Środki para - i pozataryfowe.

Do parataryfowych zalicza się najczęściej te środki nie będące cłami, które powodują ograniczenia w handlu zagranicznym i mają skutki identyczne, jak cła. Ich stosowanie prowadzi do wzrostu ceny importowanego towaru. Nie mają one charakteru globalnego i nie dotyczą wszystkich uczestników wymiany zagranicznej. Obejmują najczęściej niektóre podmioty i wybrane towary. Do środków tych zaliczamy: opłaty wyrównawcze, podatki importowe, subwencje, dumping i inne opłaty.

Opłaty wyrównawcze są to opłaty o zmiennej wysokości wynikające z różnicy między minimalną ceną określoną dla rynku krajowego a ceną towaru importowanego powiększoną o cło. Podstawowym celem opłat wyrównawczych jest podniesienie ceny towaru importowanego do poziomu ceny towaru krajowego w celu zrównania ich konkurencyjności. Opłaty wyrównawcze cechują się dużą zmiennością, co wynika z wahań cen na rynku światowym. Gdy ceny na rynku światowym ulegają obniżeniu, opłaty wyrównawcze rosną, w przypadku przeciwnym maleją. Były one szeroko stosowane w ramach wspólnej polityki rolnej. Mogą też być stosowane inne opłaty wpływające na wzrost cen krajowych towarów importowanych, jak opłaty fiskalne, czy specjalne (np. stemplowe, statystyczne, administracyjne).

Podatki importowe są dodatkowymi opłatami nakładanymi na towary importowane po ich ocleniu. W Polsce podatek importowy był stosowany do 1996 r.

Subwencje eksportowe (subsydia) są instrumentem popierania eksportu i są jednym z ważnych instrumentów polityki ekonomicznej państwa. Precyzyjne zdefiniowanie subsydium (subwencji, dotacji) nie jest jednak łatwe. Ogólnie oznacza ono pomoc finansową udzieloną beneficjentowi w celu wspierania określonej działalności. Jedną z form tej działalności jest eksport. Dlatego świadczenia ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkujących i sprzedających swoje towary za granicę określamy jako subsydia eksportowe. Wyrównują one różnicę między wyższą ceną krajową towaru a jego niższą ceną na rynku zagranicznym. W zakres tych subsydiów wchodzą różne formy pomocy, które umożliwiają eksporterom obniżenie cen bez zmniejszania ich zysków. Subwencje eksportowe dzieli się na bezpośrednie i pośrednie.
Subwencje bezpośrednie polegają na wypłaceniu eksporterom określonej premii zależnie od wielkości zrealizowanego eksportu. Jest to forma najdłużej stosowana. Mogą to być także wypłaty na sfinansowanie badań rynków zagranicznych, akwizycji, reklamy itp. Na przykład na subwencje bezpośrednie w “Programie działań interwencyjnych ARR na 2001 r.” przewidziano środki na dopłaty do eksportu mleka w proszku (ok. 24,9 mln zł), skrobi ziemniaczanej (15 mln zł) i rzepaku (57,4 mln zł). Krajowi przedsiębiorcy dokonujący eksportu tych towarów z dopłatą ARR wybierani są w drodze przetargów organizowanych przez Centralę ARR. Przedmiotem przetargu jest wysokość dopłaty do 1 kg mleka w proszku i 1 kg skrobi oraz 1 tony mleka.
Subwencje pośrednie zostały stworzone głównie po to, aby utrudnić ich wykrycie i uchronić eksporterów przed neutralizującymi działaniami ze strony importerów. Ogólną cechą subsydiów pośrednich jest przyjmowanie przez nie form różnego rodzaju ulg i ułatwień obniżających koszty produkcji i sprzedaży oraz ułatwiających eksport. Pośrednie subsydia eksportowe można podzielić na następujące grupy:
– ułatwienia fiskalne (np. ulgi podatkowe dla przedsiębiorstw eksportujących),
– ulgi kredytowe (np. obniżenie oprocentowania kredytów dla eksportu, wydłużenie okresu karencji, gwarancje państwowe),
– finansowanie przez państwo wydatków marketingowych (np. organizowanie targów, wystaw, promocji).


