Zakon Krzyżacki a Polska - wzajemne związki i relacje

? Zakon Krzyżacki a Polska ? wzajemne związki i relacje ?

Zalążkiem Zakonu Krzyżackiego było niemieckie bractwo szpitalne założone w 1190 r. pod murami Akki , podczas III krucjaty. W 1198 r. bractwo to otrzymało regułę św. Augustyna i przekształciło się w zakon rycerski, którego pełna nazwa brzmiała ? Zakon Braci Szpitala Niemieckiego Najświętszej Marii Panny W Jerozolimie ?. Do jego głównych zadań należało opiekowanie się niemieckimi pielgrzymami oraz walka z niewiernymi. Początkowo Krzyżacy pozostawali w cieniu starszych zakonów rycerskich ? joanitów i templariuszy, zmieniło się to , kiedy wielkim mistrzem zakonu został Herman von Salza, genialny wódz i dyplomata.
W 1211 r. Zakon otrzymał od króla Węgier Andrzeja II uposażenie w Siedmiogrodzie, za zadanie mając obronę granic przed Płowcami. Kiedy jednak zakonnicy zaczęli dążyc do utworzenia niezależnego państwa , zostali stamtąd wypędzeni.
Niedługo potem, w lutym 1226 r. posłowie księcia Mazowsza Konrada i Krzyżacy podpisali układ nadający Zakonowi ziemię chełmińską w zamian za walkę o chrystianizację Prusów. Konrad nie wiedział nic o planach von Salzy, który planował na podbitych w przyszłości terenach utworzyc niezależne państwo zakonne. Cztery lata później do Nieszawy przybył pierwszy większy oddział zakonników, w sile siedmiu zbrojnych. Rycerze ci, z czarnymi krzyżami na białych płaszczach, pod wodzą komtura Hermana Balki, wsparli trzech innych , przebywających w małym zameczku w Vogelsangu, niedaleko Torunia. Ten niewiarygodnie mały oddziałek rozpoczął z sukcesem podbój Prus, co dotąd nie udało się ani mazowieckiemu , ani piastowskiemu rycerstwu.
Krzyżacy stosowali szczególne metody podboju . Wzdłuż rzek i na trasach swych wypraw zakładali murowane twierdze, trudne do pokonania . Twierdze te obsadzali natychmiast stałą załogą, która zamieszkiwała tam przez całą zimę, natomiast wiosną ruszała na dalsze podboje. Zakonnicy wyróżniali się również niezwykłą dyscypliną , odwagą, ale też brutalnością i okrucieństwem. Źródłem ich sukcesów były też dyplomatyczne zabiegi rycerzy ? mnichów, którzy uciekali się nawet do fałszerstw dokumentów, by osiągać upragnione cele. Dowodem na to może być sprawa ? przywileju kruszwickiego ? , dokumentu o nadaniu zakonowi w lenno ziemi chełmińskiej. Krzyżacy sfałszowali umowę, aby zamiast ziemi chełmińskiej wziąśc sobie ? na wieczne posiadanie? całe Prusy
Siły Zakonu wzmocniły się po przyłączeniu się do nich części braci dobrzyńskich (1235) oraz Zakonu Kawalerów Mieczowych (1237). Powstało silne i wrogo nastawione do Polaków i swych sąsiadów państwo. Do otwartego konfliktu z Polską doszło w latach 1308-1309, kiedy to Krzyżacy podstępem zajęli Pomorze Gdańskie. Po zakończonej niepowodzeniem próbie rozstrzygnięcia sporu na drodze sądowej doszło do wojny , w której Polska utraciła ziemię dobrzyńską (1329) i Kujawy (1332). Podczas jednej z wypraw Zakonu , w roku 1331 wojsko polskie odniosło zwycięstwo w bitwie pod Płowcami. Wydarzenie to przerwało mit o ?niepokonanych świętych rycerzach?.
W roku 1343 doszło do obustronnego porozumienia, obydwie strony konfliktu podpisały w Kaliszu traktat pokojowy , na mocy którego Polska odzyskała Kujawy i ziemię dobrzyńską , lecz Zakon zatrzymał Pomorze Gdańskie i ziemię chełmińską, jako ? darowiznę ? , co miało podkreślac , że król Polski nadał Krzyżakom ziemie jakoby z własnej , nieprzymuszonej woli.
Następnym ważnym postanowieniem Krzyżaków , które na pewno bardzo zaważyło na ich stosunkach z Polską, była ich ekspansja przeciwko Litwie, prowadzona oczywiście pod pozorem chrystianizacji. Zagrażało to nie tylko podbiciem Litwy , ale także Polski. Wprawdzie Litwa chciała przyjąc chrzest, ale bez pośrednictwa Krzyżaków. Z tej właśnie przyczyny została zawarta w Krewie , w roku 1385 unia polsko-litewska. Chrystianizacja Litwy za pośrednictwem Polski kwestionowała rację bytu Zakonu nad Morzem Bałtyckim, dlatego też Krzyżacy przez wiele lat próbowali rozerwac unię.
W 1409 r. rozgorzała wielka wojna Krzyżaków z Polską i Litwą. Pomimo, że pierwsze potyczki przynosiły zwycięstwo Zakonowi, to bitwa pod Grunwaldem (15.VII.1410) zakończyła się wielkim zwycięstwem wojsk polsko-litewskich.
Dalsze wojny z Polską doprowadziły do kryzysu gospodarczego Prus. Zrażeni nadmiernym fiskalizmem władz krzyżackich mieszkańcy Prus podnieśli w 1454 r. bunt, oddając się pod opiekę Kazimierza Jagiellończyka.
Wojna trzynastoletnia (1454-1466) zakończyła się sukcesem Polski i odzyskaniem Pomorza Gdańskiego, zachodniego pasa Prus z Malborkiem i Elblągiem oraz Warmii i Ziemi Chełmińskiej, co potwierdził pokój toruński w 1466 r. Próby obalenia postanowień tego traktatu stały się przyczyną wybuchu ostatniej wojny z Polską (1519-1521). W jej następstwie ówczesny wielki mistrz Albrecht Hohenzollern podjął decyzję o sekularyzacji i likwidacji Zakonu. Odtąd Prusy Zakonne stały się Prusami Książęcymi , natomiast 8 kwietnia 1525 r. podpisano traktat krakowski , a dwa dni później Albrecht złożył hołd Zygmuntowi Staremu. Tym samym otrzymał Prusy Książęce jako lenno dziedziczne, mające pozostac w dynastii Hohenzollernów. Hołd pruski był poniekąd ostatecznym zakończeniem trwających od początku XIII wieku sporów krzyżacko- polskich.


Bibliografia :
Wielka Encyklopedia Polski(tom 5) wyd. Kluszczyński str.151, 152
Jerzy Besala ? Tajemnice historii Polski ? wyd. Edukacja Powszechna str. 66-69
www.racjonalista.pl/kk.php/s,1308