Powstanie i działalność Wielkiej Koalicji w czasie II wojny światowej

Wstęp: Charakterystyka II wojny światowej
1.Głowne przejawy Wielkiej Trójki
1) Teheranie
2) Jałcie
3) Poczdamie

2. Zakończenie II wojny światowej i ustalenie porządku Jałtańsko – Poczdamskiego


Wstęp: Charakterystyka II wojny światowej.

Po wypowiedzeniu przez Wielką Brytanię i Francję wojny Niemcom i przeprowadzeniu przez aliantów we wrześniu 1939r. Lokalnych działań w Zagłębiu Saary, na froncie zachodnim nastąpił długotrwały okres ciszy. W okresie tym, nazwanym dziwną wojną, walki sprowadzały się jedynie do działania patroli rozpoznawczych i sporadycznej wymiany ognia. Słabą aktywność wykazywało również lotnictwo. Po nalocie brytyjskim na bazy niemieckich okrętów wojennych w dniu 4 września 1939r. Samoloty brytyjskie i francuskie zrzucały na Niemcy tylko ulotki. Wielka Brytania i Francja miały nadzieję, że pożar wojny ominie Zachód. Liczyły one na swoją przewagę w potencjale przemysłowym i zasobach surowcowych. Sądziły, że Niemcy będą skłonne zwrócić agresję w innym kierunku. Dlatego też przygotowania wojenne aliantów były prowadzone bez większego pośpiechu. Życie w państwach Europy Zachodniej toczyło się prawie normalnie. Widocznym skutkiem wojny było jedynie zaostrzenie się walki politycznej. Rządzące koła Francji i Wielkiej Brytanii, w których nadal dominowali zwolennicy appeasement (czyt. epizment zaspokajanie żądań przeciwnika), widząc największe zagrożenie dla swych celów w porozumieniach niemiecko radzieckich, podjęły ostrą krytykę polityki ZSRR. Największe nasilenie akcja ta przybrała po wybuchu wojny radziecko fińskie. Równocześnie wszczęte zostały represje przeciwko komunistom we własnych krajach. Skutkiem tego była m.in. delegalizacja Francuskiej Partii Komunistycznej. Małe państwa tego regionu, które ogłosiły neutralność, starały się natomiast pozostać poza zasięgiem konfliktu wojennego. Za Oceanem z kolei, w Stanach Zjednoczonych, duży wpływ na politykę miały w dalszym ciągu zasady izolacjonizmu. Kapitał amerykański nie był zainteresowany w bezpośrednim angażowaniu się USA w działania wojenne. Liczył natomiast, że wojna na innych kontynentach może przynieść mu olbrzymie zyski. Ponadto w społeczeństwie amerykańskim były rozwinięte nastroje pacyficzne, a główną uwagę przyciągały sprawy wewnętrzne, w tym mające odbyć się w 1940r. wybory prezydenckie. Niemcy hitlerowskie, wykorzystując całkowity bezruch na Zachodzie, podjęły tymczasem grę dyplomatyczną, która miała wprowadzić w błąd przeciwników i państwa neutralne. 6 października, po zakończeniu kampanii wojennej w Polsce, Hitler skierował pod adresem państw zachodnich ofertę pokojową. Stwierdziło on, że zawsze dążył do zerwania z polityką wrogości wobec Francji i do porozumienia, a nawet przyjaźni z Wielką Brytanią, że Niemcy nie zagrażają imperium brytyjskiemu, że nie kierują żadnych żądań pod adresem Francji czy Wielkiej Brytanii. Propozycje Hitlera zostały wprawdzie odrzucone, ale jednocześnie utwierdziły rząd mocarstw zachodnioeuropejskich w ich ocenie, że ze strony Niemiec nie grozi im na razie większe niebezpieczeństwo. Hitler tymczasem w trzy dni po swoim pokojowym przemówieniu podpisał tajną dyrektywę dotyczącą planu wojny na Zachodzie (Fall Gelb). Kamuflaż rzeczywistych zamiarów strony niemieckiej był potrzebny dla uzupełnienia strat, zwłaszcza w czołgach i samolotach, poniesionych w walkach z Wojskiem Polskim, odtworzenia rezerw i przygotowania armii do nowych zadań. Naczelne dowództwo alianckie nie podejrzewało niczego, choć ostrzeżeniem niemieckiej marynarki wojennej. W październiku 1939r. w ogniu wojny znalazły się akweny Morza Północnego, Morza Norweskiego i Oceanu Atlantyckiego. Niemcom chodziło o zdezorganizowanie zaopatrzenia w surowce strategiczne, które drogą morską, głównie przez Atlantyk, docierały do portów Wielkiej Brytanii i Francji. Wojna morska miała również zapewnić osłonę importu rudy szwedzkiej do Niemiec, drogą przez Morze Norweskie i Północne. Połączone floty Wielkiej Brytanii i Francji nie zdołały w tej fazie wojny wykorzystać swojej znacznej przewagi nad flotą niemiecką. Blokada morska Niemiec okazała się mało skuteczna. Straty aliantów i państw neutralnych były natomiast dotkliwe. Niemiecka flota wojenna Kriegsmarine zatopiła od września 1939r. do marca 1940r. 403 statki o łącznym tonażu blisko 1,5 mln.

