Notatka z lektury Zbyszko Melosik "Kryzys męskości w kulturze współczesnej"
Zbyszko Melosik autor książki pt.: „Kryzys męskości w kulturze współczesnej” porusza problem postrzegania męskości. Przedstawia różne koncepcje zarówno współczesne jak i dawne. Podstawowymi problemami jakimi zajmuje się w swojej książce są:
feminizacja tożsamości mężczyzny
męskość w obliczu środków farmakologicznych
feminizacja ciała męskiego
niepokoje wokół heteroseksualizmu
seksualność kobiety wyzwolonej
seksualna nieadekwatność mężczyzn
Viagra (konsumpcja seksu i walka płci)
kryzys białej męskości
dyskursy męskości dominującej
W rozdziale pierwszym „Mężczyzna i supermarket: feminizacja tożsamości” autor zwraca uwagę na fakt, iż w społeczności konsumpcyjnej mężczyźni przejęli cechy uważane niegdyś za typowo kobiece. Mowa tu o zakupach. Jak pisze „Coraz więcej mężczyzn- po wejściu do wielkiego domu towarowego- z największym zapałem zakłada na siebie strój Kaczora Donalda i obsesyjnie biega między stoiskami i półkami” (strona 15). Autor zauważa przy tym różnice między postrzeganiem współczesnego mężczyzny a dawnego:
dawny mężczyzna był „pełen powagi, stoicko opiekujący się rodziną” (strona 16)
współczesny mężczyzna zorientowany jest na rozrywkę i zabawę, ma również prawo do wyrażania swoich emocji
Kolejny przedstawiony problem to „Męskość, medykalizacja i Prozac”
Autor znowu powołuje się na współczesne i dawne spojrzenie na mężczyznę, tym razem w obliczu chorób:
w przeszłości to ciało kobiety było kruche, delikatne i słabe, to kobiety były podatne na choroby i ból, ciało męskie natomiast miało stanowić „stalowy pancerz” chroniący je przed bólem i chorobami (strona 17)
współcześnie mężczyźni postrzegani są jako jednostki tak samo kruche jak kobiety, albo i bardziej, panuje obecnie przekonanie, że to kobiety są bardziej odporne na ból, współczesny mężczyzna „wsłuchuje się w swoje ciało, myśli o potencjalnych chorobach i sposobach ich uniknięcia”
W dobie ciągle rozwijającej się nauki coraz więcej problemów potrafimy rozwiązać poprzez medycynę. Autor zajmuje się głownie „tabletką szczęścia” jaką jest Prozac. Mimo iż jej konsumpcja ciągle zdominowana jest przez kobiety, w ostatni okresie znacznie wzrosła jej konsumpcja wśród mężczyzn. Stosowanie Prozacu przez mężczyzn „podważa ich psychospołeczną pewność siebie”:
potwierdza uzależnienie od medycznych eksperymentów
kwestionuje obraz mężczyzny z poprzednich epok jako mężczyzny silnego, potrafiącego poradzić sobie z własnymi słabościami (strona 20).
„Feminizacja męskiego ciała”
w przeszłości tylko kobieta posiadała ciało, które można podziwiać, które reprezentuje piękno, które się zdobywa, mężczyzna miał odznaczać się inteligencją, atrakcyjność męska była definiowana przez jego działania i osiągnięcia
obecnie ciało męskie staje się obiektem zainteresowań a tym samy krytyki, mężczyzna jest zmuszany do obserwacji swojego ciała, do zwiększenia swojej atrakcyjności seksualnej, gdyż stał się jednym ze znaczących czynników w walce o sukces zawodowy (strona 24), mężczyzna staje się przedmiotem kobiecej fascynacji i pożądania, bardzo zauważalne jest to w reklamach np.: bielizny męskiej Calvina Kleina
„Męskość i niepokoje wokół heteroseksulaizmu”
współcześnie występują zjawiska, które kwestionują męską dominację, wystepuje naturalizacja orientacji homoseksulanej, lesbijskiej i biseksualnej. Mniejszości te postrzegane są teraz jako grupy potencjalnych konsumentów. Orientacja seksualna staję się kwestią stylu (LUG- lesbian until graduation, strona 42).
