„Obywatel wobec władzy państwowej. Przedstaw i oceń system ochronny polskich obywateli przed nadużyciem ze strony organów państwowych.”

„Obywatel wobec władzy państwowej. Przedstaw i oceń system ochronny polskich obywateli przed nadużyciem ze strony organów państwowych.”


Pomimo iż Polska jest krajem demokratycznym to bardzo często dochodzi w niej do łamania prawa i nadużyć ze strony organów państwowych. Obywatel może jednak walczyć o swoje i żądać zadośćuczynienia za poniesione przez niego straty. Na szczęście obywatel nie jest w tej walce osamotniony i może skorzystać z pomocy prawnej różnych instytucji. W swojej pracy wyjaśnię pojęcia występujące w temacie oraz opiszę sposób w jaki polski obywatel chroniony jest przed nadużyciami ze strony państwa i ocenię słuszność tych rozwiązań.

Obywatel to członek społeczeństwa danego państwa posiadający jego obywatelstwo. Uprawnienia i obowiązki obywatela określone są przez prawo oraz konstytucję.
Władza państwowa, to władza uniwersalna, ogólnospołeczna, która obejmuje ludzi zamieszkujących dane terytorium. Władza taka posiada zdolność do podejmowania oraz egzekwowania decyzji niezależnie od woli ludzi, których ona dotyczy. Posiada ona środki przymusu, które mają sprawić, że ludzie będą zachowywać się w sposób oczekiwany przez podmioty dysponujące władzą.

W Polsce pokrzywdzony przez władzę obywatel może starać się o zwrócenie strat poniesionych w wyniku nadużyć ze strony organów państwowych. Ma on prawo do wyboru czy chce przy tym skorzystać z pomocy pełnomocnika czy też sam być swoim przedstawicielem w sprawie. Dzięki inicjatywie obywatelskiej oraz środkom Unii Europejskiej każdy polski obywatel może uzyskać dane o obowiązującym prawie, urzędach i instytucjach. Może on także bezpłatnie uzyskać poradę prawnika z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego, pracy i karnego, a także uzyskać pomoc przy wypełnianiu formularzy urzędowych, pism urzędowych i pisania opinii prawnych. W przypadku prowadzonego procesu sądowego, jeżeli nie stać obywatela na pomoc prawną, to na jego wniosek zostaje mu przyznany adwokat opłacony ze Skarbu Państwa i ustanowiony przez sąd. Uważam, że taka zagwarantowana darmowa pomoc jest bardzo ważna i w znaczący sposób pomaga chronić obywateli, którzy nie koniecznie orientują się w gąszczu przepisów, które w Polsce niestety bardzo często są strasznie zawiłe, mało precyzyjne i istnieje duża swoboda w ich interpretacji. W naszym kraju istnieje także problem bardzo niskiej świadomości prawnej obywateli. Ludzie bardzo często nie znają swoich praw, nie mają pojęcia o sposobie działania systemu sprawiedliwości. Z tego względu należy szczególną uwagę poświęcić tego rodzaju pomocy prawnej dla obywateli, która nie tylko chroni ich i pomaga im w walce o sprawiedliwość, ale również uczy ich o sposobie w jaki działa wymiar sprawiedliwości w ich kraju, podnosząc tym samym ich świadomość prawną.