1.Głowne przejawy działania Wielkiej Koalicji:
1) Konferencja w Teheranie
Konferencja w Teheranie odbyła się w dniach 28 listopada – 1 grudnia 1943 r. Wzięła w niej udział już cała Wielka Trójka: Churchill, Roosvelt i Stalin. Ten ostatni celowo odwlekał spotkanie, aby w ewentualnych sporach móc wytoczyć odpowiednie argumenty, jak na przykład znaczące zwycięstwa wojsk radzieckich. Jedną z podstawowych kwestii była decyzja o utworzeniu II frontu. Zdecydowano, że stanie się to w maju 1944 r. w Normandii. Na tym spotkaniu Churchill ponownie poruszył kwestię bałkańską, jednak i tym razem poniósł porażkę. Zdecydowano natomiast o pomocy dla partyzantów jugosłowiańskich pod dowództwem Josipa Broz Tity. Zagwarantowano także przyszłą suwerenność Iranu i Austrii. Stalin także zgodził się wspomóc Amerykanów w wojnie z Japonią. Negocjacje w Teheranie dotyczyły także sytuacji w Niemczech oraz w całej Europie po zwycięskiej wojnie. Roosvelt próbował przeforsować własną koncepcję podziału państwa niemieckiego na pięć pomniejszych państw. Jednak wobec stanowczego sprzeciwu ze strony radzieckiego przywódcy, dalszych rozmów w tej sprawie na dzień dzisiejszy zaniechano. Ponadto zaczęło być jasne, że wobec opóźnienia otwarcia II frontu w Normandii, a także tego, że to właśnie radzieccy żołnierze walczyli i ginęli obecnie, wiążąc w walce znaczne siły wroga, nie Wielka Brytania czy też Ameryka, ale właśnie ZSRR będzie teraz dyktowało warunki. Polityka Stalina wobec Polski i Jugosławii, a także odmowa ofensywy na Bałkanach, dawała do zrozumienia, że radziecki dyktator przygotowuje podwaliny swojej przyszłej polityki w Europie Środkowo-Wschodniej. Na konferencji W Teheranie poruszono także kwestię polską. Doszło do wstępnego ustalenia granic kraju. Obradujący wykazali kompletną ignorancję wobec żądań polskiego rządu emigracyjnego. Zgodnie z koncepcją Stalina wytyczono zachodnią granicę na linii Odra-Nysa Łużycka, z włączeniem Opolszczyzny, Gdańska, Warmii i Mazur. Wschodnia granica zaś stanowiła już pewien problem, ponieważ pojawiły się odmienne koncepcje. Roosvelt mianowicie poddał pomysł linii Curzona jako wschodniej granicy. Stalin natomiast zażądał włączenia Prus Wschodnich w strefę wpływów ZSRR. Churchill zgodził się na Lwów w granicach państwa radzieckiego. Ostatniego dnia spotkania Roosvelt ponownie powrócił do sprawy polskiej, sugerując poprawę stosunków między Kremlem a rządem Mikołajczyka w Londynie. Stalin zarzucał rządowi emigracyjnemu współpracę z Niemcami, co było oczywistą głupotą, jednak nie wywołało sprzeciwów ze strony pozostałych zebranych. Zgodzono się natomiast, że Polska powinna w przyszłości pozostawać „w przyjaznych stosunkach” z państwem moskiewskim, co w praktyce oznaczało pełne podporządkowanie się kraju Kremlowi. W Teheranie, w sprawie polskiej, nie zapadły jednak decyzje ostateczne.
