Charakterystyka Antygony

Antygona to główna, tytułowa bohaterka tragedii Sofoklesa. Pochodzi z kazirodczego związku króla Edypa i jego matki Jokasty. Jej siostrą jest Ismena. Antygona miała także dwóch braci, Polinejkesa i Eteoklesa. Zginęli oni w bratobójczej walce, gdy Polinejkes najechał na Teby, chcąc je zniszczyć, po tym jak został z nich wygnany. Autor nie wspomina o wyglądzie bohaterki. Wiemy tylko, że była w młodym wieku. Poznajemy ją w chwili, gdy Kreon, władca Teb, wydaje rozkaz o pochowaniu tylko jednego z jej braci, drugiego natomiast – Polinejkesa każe wystawić na pożarcie zwierzętom i ogłasza zdrajcą ojczyzny, zabraniając pogrzebu i opłakiwania zwłok.

Antygona sprzeciwiła się rozporządzeniu króla i postanowiła wbrew wszystkiemu dokonać pogrzebu brata. Kierowało nią niezmierne posłuszeństwo bogom oraz wielki respekt dla praw, jakie oni dyktują, gdyż w Starożytnej Grecji pozostawienie ciała zmarłego bez pochówku było wiarołomstwem. Bohaterka o wiele wyżej stawia nakazy boskie, niż te, które pochodzą od człowieka. Dowodem na to są słowa, kierowane do Kreona w chwili pojmania: "A nie mniemałam, by ukaz twój ostry tyle miał wagi i siły w człowieku, aby mógł łamać święte prawa boże, które są wieczne i trwają od wieku, że ich początku nikt złamać nie może. Ja więc nie chciałam ulęknąć się człowieka i za złamanie praw tych kiedyś bogom zdawać tam sprawę”.

Wielką miłością w równym stopniu darzyła obu swych zmarłych braci. Pomimo tego, iż jeden z nich zginął, broniąc ojczyzny, a drugi okazał się zdrajcą, żadnego z nich nie wywyższała, ani nie potępiała. Kochała ich tak samo, uważając, że po śmierci wszyscy są sobie równi i na identycznych zasadach będą rozliczani w Hadesie ze swych uczynków na Ziemi. Myślę, że także ta miłość popchnęła ją do zbrodni wobec władcy. Potwierdza to cytat: "A ja brata pogrzebię sama, potem zginę z chlubą. Niechaj się zbratam z mym kochanym w śmierci po świętej zbrodni. A dłużej mi zmarłym miłą być trzeba niż ziemi mieszkańcom, bo tam zostanę na wieki”.

Słowa te ukazują nie tylko, jak bardzo kochała brata, ale dowodzą tego, że darzy wielkim szacunkiem jego, jak i wszystkich zmarłych w Hadesie. Ujawnia się tutaj, także wielka odwaga Antygony. Wie, że po swoim czynie, czeka ją pewna śmierć, a mimo to nie rezygnuje z zamiaru. Nie traci tej odwagi nawet przed obliczem Kreona, kiedy wie, że nie ma już odwrotu i jej śmierć jest nieunikniona. Przyznaje się do pochówku brata, nie próbując nawet fałszywych zaprzeczeń i zbędnych wykrętów. Cały czas mówi tylko i wyłącznie prawdę, która jej nie sprzyja. Prawdomówność i odwaga Antygony sprawiły także, iż nie bała się powiedzieć Kreonowi prosto w oczy, że jest tyranem. Chociaż wiedziała, że wzbudzi w nim to gniew, była szczera.

Pomimo swojej nieugiętości i wytrwałości, Antygona okazuje wrażliwą, czułą dziewczyną. Choć w obliczu śmierci była pewna swoich racji, to jednak żałowała swojego młodego wieku i życia, które czas przyszedł skończyć. Płakała nad tym, że nigdy nie zazna miłości i nie założy rodziny. Boleśnie także rozpamiętywała klęski, które spadły na ród Labdakidów, jej samej przynosząc ogrom cierpienia. Swego rodzaju ulgę daje jej jednak myśl, że zostanie dobrze przyjęta wśród zmarłych za to, co świadczyła im na Ziemi. Popiera to cytat: "Idę do moich, których tylu gości w pozgonnych domach boska Persefona. Za wami idę ja, co w życia wiośnie zginęłam, prawie nie zaznawszy świata. A tuszę, że mnie tam przyjmą radośnie, Ty ojcze, matko i miła dłoń brata: Bom tu z miłosną służbą wasze ciała własną obmyła, namaściła ręką; Taką mnie darzą podzięką!”.