Zauważamy również normalnizację transwestytyzmu i „drag queens”(mężczyźni przebierający się za kobiety, celem jest „zabawa i ekscesy uwodzenia”, strona 44)
Wobec tych normalizacji lesbijka czy biseksualna kobieta zdecydowanie zakwestionuje pozycję mężczyzny jako osoby potrafiącej dać przyjemność.
„Seksualność kobiety wyzwolonej (punkt wyjścia męskich niepokojów)”.
dawniej kobieta redukowana była do obiektu seksualnego, miała być źródłem „męskiej przyjemności i redukowania napięcia” (strona 47), aktywność seksualna przypisywana była kobietom „lekkich obyczajów”, ponieważ naznaczona była grzechem i winą. Dziewiętnastowieczna kobieta nie miała prawa oglądać swojego obnażonego ciała nawet w lustrze wody, dlatego stosowano środek do zmącania wody, miała być „dekoracyjna, delikatna i skromna. Jej wiotkie ciało symbolizowała duchową transcendencję i zwycięstwo nad seksualnymi żądaniami” (strona 48)
współcześnie- kobiety często traktują mężczyzn jako podmioty seksualnego pożądania, następuje propagowanie „zimnego seksu”, przestaje on być podporządkowanym, pasywnym przedmiotem seksualnym, dąży do uzyskania maksymalnej rozkoszy, wchodzenie w związki emocjonalne podczas seksu traktowane jest jako zagrożenie ich wolności, seks ma charakter techniczny, nie jest oparty na kontakcie psychicznym z partnerem.
Ta właśnie eksplozja kobiecej seksualności jest czynnikiem kryzysu męskości. Mężczyzna, który nie jest efektywny seksualnie jest odrzucany, gdyż nie spełnia potrzeb kobiety wyzwolonej seksualnie (strona 54). To kobieta przejmuję rolę dominującą w stosunkach seksualnych. Symbolem tego typu kobiecości jest Madonna- „narcystyczna, nienasycona, zorientowana na spektakl seksualny. Seksualność Madonny nie była interpretowana w aspekcie przyjemności, jakiej mogła by ona dostarczać mężczyznom, zawsze- w aspekcie przyjemności, jakiej dostarczała samej sobie” (strona 56).
Obraz współczesnej kobiety to obraz kobiety „fatalnej”, która „uwodzi, wykorzystuje i porzuca, a także poniża, upokarza i ośmiesza” (strona 57).
„Społeczne konstrukcje seksualnej nieadekwatności mężczyzn”
Potencja stanowi wyznacznik męskości. „Mężczyzna najpierw czuje się mężczyznom poprzez swoją seksualność i potencję, a dopiero później- przez inne atrybuty męskości. Potencja jest fundamentem, na którym budowane jest poczucie męskości” (strona 59).
W latach pięćdziesiątych nieadekwatność seksualna przypisywana była kobiecie, nie odnosiła się do impotencji, ale do oziębłości seksualnej, która wynikała z:
tradycyjnej moralności i postrzeganiem seksu jako czegoś „brudnego”
grup wyzwolonych kobiet, które uważały swój orgazm za oznakę zależności od mężczyzn
Wydaje się ze rozwiązaniem przerażonych (tym, iż nie sprostają wymaganiom kobiet) mężczyzn jest Viagra, lek na impotencję, który umożliwia natychmiastową „zdolność”.
„Viagra, konsumpcja seksu i walka płci”
Viagra „jest lekarstwem, które powinno być stosowane wyłącznie przez osoby mające problemy z erekcją” (strona 68). Stała się ona jednak środkiem umożliwiającym zwiększenie wydajności seksualnej. „Viagrę miesza się z narkotykami, głównie z ecstazy, które zwiększa pragnienie, aby dotykać i być dotykanym, nawet jeśli redukuje libido. W połączeniu z Viagrą może ono zwiększyć pożądanie” (strona58).
Viagra daje mężczyźnie seksualną pewność siebie, niezależnie od typu kontaktów psychicznych z partnerką, nie potrzebuje on już pewności i akceptacji jego fizyczności, staje się katalizatorem oddzielającym to co cielesne od tego co duchowe.
Ponadto Viagra ma dać potwierdzenie męskiej dominacji w sferze seksualnej.
