uran
URAN Uran-siodma, licząc wg rosnącej odległości od Słońca, planeta Układu Słonecznego, odkryta przez Wilia ma Herschela w 1781 roku, zatem nie znana w staroztnosci. Tradycyjnie jednak i ona otrzymała imię greckie - Uranos był bogiem niebios, uosobieniem nieba jako pierwiastka płodności. Okres orbitalny Urana wynosi 84.01 lat. Półoś wielka jego orbity równa się 2870.99 mln km, mimośród orbity równa się 0.0461. Biegnąc po orbicie ze średnia prędkością 6.81 km/s Uran obraca się [na równiku] raz na 17.9 godziny wokół osi nachylonej od ekliptyki pod katem 97.86”. Oznacza to, ze os obrotu Urana leży prawie dokładnie w płaszczyźnie ekliptyki; dwa razy w ciągu uranskiego roku skierowana jest ku Słońcu, dwa razy jest prostopadla do kierunku Słońca; takie ulozenie osi jest wyjątkiem w Układzie Słonecznym. Masa Urana równa się 8.648 x 1025 kg, co stanowi 1/2298 masy słońca lub14.531 masy Ziemi. Promień równikowy równa się 25559 km [4 razy więcej niż promień Ziemi], a średnia gęstość Urana 1.29 g/cm3 – jest niewiele większa od gęstości wody. Prędkość ucieczki z równika planety 21.3 km/s. Uran jako jedyny gazowy olbrzym nie ma znaczącego źródła energii – promieniuje tylko 1.14 razy więcej niż otrzymuje od Słońca. A nie otrzymuje wiele – ilość energii docierającą w ciągu sekundy na jednostkę powierzchni ustawiona w średniej odległości Urana od Słońca prostopadle do podającego promieniowania [odpowiednik ziemskiej stałej słonecznej] stanowi tylko 0.00273 tego, co dociera do Ziemi. Tarcza, Urana ma jednolity, zielonkawy kolor [bo obecny w atmosferze Urana metan pochłania światło czerwone]. Dopiero po silnym sztucznym,,wzmocnieniu barw na obrazach przekazanych przez sondę VOYAGER 2 widać, tak jak u innych planet olbrzymów, równoleżnikową strukturę powierzchniowych warstw gazu. Współczesne modele przewidują, ze Uran ma małe zestalone, skaliste jądro [o promieniu około 1/3 promienia planety tzn. mniej więcej rozmiarów Ziemi] otoczone lodami[następna 1/3 promienia planety], a nad nim występuje warstwa płynnego wodoru molekularnego. Uran, jak inne planety olbrzymy, nie ma twardej powierzchni – jego płynne wnętrze w sposób ciagly przechodzi w gazowa atmosferę. Jest to gruba na kilka set km warstw gazu składająca się głownie z wodoru – 84%, helu – 15%, metanu CH4 i amoniaku NH3. Metanu ma Uran, co najmniej 10 razy tyle, co Jowisz czy Saturn! Minimum temperatury [80 K] osiąga atmosfera Urana przy ciśnieniu 0.1 bara. Poniżej, w wyższym ciśnieniu i temperaturze, maga się tworzyć chmury metanowe. Po stronie oświetlonej przez Słońce górne warstwy atmosfery osiągają temperaturę 750 K, podobnie jak po stronie ciemnej. Tłumaczy się to zmianami sezonowymi; obacnie ciemna półkula bardzo długo oświetlana i ogrzewana, bo okres orbitalny Urana wynosi ponad 84 lata, a os jago obrotu leży prawie dokładnie na płaszczyźnie ekliptyki. Jest to przykład,,termicznej bezwładności” – półkula jasna jeszcze nie zdołała się ogrzać, półkula ciemna – ostygnąć. W atmosferze tej wieją, zatem bardzo silne wiatry – ich prędkość dochodzi do 600km/godz. Uran ma dość silne pole magnetyczne [na równiku 23 x 10-2 Gaussa].Jako jedna z nielicznych planet Uran posiada aż 15 księżyców [kolejno: Cordelia, Opheli, Bianka, Cressida, Desdemona, Julia, Potria, Rozalinda, Belina, Puk, Miranda, Ariel, Umbriel, Titania, Oberon]. Ich orbity leżą prawie dokładnie w płaszczyźnie równika planetarnego, zatem, zwazwszy na „poziome” położenie osi Urana, księżyce poruszają się względem orbity jak...”piła tarczowa”. Na większych księżycach widoczne są ślady działalności wulkanicznej, ruchów tektonicznych. Ponadto w 1978 roku odkryto wokół Urana układ 11 współśrodkowych pierścieni, wąziutkich „obręczy” krążących także w plaszczyznie rownika. Znajduja się miedzy 1.49 a 1.952 promienia planety, a składają się z okruchow [od 10 cm od 10 m] materii albedo około 0.03. Ich grubości szacuje się na 10 – 100m, a są bardzo wąskie [najszerszy 2500km, najwęższe 1 –3 km]i dzielą je duże [rzędu 40 000 km] przerwy [odwrotnie niż to się obserwuje w pierścieniach Saturna]. Najdokładniejsze dane o Uranie zawdzięczamy sondzie VOYAGER 2,która w 1986 roku przeleciała w odległości zaledwie 12700 km od planety bliżej ni księżyc Miranda [ wtedy akurat biegun poludniowy planety skierowany był do Słońca].