2) Konferencja w Jałcie
Kolejna konferencja Wielkiej Trójki, z udziałem ministrów spraw zagranicznych, szefów sztabów oraz grupy doradców, po raz ostatni w składzie: Stalin, Churchill, Roosvelt, odbyła się w dniach 4 – 11 lutego 1945 r. w Jałcie na Krymie. Gospodarzem jej był Józef Stalin, co było wystarczającym dowodem na to, że akcje ZSRR na arenie międzynarodowej, w obliczu rychłego zwycięstwa Armii Czerwonej, poszły mocno w górę. Pozycję swoją traciła natomiast Wielka Brytania. Owszem, brała udział w podejmowaniu decyzji, ale głos Churchill’a był stosunkowo mało znaczący. Stało się oczywiste, że cała rozgrywka o przyszłe wpływy w Europie i na świecie, rozegra się między dwoma mocarstwami: Stanami Zjednoczonymi i ZSRR. Celem obrad konferencji jałtańskiej było skoordynowanie działań militarnych w ostatnim okresie wojny. Padło tutaj wiele ważnych decyzji. Zdecydowano o podziale Niemiec na cztery strefy okupacyjne: amerykańską, brytyjską, francuską i radziecką. Podobnego podziału dokonano też wobec Berlina. Terenami okupacyjnymi zarządzać miała Sojusznicza Rada Kontroli. W zamian za prawa do Wysp Kurylskich, a także uzyskanie wpływów w Mongolii i Korei Pn., ZSRR zobowiązał się przystąpić do wojny z Japonią w trzy miesiące po kapitulacji Niemiec. Padła ostateczna decyzja o powołaniu do życia Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) w miejsce Ligi Narodów. ONZ miało mieć pięciu stałych członków: Chiny, Francję, Wielką Brytanię, USA oraz ZSRR. Ustalono, że każdy członek ONZ-u posiada prawo „weta”, a zapadające decyzje muszą być jednomyślne. Teoria jednak ponownie nie miała pokrycia w praktyce... Najwięcej czasu poświęcono sprawie polskiej. Wywołała ona również najwięcej kontrowersji. Co do wschodniej granicy Polski, podtrzymano ustalenia z Teheranu, osadzając ją na linii Curzona, z niewielkim tylko odchyleniem 5-8 km na rzecz Polski. Granica zachodnia natomiast obejmowała większe tereny niż to wcześniej ustalano, kosztem terenów III Rzeszy. Wszystko to odbywało się za aprobatą Stalina, który walczył o większe zdobycze terytorialne dla Polski na zachodzie, co miało zapewne związek z jego przyszłymi planami wobec państwa polskiego. Podjęto decyzję, że polski Rząd Tymczasowy, działający na terenie państwa w opozycji do rządu emigracyjnego, powinien przyjąć nazwę Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Miał on składać się z przedstawicieli komunistycznego, promoskiewskiego PKWN-u oraz członków emigracyjnego rządu londyńskiego. Nowy rząd zobowiązano do przeprowadzenia w Polsce wolnych, demokratycznych wyborów powszechnych. Opinia publiczna była zaszokowana tak daleko idącą naiwnością przedstawicieli zachodnich mocarstw, które uzależniały sytuację Polski od widzimisię Stalina. Rząd emigracyjny w Londynie wydał w lutym 1945 r. oświadczenie, które stwierdzało, że decyzje jałtańskie nie są wiążące dla narodu polskiego. Wszystkie decyzje w Jałcie były podejmowane przez kilku tylko polityków, przedstawicieli największych mocarstw. Żadna z tych kwestii nie była konsultowana z najbardziej zainteresowanymi państwami mniejszymi, nie dopuszczonymi do rozmów na szczycie. Właściwie to wszystkie decyzje zostały im narzucone, bez pytania o zdanie. W ten sposób państwa „wyzwolone” przez Armię Czerwoną, znalazły się pod kontrola Kremla. Na długie lata, aż do upadku komunizmu w latach 1989-90, Europa została podzielona na dwa bloki, z których jeden (w nim również Polska) był pod niepodzielnym panowaniem Rosji Radzieckiej, za milczącym przyzwoleniem mocarstw zachodnich, przekonanych o słuszności nowego porządku świata.
