Społeczeństwo obecne w człowieku - konspekt zajęć

Społeczeństwo obecne w człowieku
Peter L. Berger, Zaproszenie do socjologii, PWN, Warszawa 1988, s. 91 – 117 ( rozdział V, Perspektywa socjologiczna – społeczeństwo w człowieku)

PROBLEMATYKA:

1.Teoria ról społecznych (social – role theory)
2.Socjologia wiedzy
3.Idea i ideologia
4.Teoria grup odniesienia
5.Proces internalizacji w odniesieniu do w/w pojęć

OMÓWIENIE:

Ad. 1
Teoria roli społecznej to teoria mówiąca, że różnice płciowe pojawiające się
w zachowaniu społecznym wynikają ze społecznego podziału pracy pomiędzy kobietami a mężczyznami; podział ten prowadzi do różnic w oczekiwaniach wobec ról płciowych
i umiejętności związanych z płcią; to one są odpowiedzialne za różnice w społecznych zachowaniach obojga płci [E., Aronson, Psychologia Społeczna – Serce i umysł]. Natomiast u Bergera czytamy, że rola (tu: społeczna)to nie tylko różnice płciowe, rola taka dostarcza bowiem wzorca, zgodnie z którym człowiek powinien działać w konkretnej sytuacji. Podobnie się ma z rolami zawodowymi – tutaj, każdy zawód niesie za sobą pewne narzucone zachowania i zaufanie społeczne. Należy również pamiętać o tym, iż role pociągają za sobą nie tylko pewne działania, ale również uczucia i postawy relatywne do tych działań. Zatem, każda rola w społeczeństwie niesie za sobą pewną tożsamość, która niekiedy jest powierzchowna i krótkotrwała, niekiedy zaś trudna i wręcz niemożliwa do wprowadzenia jakiejkolwiek zmiany. Tożsamość z kolei jest nadawana, potwierdzana i przekształcana społecznie. Najlepiej to zilustrować na przykładzie procesu socjalizacji, – czyli procesu, w którym dziecko uczy się uczestnictwa w społeczeństwie.
Ad 2. i ad. 3.
W przeciwieństwie do teorii ról społecznych socjologia wiedzy ma europejskie korzenie, powstała w latach dwudziestych poprzedniego stulecia, stworzona przez niemieckiego filozofa Maxa Schelera. Socjologia wiedzy ukazuję teorię, że idea, podobnie jak i ludzie, ma swoje, społecznie wiadome miejsce. Ponadto socjologia wiedzy odrzuca pogląd, jakoby myśl rozwijała się w izolacjonizmie od kontekstu społecznego, w ramach którego określeni ludzi myślą o określonych rzeczach. „Nawet w przypadku bardzo abstrakcyjnych idei, które na pozór niewiele mają uwikłań społecznych, socjologia wiedzy próbuje nakreślić linę wiodącą od myśli do myśliciela i jego świata społecznego.” [P.L. Berger, s. 106] Pojawia się zatem określenie ideologii, czyli o sytuacji, w której pewna idea służy w społeczeństwie jakiemuś żywotnemu interesowi, ale ideologie mogą funkcjonować również w sposób ukryty [por. Merton]. Socjologia wiedzy wg Bergera traktuje niemal całe królestwo idei jako własną dziedzinę, jednak w sensie, iż myśl zakorzeniona jest jedynie w społeczeństwie. Nie oznacza to jednak, że idee to odbicie struktury społecznej czy, że nie są zdolne do kształtowania biegu wydarzeń, ale, że wszelkie idee bardzo dokładnie są badane w celu określenia ich miejsca w egzystencji społecznej tych, w których umysłach się pojawiają.
Ad. 4. i ad. 5.
Kolejnym problemem pojawiającym się w niniejszym artykule teoria grup odniesienia. Wskazuje ona, że przynależność towarzyska lub rezygnacja z niej niesie za sobą szczególne uwikłania poznawcze. Za Bergerem czytamy, że „ktoś przyłącza się do jakiejś grupy i tym samym „wie”, że świta jest taki to a taki. Przychodzi z tej grupy do innej i „wie” teraz, że z pewnością się mylił” [P.L. Berger,s.114]. Jednak o ile socjologia wiedzy daje nam szeroki obraz procesu społecznej konstrukcji rzeczywistości, o tyle teoria grup odniesienia wskazuje na ogromną ilość małych warsztatów, „w których koterie konstruktorów uniwersum wykuwają swe modele kosmosu”[tamże]. Należy zwrócić również uwagę na terminologię używaną przez socjologów w stosunku do wymienionych tutaj pojęć. INTERNALIZACJA to „proces” zachodzący w osobowości dziecka podczas socjalizacji, ale może on również zachodzić i u dorosłych – chociaż w słabszej formie – w chwili gdy dorosły wkracza w nowy kontekst społeczny lub do nowej grupy społecznej. Społeczeństwo zaczyna być tworem zarówno zewnętrznym jak i wewnętrznym.