Założenia etyki Hipokratesowej

Podstawą działalności Hipokratesa była nauka filozofów przyrody (Tales VII/VI w. p.n.e, Anaksymenes z Miletu VI w. p.n.e, Leucyp V w. p.n.e, Heraklit VI/V w. p.n.e). Hipokrates zerwał z praktykami nadprzyrodzonymi- oparł się na racjonaliźmie. Oczyszczał medycynę od przesądów i zabobonów. Medycyna hipokratesowa miała charakter racjonalno- empiryczny, ale nade wszystko była to etyka. Nauka Hipokratesa i jego szkoły została spisana w Corpus Hippocraticum.

Primum non nocere to aforyzm- ostrzeżenie, ponieważ pomóc choremu czasem trudno, a zaszkodzić łatwo. Lekarz ma być pomocnikiem, sługą natury (minister naturae ), bowiem – natura sanat, medicus curat (koncepcja terapeutyczna ). Lekarz podpatruje, podaje naturalne środki przeciwbólowe (naturyzm, fizjatria)
Przysięga Hipokratesa zawiera wiele praw etycznych, które powinien przestrzegać każdy lekarz (składano ją po skończeniu studiów, a przed rozpoczęciem praktyki)

Szacunek dla mistrza sztuki lekarskiej wyrażający się w gotowości pomocy. Uczeń będzie traktował rodzinę swego nauczyciela jak najbliższe osoby, przekazując wiedzę zarówno swoim, jak i jego dzieciom oraz tym uczniom, którzy złożyli przysięgę- nikomu więcej.
Żyć tak, by chorym świadczyć dobro, angażując w swą pracę siły i zdolności, nie zaniedbując się w wykonywaniu zawodu.
Nikomu nie podać trucizny, a kobiecie środka na poronienie- taki zamiar nawet nie zrodzi się w umyśle lekarza.
Lekarz to człowiek, którego nie da się przekupić
Lekarz wykonuje te zadania, które do niego należą, na których się zna. Jest specjalistą w swojej dziedzinie.
Lekarz żyje w czystości i niewinności. W podejściu do pacjenta wolny jest od pożądań zmysłowych.
Lekarz służy choremu bez względu na płeć czy pochodzenie.
Lekarz dochowuje tajemnicy zawodowej.
Przykazania Hipokratesa:

Natura nie może stawiać oporu. Lekarz musi mieć wrodzoną skłonność do wykonywania zawodu. Gdy natura wskazuje drogę, studiowanie prowadzi do najlepszych rezultatów.
Święte sprawy mogą być pokazane tylko poświęconym ludziom, profanom nie można ich odsłaniać- studiowanie wtajemnicza w misteria medycyny.
“Bądź lekarzem w istocie”, nie z imienia, bo wielu jest takich ludzi, a niewielu lekarzy.
Dąż do doskonałości zawodowej, zdobywaj ją przez studiowanie. Skuteczna pomoc wymaga, by się do niej przygotować.
Medycyna to sztuka, w której należy nie tyle mówić o dobru, ale dobro czynić.
Nie odrzucaj starych metod leczenia, bo one są już sprawdzone.
Masz możliwość zobaczenia rzeczy strasznych, lecz przez swą pracę możesz ratować ludzi.
Bądź solidny, bo złe strony tej sztuki nie zauważy laik, tylko lekarz (nie tyczą się ciała, lecz umysłu).
Cnoty, którymi winien odznaczać się lekarz:

Bezinteresowność
Wyrozumiałość
Skromność
Godność
Czystość
Uważność
Rozumność
Podejmowanie szybkiej decyzji
Zwięzłość w mowie (ograniczanie się do najkonieczniejszych rzeczy)
Łatwość w obcowaniu z ludźmi
Radość (z człowiekiem ponurym nawet zdrowy nie może wytrzymać, co dopiero chory)
Wolność od przesądów
Odróżnianie rzeczy pożytecznych od szkodliwych
Dbałość o rozwój ducha
Cierpliwość- w wielu przypadkach lekarze działają skutecznie, lecz w innych potrzeba czasu, aby choroba ustąpiła (samowyleczenie)

Wskazówki dotyczące sposobów postępowania (propedeutyka hipokratesowa- jak podchodzić do pacjenta):

Gdy zaczynasz pracować w nowej miejscowości poznaj wpierw warunki życia, tj. klimat, glebę, sposób życia jej mieszkańców (O powietrzu, wodach i miejscach)
Przy rozpoznawaniu chorób zwracaj uwagę na całość (holos). Gdy cierpi jeden narząd, upośledzone jest działanie innych.
Badaj chorego skrupulatnie, drobiazgowo, uwzględniając jego warunki bytowe i zachowanie- każdy człowiek to indywidualny przypadek.
Lekarz musi zjednywać sobie pacjentów, imponować im wypowiedziami o przyszłości i przebiegu choroby (traktat Hipokratesa- Prognosticon- tu opisane są ostre schorzenia w których trudno jest przewidzieć dalszy przebieg). Rokowanie zawsze musi się odbywać przy łóżku chorego. Sala szpitalna winna być największą mistrzynią i nauczycielką lekarza.
“contraria contrariis curantur” wzięte od Alkameona ze szkoły krotońskiej.
Umiarkowanie- w leczeniu chorób obserwuj, ile masz podać lekarstwa. Ważna jest dieta, która odnosi się nie tylko do odżywiania, ale głównie do higieny życia (ruch, kąpiel- ten aspekt zależy od pacjenta)
Myślenie indukcyjne, wnioskuj od szczegółu do ogółu, od faktów niezbitych do uogólnień (kojarzenie, powiązywanie faktów)
Myślenie logiczne (gdy są ciężkie choroby, rozum jest ważniejszy niż zręczność.
Zapobiegaj chorobie z góry.
Skuteczność medycyny jest ograniczona. Lekarz nie jest nieomylny, sztuka lekarska boryka się z trudnościami “vita brevis, ars longa, tempus praeceps, experimentum periculosum iudicium difficile”- życie krótkie, sztuka długa, sposobność przemijająca, doświadczenie złudne, wyrokowanie trudne. Założenie etyki Hipokratesa są przykładem stawiania lekarzowi bardzo wysokich wymagań, które wypływają z przeświadczenia o szczególnym powołaniu i godności tego zawodu. Dążenie do perfekcjonizmu jest nakazem sumienia.

Bibliografia:

T. Brzeziński “Historia medycyny”, PZWL, Warszawa 1995

W. Szenajch “Przysięga i przykazania hipokratesowe”, Nakł. “Zjedn. Lek. B. St. Uniw. Warsz. po r. 1915”, 1931