3) Konferencja w Poczdamie
W dniach 17 – 2 sierpnia 1945 r. odbyła się trzecia, a zarazem ostatnia konferencja Wielkie Trójki, w nieco odmiennym składzie. Zmarłego w kwietniu 1945 r. Roosvelt’a zastąpił nowy prezydent USA - Harry Truman, natomiast już w trakcie obrad Churchill’a zastąpił nowy premier Wielkiej Brytanii – Clement Attlee. Stronę radziecką reprezentował niezmiennie Józef Stalin. Jednym z głównych problemów były powojenne losy byłej III Rzeszy. Potwierdzono jałtański podział na cztery strefy okupacyjne oraz analogiczny podział stolicy. Nad całokształtem zmian miała pracować Sojusznicza Rada Kontroli, a w Berlinie – Sojusznicza Komendatura. Ich podstawowym zadaniem było przeprowadzenie tzw. „4D”:
1. Demilitaryzacja – całkowite rozbrojenie kraju
2. Denazyfikacja – likwidacja władz i partii hitlerowskiej
3. Dekartelizacja – likwidacja karteli wspierających Hitlera
4. Demokratyzacja – odbudowa życia politycznego na podstawach demokratyzmu
Podjęto także decyzje o ściganiu i sądzeniu zbrodniarzy wojennych, jak również o wysokości i formach spłaty odszkodowań dla poszkodowanych w wojnie z Niemcami państw. W Poczdamie poruszona została także kwestia Polski. Potwierdzono granicę na linii Curzona na wschodzie, oraz na linii Odra – Nysa Łużycka na zachodzie, z włączeniem Świnoujścia i Szczecina, a także Gdańska z okręgiem oraz południową część byłych Prus Wschodnich (Warmia, Mazury). Zarządzono przymusową repatriację ludności niemieckiej z ziem polskich oraz zagwarantowano spłatę odszkodowań ze strony niemieckiej. Uznano także Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej za jedyny legalny, przez co cofnięto uznanie dla rządu emigracyjnego w Londynie. Postanowienia dotyczyły także dalszego prowadzenia wojny z Japonią, aż do jej bezwarunkowej kapitulacji. Powołano do życia Radę Ministrów Spraw Zagranicznych z udziałem ZSRR, USA, Wielkiej Brytanii, Francji i Chin, która miała za zadanie unormować współpracę międzynarodową w celu osiągnięcia wiecznego ładu i pokoju w Europie. Wydawałoby się, że Wielka Koalicja jest dobrym przykładem na to, iż w słusznej sprawie najważniejsza jest jedność ponad podziałami, czy to ideologicznymi, czy też systemowymi, że najważniejsze jest osiągnięcie ładu i spokoju, aby uchronić ludzkie życie od niepotrzebnego ryzyka i zagrożenia. Jednak jedność Wielkiej Trójki okazała się złudzeniem. Podczas, gdy oficjalnie trzej wielcy politycy pracowali nad budowaniem nowego ładu w Europie, po cichu każdy z nich realizował własne cele i dążył do takiego obrotu spraw, aby rezultat był korzystny dla jego planów. Wielka Koalicja spełniła główne swoje zamierzenie – padły wszystkie państwa osi: Niemcy, Włochy i Japonia, a wojna dobiegła końca. Niestety, wzniosłe ideały Karty Atlantyckiej, podstawy utworzenia Wielkiej Koalicji, pozostały ideałami papierowymi, ze względu na daleko idące rozbieżności ideowe poszczególnych państw wspólnoty. Wkrótce okazało się, że koalicyjność wielkich mocarstw, jak i jedność władz w wolnej Europie, są bardzo kruche i nietrwałe, czego dowodem jest zimna wojna.

