Porównaj strategie intelektualne uruchamiane podczas przyswajania i konstruowania wiedzy

Myślenie o tym, co się dzieje na lekcji jest zdeterminowane koncepcjami psychologicznymi. Naisser podsumował dokonania psychologii w dziedzinie procesu uczenia się. Sformułował on dwie hipotezy:
- hipotezę powtarzalności
- hipotezę wykorzystywania;
Hipoteza powtarzalności opiera się na założeniu, że ludzka pamięć przetwarza wyniki. W pamięci zapisuję się sam wynik, a nie to, jak się do niego doszło. Ta hipoteza wygenerowała pewien sposób myślenia o nauczaniu szkolnym, polegający na tym, iż ekspert (nauczyciel) wyjaśnia, uczeń uczy się, powtarza i zapamiętuje gotowy wynik. W tym ujęciu najlepsze, najbardziej pożądane i najskuteczniejsze nauczanie polega na skracaniu drogi prowadzącej do uzyskania wyniku. Nauczyciel podaje gotowe do zapamiętania i odtworzenia wnioski, wyniki, natomiast pomija się sposób ich uzyskania. Model powtarzalności zainspirował powstanie dydaktyki tradycyjnej, w której nauczyciel wykłada wiedzę, a uczeń ją przyswaja. Jest to tzw. nauczania podające. Taki sposób przekazywania wiedzy jest najbardziej rozpowszechniony w dzisiejszych szkołach polskich, w których w większości wciąż panuje ideologia transmisji kulturowej zakładająca, że nauczanie sprowadza się do przekazywania wiedzy od tych, którzy wiedzą lepiej, wcześniej, pewniej, dla tych, którzy nie wiedzą, uczą się i zapamiętują..
Hipoteza wykorzystywania wygenerowała odmienny model dydaktyczny. W tym wypadku nauczyciel przedstawia określony problem, ucznia samodzielne rozwiązuje ten problem. Zadanie nauczyciela sprowadza się do organizacji procesów uczenia w taki sposób, by uczeń mógł metodą prób i błędów dojść do wniosków i wyników. Nauczyciel rozwija również dialog miedzy uczniami, by mogli oni wymienić swoje pomysły, propozycje i wspólnie dojść do wiedzy. Zakłada się, że uczeń posiada już pewien zasób wiedzy, należy go zmobilizować do samodzielnego myślenia i interpretacji rzeczywistości. .
Przyswajanie wiedzy opierające się na założeniach hipotezy powtarzalności to podawanie gotowych wyników, suchych faktów, bez wyjaśniania skąd się wzięły oraz dlaczego tak jest. Prowadzi to do przeświadczenia uczniów, że zapamiętywanie jest najwyższą umiejętnością intelektualną, a dobra, sprawna pamięć jest w szkole cechą najbardziej pożądana. Uczniowie w konsekwencji nie myślą twórczo i samodzielnie, jedynie odtwarzają.
Konstruowanie wiedzy oparte o hipotezę wykorzystywania to samodzielne dochodzenie do wiedzy przez uczniów. Nauczyciel i podręczniki stanowią jedynie pomoc, a nie źródło wiedzy. Uczniowie dzięki temu uczą się samodzielności, twórczości, odpowiedzialności.
Badania psychologiczne wykazały, że największy obszar pamięci wypełniają strategie dochodzenia do wyników, a bardzo mały obszar gotowe wyniki. Także szkoła powinna uczyć, jak do wyników dochodzić, bo dzięki temu uczniowie więcej się naucza i zapamiętają, a w konsekwencji wyniosą więcej ze szkoły. Przy takim uczeniu dostępne są strategie takie jak: słuchanie cudzej argumentacji, zapamiętywanie, proste kojarzenie wyrazów ze sobą, ćwiczenie, powtarzanie, odgadywanie z prostych wskazówek, stawianie hipotez, formułowanie koncepcji próbnej, negocjowanie, zadawanie pytań, tworzenie własnej argumentacji, odległych kojarzeń.