Czy Europejczycy w XVI w. żyli w ciekawych czasach?

Po mrocznym i ascetycznym średniowieczu przyszedł czas na odrodzenie – można by powiedzieć „odrodzenie w umyśle człowieka”, co pociągnęło za sobą wiele pozytywnych zmian. Odrodzenie , czyli renesans ideałów , zainteresowań i myśli filozoficznej Greków i Rzymian dał nazwę nowej epoce kulturze europejskiej i jej ideologii. Największy rozkwit odrodzenia , w większość państw europejskich przypadł na XVI w.
Po zapoznaniu się z literaturą , dotyczącą tej epoki uważam , że Europejczycy w XVI w. żyli w ciekawych czasach. Przetoczę kilka argumentów , potwierdzających moją pozytywną ocenę tego okresu.
Zacznę od słynnej dewizy rzymskiego poety i komedio pisarza z II w. p.n.e. Terencjusza : „Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce”- słowa te stały się hasłem przewodnim w działaniach wielu ludzi. Tak narodził się humanizm – prąd umysłowy stawiający za ideał wszechstronną pełnię człowieczeństwa. Takim humanistą był największy geniusz odrodzenia - Leonardo da Vinci – malarz i teoretyk malarstwa , rzeźbiarz i architekt , poeta i filozof , biolog , fizyk , geolog , matematyk , i technik , marzący nawet o maszynie do latania i o statku podwodnym. Namiętna żądza piękna i wiedzy ożywiała najbardziej wzniosłe umysły humanistów. Chcieli oni mieć wszystko pragnęli wznieść się na najwyższe szczyty nauki i sztuki. Przejdę zatem do kolejnego argumentu , formułując ideały humanizmu , wyrażone w literaturze (przedstawiciele m.in. Dante Alighieri , Franciszek Petrarca , Jan Boccacio , Jan Kochanowski , Mikołaj Rej , Szymon Szymonowic). Wrosło zainteresowanie człowiekiem i jego życiem doczesnym i tym wszystkim co sprawia mu radość , daje zadowolenie lub co przynosi ból. Dlatego tacy bliscy ludziom byli filozofowie starożytni – spokojni i opanowani , nietracący wiary w życie stoicy (Erazm z Rotterdamu) czy korzystający z przyjemności i uciech dnia codziennego epikurejczycy. Śmiało podejmowano tematy dotyczące życia intymnego , miłości. Nie zapomniani o Bogu. Ale wyobrażenie o nim próbowano zmienić – z surowego , bez względnego sędziego na dobrotliwego , ojca i opiekuna człowieka. Przy tym wzrosło poczucie świadomości narodowej i narodowej dumy. Obudzenie patriotyzmu miało doniosły wpływ na podniesienie społecznej i literackiej rangi języków narodowych , na rozwój literatur w tych językach (słynne u nas powiedzenie Reja „A niechaj narodowie wżdy postronni znają , iż Polacy nie gęsi , iż swój język mają). Tu na leżało by wspomnieć o rozwoju drukarstwa. Wynalezienie druku przez Jana Gutemberga 1450r. , przyczyniło się do szybszego dotarcia z dziełem literackim , naukowym do szerokich rzesz czytelników w całej Europie.
Nie tylko szybkie słowo drukowane pomagało w dotarciu do odbiorcy. Dużą rolę w tych czasach odegrała „instytucja mecenatu” – wsparcia finansowego możnych tego świata. To także ważny rozdział tej epoki. Pisarze , artyści znaleźli wielkich protektorów przez których byli opłacani i dla których tworzyli. Wśród mecenasów szczególne miejsce zajęli papieże. Posiadali oni ogromne środki finansowe , które mogli obracać na wielkie przedsięwzięcia artystyczne. Na papieżach z resztą nie kończy się długa lista mecenasów renesansowych. Nie brakowało wśród nich bogatych bankierów i przedsiębiorców a przede wszystkim władców państewek włoskich , Wawrzyniec Wspaniały we Florencji czy Ludwik Sforza w Mediolanie. Z mecenatu ich korzystali wszyscy najwybitniejsi artyści odrodzenia.
Wspomniałem już o wspaniałych pisarzach przejdę zatem do uzdolnionych artystów , na dowód na to że czasy XVI w. stawały się coraz bardziej ciekawe. Obok literatury nastąpił nie bywały rozwój sztuki. Nigdy w żadnym wcześniejszym okresie nie było tylu i takiej miary artystów – wszechstronnie uzdolnionych – malarz , rzeźbiarz , architekt w jednej osobie. Tak więc wspomniany już Leonardo da Vinci , Michał Anioł , Buonarroti czy Rafael Santi. Powstało wiele nie zrównanych dzieł , chociażby : obrazy „Ostatnia Wieczerza , Dama z łasiczką , Mona Lisa”; rzeźby : „Mojżesz , Dawid”. Wybudowano mnóstwo wspaniałych gmachów : kościołów , pałaców , ratuszów , domów bogatych mieszczan – wśród nich największy pomnik architektury renesansowej bazylika Św. Piotra w Rzymie.