Maksymalne wielkości i wartości subsydiów eksportowych artykułów rolno-żywnościowych określonych dla Polski w ramach porozumienia rolnego Rundy Urugwajskiej GATT
Grupy produktów Mln USD Tys. t
Produkty pochodzenia zwierzęcego 67,4 .
Przetwory z mięsa 85,6 39,8
Mięso 37,9 40,9
Mięso z drobiu 9,6 13,0
Proszek mleczny 5,6 37,0
Kazeina 8,3 15,3
Cukier 32,0 104,4
Melasa 10,2 248,5
Produkty alkoholowe 20,8 528,1
Mrożone owoce i warzywa 31,2 125,1
Świeże owoce i warzywa 33,1 198,3
Przetwory z warzyw i owoców 105,5 170,8
Mączka ziemniaczana i przetwory ziemniaczane 6,9 34,1
Materiał siewny 6,2 41,8
Olej rzepakowy 12,3 30,3
Rzepak 12,9 341,5
Ziemniaki 14,1 359,8

Jeżeli kraj stosuje subsydia niezgodne z kodeksem, może być podjęta wobec niego akcja neutralizująca, mianowicie w razie spowodowania przez zakazane subsydia szkody lub naruszenia interesów innych członków WTO kraje dotknięte tym są upoważnione do wdrożenia środków wyrównawczych.
Subsydia są stosowane z kilku powodów. Wśród nich najczęściej wymienia się:
– wyeksportowanie nadwyżek towarowych niemożliwych do sprzedania na rynku wewnętrznym,
– lepsze wykorzystanie potencjału produkcyjnego,
– poprawę bilansu handlowego,
– obronę cen interwencyjnych na poziomie wyższym od cen rynkowych (światowych),
– stwarzanie warunków do rozwoju dla jakiejś branży.

Dumping - wywóz towarów za granicę po nisko skalkulowanych cenach lub nawet poniżej krajowych kosztów produkcji. Różnicę pokrywają przedsiębiorstwa za pomocą ustalenia wyższej ceny na rynku wewnętrznym lub z dopłatą do eksportu uiszczoną przez rząd (premie eksportowe). W normalnych warunkach w grę wchodzą wielkie ilości towarów rzucanych na rynek eksportowy w celu jego opanowania. W Stanach Zjednoczonych termin ten oznacza sprzedaż dużych pakietów akcji bez zbytniej troski o jej skutek cenowy.

ŚRODKI POZATARYFOWE

Pojęcie środków pozataryfowych nie zostało dotychczas jednoznacznie zdefiniowane. Jest ich wiele i są one bardzo zróżnicowane; gdy część z nich przestaje być stosowana, w ich miejsce pojawiają się nowe. Najczęściej przez środki pozataryfowe rozumie się inne niż cła i środki parataryfowe bariery ograniczania obrotów towarowych z zagranicą. Środki pozataryfowe są stosowane selektywnie. Decyzje o ich stosowaniu podejmuje władza wykonawcza, nie zaś ustawodawcza. Do środków z tej grupy zaliczamy:
– ograniczenia ilościowe,
– koncesje i licencje,
– ograniczenia dewizowe,
– bariery techniczne.

Ograniczenia ilościowe polegają na administracyjnym regulowaniu wielkości importu. Do najszerzej znanych ograniczeń ilościowych należą kontyngenty. Mogą one być określone ilościowo lub wartościowo. Najsilniejszą formą kontyngentowania jest embargo, tj. całkowity zakaz importu.

Koncesje i licencje należą do administracyjnych środków wpływających na wielkość obrotów.

Licencjonowanie obrotów to wymaganie dokumentów koniecznych do prowadzenia handlu, mających na celu ułatwienie kontroli obrotów i zawężenie kręgu podmiotów handlujących.

Ograniczenia dewizowe polegają na zredukowaniu przez państwo swobody wypłat za granice.

Bariery techniczne są środkami polityki handlowej zyskującymi na znaczeniu w okresach redukowania stawek celnych. Tworzenie barier technicznych polega na tym, że wymagania techniczne (np. normy), sanitarne, ekologiczne i różne inne są ustalane tak, aby nie przeszkadzały producentom krajowym, ale były zbyt trudne do spełnienia przez konkurencję zagraniczną. Praktycznie różne normy nie są środkami polityki handlowej, lecz regulują inne sfery gospodarki, np. ochronę zdrowia czy środowiska. Są bardzo skutecznym środkiem regulowania handlu szczególnie z partnerami słabszymi technologicznie.

Środki polityki handlowej są realizowane przez istniejące w krajach odpowiednie systemy instytucjonalne. Różnią się one istotnie w poszczególnych państwach. Procesy integracji Polski z UE stwarzają konieczność przybliżenia obowiązujących zasad administrowania obrotem towarowym z zagranicą produktami rolno-spożywczymi.