W państwach demokratycznych istnieje szereg organów mających za zadanie kontrolowanie organów i instytucji państwowych, czy działają one w świetle prawa i nie naruszają swobód obywatelskich. W Polsce jednym z takich organów jest Rzecznik Praw Obywatelskich. Stoi on na straży wolności, praw człowieka i obywatela zawartych w konstytucji oraz innych aktach prawnych. Do tego jednoosobowego organu zgłosić się o pomoc może każdy obywatel, nawet jeśli nie posiada on większej wiedzy prawnej, gdyż tak wniosek nie musi posiadać żadnej specjalnej formy. Również sam Rzecznik może podjąć działania, jeśli stwierdzi, że doszło do naruszenia wolności, praw obywatelskich lub praw człowieka z powodu zaniechania lub celowego działania przez jakiś organ lub instytucję zobowiązaną do przestrzegania tych praw.
Kolejnym jednoosobowym organem stojącym na straży prawa w naszym kraju jest Rzecznik Praw Dziecka. Podejmuje on działania w celu zapewnienia dzieciom pełnego i harmonijnego rozwoju z poszanowaniem jego godności. Stara się także zapewnić dzieciom ochronę przed wszelkiego rodzaju przemocą, okrucieństwem i wyzyskiem, a także przed jego demoralizacją, zaniedbaniem i niewłaściwym traktowaniem. Na stronie internetowej Rzecznika Praw Dziecka znaleźć można także darmowy numer pod który zadzwonić może dziecko potrzebujące pomocy. Poza funkcją terapeutyczną spełnia on także funkcję interwencyjną jeśli dziecku dzieje się krzywda w wyniku działań jego najbliższych, rówieśników lub na przykład działań instytucji państwowych takich jak szkoła.
Uważam, że działanie obu Rzeczników jest bardzo ważne. Szczególnie istotna jest praca Rzecznika Praw Dziecka, gdyż to właśnie dzieci najbardziej potrzebują pomocy, ze względu na fakt, że są niepełnoletnie i praktycznie bezbronne. Przykry jest fakt, że nawet w państwie demokratycznym zdarzają się przypadki łamania praw człowieka, w tym nawet tego najmłodszego. Dobrze jednak, że jest organ, który stoi na straży jego praw. Sądzę iż taki telefon jest bardzo dobrym pomysłem, ponieważ dziecko nie jest w stanie złożyć wniosku o pomoc, a zazwyczaj ma ono dostęp do telefonu, z którego mogłoby przedzwonić pod darmowy numer i poprosić o pomoc.

Jeśli decyzja wydana przez urzędnika jest dla obywatela nie korzystna, dla przykładu nie dostał on pozwolenia na budowę albo odmówiono przyznania mu renty może on odwołać się do sądu administracyjnego. Sąd ten kontroluje działalność organów administracyjnych, w szczególności badając legalność aktów administracyjnych. Ocenia więc on zgodność decyzji z prawem i orzeka czy dany urzędnik właściwie zastosował się do przepisów. Jeśli sąd stwierdzi, że została podjęta niewłaściwa decyzja odsyła sprawę do urzędu do ponownego rozpoznania. Myślę, że istnienie takiej instytucji jak sąd administracyjny jest słuszne, gdyż obywatel powinien mieć możliwość odwołania się od decyzji urzędnika, który nie zawsze ma rację. Niestety decyzja tego sądu nie jest wiążąca, a powoduje jedynie zmuszenie urzędu do ponownego rozpatrzenia sprawy. Urząd może jednak pozostać przy swojej decyzji, a sprawa może kolejny raz trafić do sądu. Powoduje to wieczne przedłużanie się tego procesu i nie gwarantuje korzystnego dla obywatela rozwiązania sprawy.

Podsumowując uważam, że polscy obywatele mają wiele możliwości obrony przed nadużyciami ze strony różnego rodzaju organów państwowych. Jest mu oferowana przez państwo darmowa pomoc (w przypadku, gdy jego sytuacja materialna nie pozwala mu na samodzielne zapewnienie sobie takiej pomocy), dzięki której może walczyć o zadośćuczynienie za poniesione straty powstałe w wyniku nieprawidłowego działania organów państwowych, a także daje mu możliwość odwołania się od niekorzystnej dla niego decyzji podjętej przez urzędnika. Sądzę jednak, że nadal dużo powinno zostać zrobione w tym kierunku, gdyż nie wszystkie organy mające chronić obywatela są skuteczne i państwo powinno podjąć więcej działań w celu zwiększenia świadomości prawnej swoich obywateli, która niestety nadal pozostaje w Polsce bardzo niska.