Antygona, choć posiadała tyle szlachetnych cech, nie była ideałem. Mimo iż bardzo kochała braci, zabrakło jej tej miłości dla siostry. Antygona potępia Ismenę, gardziła nią, nie próbując nawet jej zrozumieć. Jest w stosunku do niej szorstka i odpychająca. Rozmawiając z Ismeną, wielokrotnie używa ostrych słów, np.: "Kiedy tak mówisz wstręt budzisz w mym sercu". Myślę, że uwidacznia się też tutaj zakłamanie i dwulicowość Antygony. Tak wiele mówi ona o wzajemnej miłości, nie tylko tej, którą darzy się rodzina, ale o tej, jaką powinni darzyć się nawzajem wszyscy ludzie. Łatwo zapadły mi w pamięć jej słowa: "Współkochać przyszłam, nie współnienawidzić". Jednak jej relacje z Ismeną ewidentnie temu zaprzeczają, bo skoro jej serce jest tak napełnione miłością, dlaczego nie potrafi wybaczyć własnej siostrze?

Kiedy Antygona łamie nakaz Kreona, okazuje się nie tylko wspaniałą siostrą zmarłych oraz wierną czcicielką bogów. Wyłania się tu nie tylko jej bogobojność, niczym niezłamana wiara i religijność, ale także krnąbrność względem króla, buntowniczość oraz brak pokory i posłuszeństwa.

Bohaterka tragedii była również dumna i chełpliwa. Po odprawieniu zakazanego pogrzebu, czuła się wywyższona nad Kreonem, który wydał wyrok niezgodny z prawami boskimi. Dowodem na to są słowa skierowane do władcy: "Tak wstrętne tobie wszelkie me postępki. A jednak skąd bym piękniejszą ja sławę uszczknęła, jako z brata pogrzebania?". Wynosi się ona również nad Ismenę. Myślę, że często przepełniała ją pycha, ponieważ wiele razy czuła się ona lepsza od siostry, poniżając ją. Można by poprzeć to wieloma sytuacjami i cytatami. Jako przykład przytoczę następującą wypowiedź Antygony: "Wybrałaś życie, ja życia ofiarę". Wyrzuca ona w ten sposób Ismenie, że ta, w obawie przed własną śmiercią, odmówiła pochówku bratu, a nie tak wspaniałomyślnie jak Antygona, postanowiła oddać cześć Polinikowi, nawet jeśli miałaby zapłacić za to najwyższą cenę i oddać życie. Mówiąc: "Słowami świadczyć miłość – to nie miłość", zarzuca Ismenie, że nie kocha brata tak wielką miłością, jak ona sama. Czuje się wywyższona, bo w przeciwieństwie do siostry, która zapewnia słowami o swej miłości, ona swoje uczucie popiera czynem. W tragedii Sofoklesa możemy znaleźć więcej podobnych sytuacji i zdarzeń, które ukazują ewidentną pychę i zarozumialstwo Antygony.

Trudno jest mi jednoznacznie ocenić Antygonę oraz jej postępowanie. Z jednej strony bardzo cenię sobie jej posłuszeństwo względem bogów, miłość, jaką darzyła braci. Współczuję jej przykrego losu i śmierci w tak młodym wieku. Bardzo imponuje mi jej odwaga, godność i szlachetność. Początkowo zrobiła na mnie wspaniałe wrażenie, głównie dzięki temu, jak bardzo zachowywała, bądź starała się zachowywać moralność. Aczkolwiek po głębszym przyjrzeniu się jej postaci, gdy udało mi się dostrzec jej wady, bardzo straciła w mych oczach. Najbardziej uderzyło mnie w niej zarozumialstwo, wyniosłość i pogarda względem siostry, mimo iż tak pięknymi zasadami kierowała się w życiu i głosiła je innym. Jednak myślę, że Antygona na pewno nie zasługuje na całkowite potępienie. Przecież nikt nie jest idealny. Każdy ma swoje słabości, którym czasem ulega, każdemu może zdarzyć się popełnić błąd. Choćby był najwspanialszy na świecie, nigdy nie uniknie błędów i pomyłek. Jednak gdyby Antygona zachowała i jeszcze bardziej pielęgnowała swoje dobre cechy, a starała się wyeliminować te złe, może stałaby się człowiekiem, który mógłby stanowić wzór moralności i postępowania, szczególnie dzisiaj, gdy tak wielu tę moralność tak często traci.