Wpływ komunikacji niewerbalnej na pracę osób pomagających

Komunikacja niewerbalna jest to sposób komunikowania się bez używania słów. Komunikacja niewerbalna może być działaniem zamierzonym lub niezamierzonym. Do wskaźników niewerbalnych zaliczamy: mimika twarzy, gesty, pozycję i ruchy ciała, dotyk oraz sposób patrzenia. Komunikaty niewerbalne mogą być zgodne znaczeniowo z werbalnymi – komunikaty powtarzane, zastępować je, akcentować lub maskować - zachowania nie językowe mają na celu ukrycie prawdziwych uczuć, przekonań czy myśli.

Rola osoby pomagającej nie może być zawodem typowo wyuczonym, opartym wyłącznie na regułkach. Musi swojej pracy oddać całą dusze, poświęcić się całą sobą. Jej praca musi być wykonywana z czystego powołania. Musi sprawiać jej radość, satysfakcja z możności pomocy innym sprawia, że czuje się szczęśliwa. Kiedy spełnia te warunki łatwiej jest jej się zbratać z cierpiącym, którym ma się zajmować.
Musi umieć nawiązać kontakt z podopiecznymi, czyli ludźmi starszymi. Przede wszystkim musi mieć w sobie dużo cierpliwości. Gdy opiekun należnie wypełnia stawiane jej wymagania samopoczucie chorego wzrasta, co jest głównym celem. Powinna być bystra, spostrzegawcza i zaradna, by na pierwszy rzut oka zdołała ocenić samopoczucie pacjenta i szybko umiała podnieść go z tzw. dołka.
Musi umieć szybko zdobyć sobie zaufanie podopiecznego. Zdobędzie je poprzez komunikacje niewerbalna. Aby zdobyć zaufanie trzeba być życzliwym, dobrym. Potrafić rozmawiać a przede wszystkim wysłuchać chorego, jego żali i uwag. Gdy to potrafi chory czuje się potrzebny, jest przekonany, że swoimi niekończącymi się opowieściami sprawia komuś radość- ta myśl czyni staruszka bardzo szczęśliwym.
Zaufanie jest najważniejszym czynnikiem w opiece nad chorym, bowiem gdy nie zdobędzie się jego zaufanie trudno będzie współpracować, pomagać a nawet porozumiewać się z niedysponowanym.

Spore znaczenie ma mimika twarzy, którą opiekun ma w trakcie rozmowy bądź zajmowania się podopiecznym. Wymagana jest pogodna twarz o zatroskanym, wyrażająca współczucie problemami, z których zwierza się chory. W ten sposób nabiera on chęci do kolejnych zwierzeń. W jego oczach staje się ona kimś wartościowym i godnym powierzenia siebie i swoich spraw.
Chory musi czuć, że opiekunka go szanuje, jego własność materialną jak i moralną, czyli jego nawyki, przyzwyczajenie i upodobania. Pierwszy „rzut oka” pielęgnowanego jest dla niego najważniejszy, decyduje o przyszłości siostry środowiskowej podczas wizyt u podopiecznego. W oczach chorych tracą walory opiekunki o złośliwym, spiętym lub zmartwianym wyrazie twarzy.
Pierwsze wrażenie dotyczy także ubioru. Nikt nie zaufa człowiekowi zaniedbanemu w tzw. łachmanach. Jego strój powinien być schludny, pozbawiony krzykliwych kolorów.

W komunikacji niewerbalnej duże znaczenie ma ubiór. Są różne jego rodzaje. Przy ciele - symbolizuje "drugą" skórę na poziomie świadomości. Tak ubierają się ludzie zamknięci w sobie, wychowani formalnie. Zwykle wybierają zawody nauczyciela, księgowego które wymagają ciężkiej pracy przez wiele godzin. Osoba nosząca ten ubiór np. wychowana była w emocjonalnie chłodnym domu, nie odczuwając akceptacji. To także pochwały za dobrą ocenę wiązały się z przytuleniem dziecka i pogłaskaniem go po głowie.
Tęsknota człowieka dorosłego za uczuciem jest problemem, który trudno ujawnia, ma kłopot z wyznawaniem miłości czy też przytulaniem się do partnera. Dlatego często wyraża samego siebie poprzez pracę - tego nauczył się w dzieciństwie. Kobieta - prasuje koszule, mężczyzna ubiera się w luźne stroje, nie wie, czego żona z nim nie rozmawia i nie przytula się, dlatego ucieka w pracę.
Ubiór mundurowy - to symbol obowiązku, konsekwencji, rygoru i dyscypliny. Jest on pancerzem, który usztywnia i broni przed innymi. Podkreślona jest tu przynależność do określonej grupy społecznej, kulturowej. Takim "uniformem" jest w dzisiejszych czasach ubranie dżinsowe, tzw. "business woman" - garsonka, żakiet lub marynarka. Ubiór mundurowy zakłada się np. na spotkania towarzyskie, gdzie mamy pewność o tym stroju jako o obowiązującym. U osób nadmiernie eksponujących ten strój oznacza to to samo,
co ciężkie buty w podświadomości, przeniesione jest to na sferę świadomą. To także chęć przynależności, niezbyt silna osobowość, gotowość do zadań –przystosowanie do ogółu.
Ludzie ci są dla innych bezpieczni, do czasu jednak, póki nie ingeruje się w ich świat wewnętrzny. Aby zdobyć ich zaufanie sami musimy się odsłonić, pokazać swoje słabe miejsca.