Obok literatury i sztuki nastąpił także rozwój nauki – to następny przykład na wielość , a przy tym wspaniałość okresu odrodzenia umysłu. Epoka humanizmu przyniosła wspaniały rozwój nauk przyrodniczych we Włoszech. Stworzono podstawy rozwoju nowożytnej anatomii człowieka. Największe zasługi w tej dziedzinie obok Leonarda da Vinci położył profesor uniwersytetu w Padwie Andrzej Vesalius. Dzięki odkryciom Mikołaja Kopernika , genialnego uczonego polskiego , milowy krok na przód zrobiła astronomia dzieło Kopernika kontynuował wielki włoski filozof i przyrodnik Giordano Bruno – twórca teorii o nie skończoności wszech świata i mnogości światów podobnych do naszego układu słonecznego. Należy tu wspomnieć jeszcze o Galileuszu – astronomię i twórcy mechaniki jako nauki. Giordano Bruno został oskarżony przez kościół o głoszenie sprzecznych zobowiązującą doktryną i prze inkwizycję skazany na śmierć przez spalenie na stosie. Mimo wszystko nauka rozwijała się. Ważne było to , że oparto ją na obserwacji ścisłym pomiarze i dokładnym opisie badanych obiektów rzeczywistości powiązano teorię z praktyką , naukę z życiem. Dało to wyraźne efekty w postępie techniki w dziedzinie górnictwa , hutnictwa , produkcji papieru , szkła , obróbki metali , melioracji gruntów , w rozwoju medycyny , kartografii , budownictwie urządzeń wodociągowych , fortyfikacyjnych , okrętów itp.
Rozwój techniki , przemysłu oraz ciekawość świata pociągnęła za sobą wyprawy odkrywcze – „ ... i nic co ludzkie , nie jest mi obce”. Nowe kontynenty , inne cywilizacje , możliwości wzbogacenia się , handel z krajami dalekiego Wschodu , a może przede wszystkim przygoda ? wiele było przyczyn podróży w nie znane. Wspaniały Krzysztof Kolumb , Amerigo Vespucci , Ferdynand Magellan , Ferdynant Cortez , Franciszek Pizarro.
Zmiany następowały w wielu dziedzinach życia. Rozwój nauki był możliwy dzięki rozwojowi systemu edukacji np. działalność Akademii Krakowskiej , znanej w całej środkowej Europie. W tej uczelni rozpoczął wcześniej wspomniany Mikołaj Kopernik. Nastąpiły także zmiany i działalności polityczno-społeczne. Reformy w systemie rządzenia miały miejsce także w Polsce , która pod względem rozwoju kulturalnego zrównała się z krajami zachodnio-europejskimi. Wyrażało się to w ogromnym ruchu umysłowym , ogarniającym wszystkie dziedziny życia i znajdującym odbicie w bogatej literaturze. Największe ożywienie wywołały zagadnienia polityczne i gospodarcze związane z sytuacją Polski - zagadnienie „egzekucji praw”. Tą sprawą zajął się Andrzej Frycz Modrzewski. Wydając dzieło „O poprawie Rzeczypospolitej” , które wkrótce stało się sławne w całej Europie i zostało przetłumaczone na kilka języków. Owe dzieło obejmuje całość najważniejszych reform ustrojowych koniecznych do wprowadzenia , jeśli mają być wykonane historyczne zadania tego pokolenia , które poraz pierwszy w dziejach miało dane na stworzenie państwa naprawdę nowożytnego. W kolejnych księgach pasaż mówi : 1 „O obyczajach” , 2 „O prawach” , 3 „O wojnie” , 4 „O kościele” , 5 „O szkole”.
Na koniec mojej argumentacji że ciekawe to były czasy myśląc o XVI w. – wieku twórczej myśli przetoczę ostatni przykład zmian prawie nie możliwych a jednak – reformacja. W XV w. kościół katolicki uległ rozkładowi wewnętrznemu. Kler ówczesny cechowała obojętność religijna , mała dbałość o sprawy kościoła , niski poziom moralnej , a w przypadku niższego duchowieństwa – nawet intelektualny. Kościół skupiał w swym ręku wielkie obszary ziemi i stale powiększał swe dochody kosztem wszystkich warstw społecznych. Cieszył się wielkimi przywilejami. Ten stan rzeczy budził powszechną nie chęć wobec kościoła. Nastąpił czas reform – powstanie wyznań protestanckich : luteranizm , kalwinizm , kościół państwowy zwany anglikańskim , Bracia Czescy , Bracia Polscy. Kościół katolicki próbował zahamować ekspansję ruchów reformatorskich , ale z nie wielkim skutkiem. W 1545 r. na soborze w Trydencie uchwalono wiele zmian w organizacji kościoła i sformułowano nowy katechizm jako zbiór podstawowych praw wiary. Do obronny tak zreformowanego kościoła staną zakon Jezuitów. Rozpoczęto szeroko zakrojoną akcję misyjną , co przyczyniło się do znacznego rozwoju szkolnictwa , nie tylko duchownego. Znaczenie reformacji było ogromne nie tylko dla ukształtowania nowej postawy człowieka wobec zagadnień religijnych , ale również dla rozwoju ogólnej kultury umysłowej w Europie.
Przed stawione przeze mnie zmiany w różnych sferach życia Europejczyków XVI w. , są dowodem na to , że ci ludzie żyli naprawdę w ciekawych czasach. Chociaż każda epoka na swój sposób jest interesująca , ale odrodzenie zasługuje na miano najciekawszej.