętrzne Polski za Stanisława Augusta, rehabilitując poniekąd Polaków. 1794 Korzon „Kościuszko” – ciężkie zarzuty dla przywódców Polskich, którzy związali się z Napoleonem. – Wobec tych jego poglądów Askenazy zaprotestował. Apel Askenazego by rozpocząć badania nad dziejami polski po rozbiorowej. Lwów prof. i Wojciechowski.(patrz not). „Książe Józef” – zainicjowanie badań wieku XIX i najbardziej artystyczna forma w całym dorobku Askenazego. Ksiąze Józef Poniatowski jak Konrad pełen rozdarcia i wewnętrznego smutku, zarazem uwypuklone pozytywne cechy. Niczego nie ukrywa, ale jest pełen wyrozumiałości dla swojego bohatera. W kampanii 1809 r. scharakteryzowany jako wybitny wódz, organizator i polityk. Zbyt wyolbrzymił sprawę Polską w genezie konfliktu między Rosją a Francją. Decyzja pójścia z Napoleonem ma przynieść Księciu zaszczyt. Praca to obrona idei zbiorowego czynu, przywracającego imię Polskie i wskrzeszającego Państwo. Do ataku na Askenazego gotowi byli zawsze endeccy. „Łukasiński” 1908 r., w tym okresie miał także duży wpływ na młodzież uniwersytecką. Uczeń Dzwonkowski np., był Askenazy nerwowy i wybuchowy, ale wzbudzał sympatię, cenił się był wyniosły czasem wobec ludzi. Napoleon a Polska już w trakcie pisania w 1913 r. rozpoczął druk fragmentów. Samego Napoleona ocenia jako człowieka genialnego i z żelazną wolą. Spory wokół ocen, przeważała opinia, że utrwala on legendę napoleońska w polskim społeczeństwie. W czasie pierwszej wojny światowej w Szwajcarii w 1920 pierwszy delegat niepodległego państwa Polskiego do Ligi narodów. Zmarł 22Vi 1935 r.

Ksiąze Józef Poniatowski.
Księga pierwsza: lata młodzieńcze 1763 – 1789.
1. Urodzenie – stosunki rodzinne.
2. opieka królewska – wychowanie.
3. służba austriacka – podróż do Kaniowa.
4. pierwsza miłość – pierwsza kampania. – wezwanie do ojczyzny.

Księga druga: Rozprawa z Rosją 1789 – 1795.
1. wejście w służbę polską – rozrywki warszawskie – życie obozowe – ustawa 3Maja
2. kampania ukrainna – odwrót – raport z Lubary – bitwa pod Zieleńcami.
3. Akces króla do targowicy – planowany zamach na osobę królewską – dymisja.
4. Na wygnaniu – represje targowicy – pobyt w Brukseli – pani Vauban.
5. Powstanie kościuszkowskie – wyłączenie ks. Józefa – powrót do kraju - porażka pod Powązkami – upadek insurekcji.

Księga trzecia: Przymusowe wywczasy 1795 – 1806.
1. Troski materialne – podróż do Wiednia – zgon Stanisława Augusta.
2. Osiedlenie się w Warszawie – nieprzyjaźń emigracji – sukcesja królewska.
3. Stosunek z dworem Pruskim – pobyt w Berlinie
4. Książe się bawi.

Księga czwarta: minister wojny Ks. Warszawskiego 1806 – 1810
1. Pokusa Rosyjska – Propozycje Pruskie – Francuzi w Warszawie – Murat i Davout – współzawodnictwo Dąbrowskiego – Objęcie wydziału wojny – Przybycie Napoleona
2. Komisja Rządząca – Troski dyrektora wojny-nowe propozycje prusko – rosyjskie – Niekarność Zajączka – Pokój w Tylży.
3. Podróż do Drezna – Mianowanie ministrem wojny – Stosunek do Davota – czynności organizacyjne – zatargi wewnętrzne – niepopularność ks. Józefa.
4. Wojna austryjacka – bitwa pod Raszynem – ciężkie położenie ks. Józefa – korpus „posiłkowy” rosyjski – zdobycie Galicji.
5. Gra rosyjska w Galicji – wyścig o Kraków – Rozejm – knowania Golicyna – Pokój wiedeński – popularność ks. Józefa.

Księga piąta Od Moskwy do Lipska 1810 – 13.
1. Niedoszła konwencja przeciw Polsce – wzmocnienie armii księstwa – Kłopoty finansowe – tajna oferta Aleksandra przez Czartoryskiego – odmowa ks. Józefa – Przestrzeżenie Napoleona – Podróż do Paryża.
2. Zbrojenia – wybuch wojny – testament ks. Józefa – Zatargi
3. Tajne rokowania warszawskie z Rosją – zwichnięte przez opór ks. Józefa – działalność schwarzenberga – Ostatnie pożegnanie Warszawy – Pokój w Krakowie – ostatnia pokuta – marsz ku zachodowi.
4. Kampania saska – Spotkanie z Napoleonem – wznowienie kroków wojennych Bitwa pod Lipskiem – Marszałkowstwo francuskie – Śmierć ks. Józefa.