„Czarne męskie ciało i kryzys białej męskości”
Kryzys „białej męskości” spowodowany jest przekonaniem, że „zwierzęcość czarnych mężczyzn obejmuje również sferę seksualną”. Potencjał seksualny czarnych kwestionuje seksualność białych. W sferze seksualnej naturalna zwierzęcość czarnych zdaje się być białym znacznie bardziej atrakcyjna. Biali mężczyźni zaczynają się obawiać, iż czarny lepiej zaspokoi potrzeby białej kobiety w sferze seksualnej.
Dwa rodzaje postrzegania czarnych mężczyzn:
dobry czarny- np. Michael Jordan
zły czarny- Mike Tyson- zwierzęce odruchy nawet w sporcie (odgryzienie ucha na ringu w trakcie walki z Evanderem Holyfieldem)
„Dyskursy męskości dominującej”
Widocznie wyłania się obraz „mężczyzny sukcesu”, który musi wyglądać tak „jakby mógł kupić wszystko” (strona 115). Jego ubrania są doskonale skrojone, uszyte z najlepszych materiałów, mężczyzna sukcesu nie pozwala sobie na odejście od konwencji, czy ekstrawagancję. Jego ubiór powinien odzwierciedlać jego osobowość, czyli „siłę woli, stanowczość stabilność emocjonalną, racjonalność”. Rzadko pokazywany jest w trakcie wykonywania czynność „kobiecych” takich jak sprzątanie lub gotowanie. Jeśli już to jako pilny obserwator pracy kobiety, bądź (w radykalnych przypadkach) pracujący, ale pod czujnym okiem kobiety, gdyż bez jej pomocy nie potrafiłby tego zrobić dobrze, bo jego „przeznaczeniem jest osiągać sukcesy w świecie, podczas gdy rolą kobiety jest bycie ekspertem w sprawach domowych” (strona 116).
Mimo, że siła fizyczna odgrywa coraz mniejszą rolę w życiu codziennym, symbolicznym atrybutem męskości są mięśnie, które mają stanowić przedmiot dominacji mężczyzny.
Rambo- jako wersja męskości kojarzonej z mięśniami, przemocą i militaryzmem, stanowi „esencję celebrowania białej, mitycznej, niezniszczalnej i odwiecznej męskiej władzy” (strona 134), która ma charakter fizyczny, stał się na całym świecie synonimem twardego mężczyzny typu macho.
Powstał również typ kobiety Rambo, czyli „Ramboliny”- kobiety zimnej, podchodzącej do wszystkiego z dystansem, rzadko pokazującej swoje emocje, myślącej nad wyraz racjonalnie (G. Anderson, Lara Croft, Jodie Foster)
Kobiety przedstawiana są jednak nadal jako podmioty męskiej dominacji i pożądania „Playboy” ukazuje mężczyznę jako osobę dominującą, kobieta prezentowana jest w kontekście seksualnego ciała. ”Ona jest pasywna , dziecinna, emocjonalna i niezbyt inteligentna, otwarta na propozycje męskie” (strona 153).
Tak przedstawiany mężczyzna jest inteligentny, racjonalny, wykształcony, kobieta natomiast jest zabawką mężczyzny posiadającego wysoki status. „Zjawisko uprzedmiotowienia ciała kobiecego pokazać można na przykładzie szeregu reklam” (strona 156):
reklama płytek ściennych
reklama kopiarki
reklama Coca-Coli
reklama wody toaletowej „Drakkar Noire” Guy Laroche’a
„Męskość i seks-turystyka”
Seks-turyści przekonani są o uległości i chęci do kontaktów seksualnych kobiet innych kultur czy narodów. Są przekonani o zepsuciu kobiet zachodnich które są zachłanne i nie mają ochoty na seks. Seks-turystyka ma zarazem charakter seksistowski i rasistowski.
„Kryzys męskości i paradoksy socjalizacji”
W obliczu zmieniających się poglądów na temat tego co stanowi prawdziwą męskość współczesny mężczyzna „miota się miedzy postawą maczo, a delikatna i empatyczną, zdolną- podobnie jak kobieta- do głębokiej ekspresji swoich uczuć. Podobny problem powstaje w przypadku ciała męskiego; stąd wizerunki mężczyzn-kulturystów i- z drugiej strony- mężczyzn o fizyczności adrogynicznej” (strona 181)