3. Zakończenie II wojny światowej i ustalenie porządku Jałtańsko – Poczdamskiego

II wojna światowa zakończyła się kapitulacja Japonii 2 września 1945 rok. Jednak zasady powojennego ładu politycznego i terytorialnego w Europie zostały określone wcześniej bo na konferencji w Poczdamie w dniach 17 lipca-2 sierpnia. Na mocy układu podpisanego na tej że konferencji Niemcy miały poddać się demilitaryzacji, denazyfikacji, która miała na celu wykorzenienie faszyzmu z życia politycznego w Niemczech, demokratyzacji oraz decentralizacji gospodarki. Oznaczało to rozwiązanie wszystkich niemieckich formacji wojskowych oraz zniszczenie lub oddanie do dyspozycji sprzymierzonych przemysłu zbrojeniowego, broni i sprzętu wojskowego. Partia faszystowska i wszystkie organizacje z nią związane miały ulec likwidacji, rozpowszechnianie poglądów narodowosocjalistycznych miało być zakazane, a przywódcy faszystowscy i zbrodniarze wojenni mieli być ukarani. Układ poczdamski nakładał też na Niemcy obowiązek zrekompensowania strat wyrządzonych przez naród niemiecki innym narodom. Największą część reparacji wojennych miał uzyskać Związek Radziecki. Na podstawie wcześniejszej deklaracji berlińskiej Wielka Trójka wyznaczyła w Poczdamie nowe granice Niemiec. Prusy Wschodnie zostały podzielone między Polskę i ZSRR, a nową wschodnią granice Niemiec stała się linia Odry i Nysy Łużyckiej. Na południu w związku z decyzją o odbudowie państwa austriackiego i anulowaniem układu monachijskiego, przywrócono granicę Niemiec sprzed 1938 r. Na zachodzie miała obowiązywać również granica sprzed wojny. Na północy przywrócono przedwojenną granice niemiecko-duńską. W sprawie Polski uczestnicy konferencji postanowili uznać Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, którego jednym z najważniejszych zadań było formalne ustalenie granic Polski. W odrębnej umowie postanowiono, iż zachodnia granice Polski wyznaczają Odra i Nysa Łużycka. Zaakceptowano powrót do Polski Gdańska i przyłączenie części byłych Prus Wschodnich. Natomiast wschodnia granice formalnie wytyczył podpisany 16 sierpnia 1945r polsko-radziecki układ graniczny, który stanowił: ze granica pomiędzy Polska z ZSRR zostaje ustalona wzdłuż „ linii Curzona”. Działania wojenne podczas II wojny światowej trwały sześć lat, walki toczyły się w Europie, Afryce, Azji, na wyspach Oceanu Atlantyckiego i oceanu Spokojnego. Uczestniczyło w nich 61 państw o ogólnej liczbie ludności 1mld 700 ml. Zmobilizowano ok. 110 ml ludzi, wystawiono ogółem 1763(państwa koalicji hitlerowskiej- 637 dywizji, a koalicja antyfaszystowska 1126 dywizji, w tym Związek Radziecko- 550 dywizji) W II wojnie światowej zginęło ok. 50 ml ludzi, a około 35 ml zostało rannych. Straty materialne tylko w europie wyniosły 260 mld dolarów( w tym Związek Radziecki- 128 mld, Polska-50 mld. W walkach uczestniczyły wielomilionowe armie, złożone z wojsk lądowych, lotnictwa i marynarki wojennej. W czasie II wojny światowej na szeroka skalę rozwinięto produkcje sprzętu wojennego. Przemysł głównie państw biorących udział w wojnie wyprodukował 330 tyś czołgów i ponad 600 tyś samolotów. W śród wszystkich krajów koalicji antyfaszystowskiej Polska poniosła największe straty osobowe(6,028 ml osób-22,8 ogółu ludności) i materialne(38% majątku narodowego).Wskaźnik strat biologicznych Polski był najwyższy w Europie: wyniósł 220 osób na 1 tyś mieszkańców. Wskaźnik tez dla Związku radzieckiego wyniósł 116 osób, dla Francji 15, dla Wielkiej Brytanii 8 a dla Stanów Zjednoczonych 2,9l.
Najważniejszym wynikiem II wojny światowej było rozbicie faszyzmu i utworzenie imperium radzieckiego. Nastąpiło też osłabienie systemu kapitalistycznego .Jedynym państwem, które wzmocniło swoją pozycję w świecie kapitalistycznym, były stany Zjednoczone. Następstwem II wojny światowej był całkowity rozpad systemu kolonialnego i powstanie państw tzw. Trzeciego Świata. Zasadniczym zmianom uległa polityczna mapa świata. Przy poparciu Związku Radzieckiego siły lewicy społecznej przejęły władzę w Polsce, Czechosłowacji, Rumunii ,Bułgarii, Jugosławii, Albanii, na Węgrzech , w Wietnamie, Korei północnej i Chinach, tworząc blok komunistyczny.