Opiekun musi posiadać dar przekonywania. Musi być sympatyczny. Zdarza się, że nawyki chorego utrudniają opiekunce prawidłową pielęgnację. W takiej sytuacji jej rolą jest cierpliwe i stopniowe przekonanie go do zmiany postawy w tej sprawie.

Praca opiekuna polega także na pracach fizycznych, zatem musi być ona w pełni sprawna. Musi wiedzieć, że jej rola nie polega tylko na wspieraniu psychicznym ale i pracach fizycznych. W pomaganiu, kiedy cierpiący jest częściowo niesprawny ruchowo, opiekunka musi być przygotowana, że będzie musiała pomóc przedostać się podopiecznemu np. do łazienki. Chory w takiej sytuacji ciężar swojego ciała opiera na opiekunce, musi ona wtedy sprawnie pomóc mu dbając jednocześnie, żeby nikomu nie stała się krzywda. W przypadku, gdy podopieczny nie może podnosić się z łóżka musi ona uważać by nie zalać posłania. Powinna sprawnie wykonać kąpiel, nie oziębiając pacjenta musi mieć pod ręką zgromadzone przybory potrzebne do toalety. Ruchy podczas mycia winny być sprawne, szybkie i zarazem delikatne. Przez takie gest dobroci wpływa pozytywnie na owocną prace osobom tego potrzebującym.

Ważne jest żeby osoba opiekująca się ciężko chorym w domu wiedziała o jego wszystkich potrzebach i była w stanie zaplanować sobie wykonywane czynności z uwzględnieniem prac powszednich myśląc o przyszłości np. zimą projektowanie ogrodu wypoczynkowego dla chorego, w którym odzyskiwać mógłby radość z życia.

Nie zawsze chory podopieczny to człowiek samotny. Bywa, że opiekunka niezbędna jest choremu tylko w czasie, gdy członkowie jego rodziny są w pracy.
Zdarza się również, że pacjenci mają krewnych w niedalekiej okolicy, ale z różnych względów nie są w stanie zabrać ich do siebie. Są także sytuacje, że rodzina chorego mieszka w innym mieście, wtedy rolą opiekunki jest komunikowanie się z nimi i udzielanie informacji o stanie zdrowia krewnego.

Rolą opiekunki jest dbanie, akceptowanie i poszanowanie godności osobistej chorego, jego zamiłowań i nawyków. Aby to doszło do skutku osoba zajmująca się nim musi dawać sobą przykład.

Rolą opiekunki jest pielęgnowanie chorego leżącego. Gdy niesprawny chory, unieruchomiony jest w łóżku opiekunka powinna zapewnić mu komfort leżenia. Zmieniać mu pozycje, by nie dostał odleżyn. Aby nie znieruchomiał potrzebne są ćwiczenia fizyczne polegające na zginaniu kończyn. Gimnastyka oddechowa. Gdy chory czuje się na siłach może uczyć się ponownego chodzenia.

Kody niewerbalne służą odzwierciedlaniu stosunku człowieka do jego otoczenia społecznego, samo reprezentacji (wysyłanie komunikatów o swoim statusie społecznym, ekonomicznym, osobowości, sympatiach politycznych oraz innych aspektach ja), odgrywają ważną rolę w rytuałach (powitanie, pożegnanie, immatrykulacje, honorowe wręczanie nagród) oraz podtrzymują komunikację werbalną, czynią ją bardziej kompletną.



Bibliografia:

Psychologia stosunków międzyludzkich, M. Argyle, PWN
Poznanie chorego, A. Kępińska, PZWSz.
Rozumienie ludzkiego zachowania, Z. Krasnodębski, PWN
Psychologia społeczna komunikacji niewerbalnej, W. Domachowski, Wydawnictwo Edytor