Klasyfikacja polutantów i ich charakterystyka

KLASYFIKACJA POLUTANTÓW I ICH CHARAKTERYSTYKA
1. Toksyczność substancji chemicznych
Substancja toksyczna (substancja szkodliwa) jest to taka substancja chemiczna, która posiada zdolność wywołania szkodliwych efektów – uszkodzeń w organizmach żywych,
w tym u człowieka. Możliwość wystąpienia efektu działania toksycznego jest zależna od działającej dawki.
2. Skażenia czyli polutanty

Polutanty to substancje, lub zespół warunków, wywołujących stres w organizmie, populacji, społeczności lub ekosystemie. Wyróżniamy polutanty:
• nie-progowe (stopniowe)- to czynniki, które są potencjalnie szkodliwe w każdej ilości,
• progowe- to czynniki, które prowadzą do szkodliwych skutków jeśli ich ilość jest mniejsza/większa od pewnej wartości progowej.


B- nie-progowe (chemikalia, metale ciężkie, inne ).
A- progowe (fosfor, azot, witaminy, minerały, wapń, żelazo, cynk, inne)
Źródło: dr inż. Renata Kalicka, Politechnika Gdańska, Wydział Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki, Katedra Elektroniki Medycznej i Ekologicznej.
Chcąc rozwinąć nieco pojęcie polutantów można powiedzieć, że są to wszystkie czynniki zanieczyszczające organizm, materia nieożywiona, zaburzająca jego pracę. Kiedy takie czynniki inwazyjne dostają się do naszego ciała, organizm musi podjąć walkę w celu ich usunięcia. Substancje te mogą znajdować się we wdychanym powietrzu, spożywanych napojach i posiłkach, jak również w produktach kosmetycznych, farmakologicznych lub plombach stomatologicznych czy soczewkach kontaktowych.
Podstawowe polutanty działające niekorzystnie na organizm człowieka:
• solwenty,
• metale ciężkie,
• mikotoksyny,
• toksyny fizyczne,
• toksyny chemiczne,
• substancje farmakologiczne.
3. Krótka charakterystyka poszczególnych grup polutantów
3.1. SOLWENTY czyli rozpuszczalniki
Większość innych rozpuszczalników, poza wodą, rozpuszcza tłuszcze biorące udział
w formowaniu błon komórkowych, a szczególnie błon komórek nerwowych- podstawy sprawnego systemu nerwowego. Takie rozpuszczalniki zagrażają procesom życiowym naszych organizmów.
Najgroźniejszy jest benzen, który dostaje się do grasicy i rujnuje system immunologiczny. W przypadku obecności w organizmie benzenu, przywra jelitowa może rozwinąć się w grasicy, stwarzając dogodne warunki do rozwoju wielu chorób (przywry . to pasożyty ludzi i zwierząt, którymi można zarazić się w wyniku spożycia surowej lub niedostatecznie ugotowanej ryby, skorupiaków i roślinności).
Następny niebezpieczny solwent to alkohol propylowy, który gromadzi się
w wątrobie. Jest przyczyną zmian nowotworowych - wywołuje stany rakowe w innych, nawet odległych od wątroby narządach. W takim wypadku organ ten stanie się żywicielem pośrednim przywry jelitowej - będzie wtedy zagrożony zwyrodnieniem.
Metanol czyli spirytus drzewny powoduje, iż trzustka zostaje żywicielem dla przywry trzustkowej, doprowadzając do dysfunkcji, której skutkiem będzie cukrzyca.
Jeżeli w naszym organizmie znajdzie się ksylen lub toluen, każda z czterech odmian przywry, do swojego rozwoju wykorzystuje mózg jako żywiciela pośredniego. Powoduje to zaburzenia w pracy mózgu oraz choroby neurologiczne np. epilepsję lub może powodować wzmożone uzależnienie alkoholowe.
Inne niebezpieczne dla człowieka solwenty to: chlorek metylenu, trójchloroetan (TCE), metyloetyloketony (MEK), metylobutyloketony (MBK).
3.2. METALE CIĘŻKIE
Ze względu na szerokie zastosowanie metali ciężkich, są one powszechnymi zanieczyszczeniami ekosystemu, dlatego bardzo ważna jest wiedza o ich właściwościach toksycznych. Już w małych ilościach metale te mogą spowodować choroby układu naczyniowego, uszkodzenia nerek, kości, zaburzenia w funkcjonowaniu układu rozrodczego między innymi u zwierząt, które narażone były na ich zawartość w podawanych paszach (Matras J., Bujanowicz B, Klebaniuk R. 2000). Na ich szkodliwe działanie narażone są również rośliny. Najbardziej skażone są rośliny uprawiane na terenach uprzemysłowionych, w miejskich ogródkach działkowych oraz pobliżu dróg o dużym natężeniu ruchu samochodowego w odległości mniejszej niż 80m od drogi). Nawet, jeśli wydają się dorodne
i zdrowe, nie powinny być spożywane ani przez człowieka, ani przez zwierzęta. Zrezygnujmy, więc z uprawy warzyw i owoców na działkach położonych na terenach zagrożonych (Wysocka H., 1994). Najsilniejsze właściwości toksyczne mają nieorganiczne związki metali, łatwo rozpuszczalne i silnie dysocjujące, gdyż łatwo przenikają przez błony komórkowe i dostają się do narządów wewnętrznych. Mogą one powodować denaturację białek we krwi, ranach, błonie śluzowej, a w roztworach stężonych, łączą się z białkiem
i przenikają w głąb zaatakowanej tkanki wywołując działanie żrące. Każdy z metali działa na określone narządy wewnętrzne. Do najbardziej toksycznych metali należy: ołów Pb, kadm Cd i rtęć Hg. Są to pierwiastki, które występując w środowisku w dawkach wyższych niż NDS (najwyższe dopuszczalne stężenie) powodują najczęściej powstawanie nowotworów. I tak:
• ołów jest pierwiastkiem występującym w przyrodzie w skałach i minerałach prawie wyłącznie w postaci związków, głównie siarczku, siarczanu i węglanu. Spotykamy również tzw. ołów wtórny, który pochodzi z przemian promieniotwórczych uranu i toru. Jest on wchłaniany przez skórę i drogi oddechowe. Dostaje się również do naszego organizmu
z powietrzem, żywnością i wodą lub przez kontakt z wyrobami przemysłowymi zawierającymi ołów lub jego związki, jak farby, akumulatory, naczynia pokryte glazurą ołowianą, niektóre wyroby z porcelany, wyroby z plastików, do produkcji których użyto związków ołowiu itp. Największe zatrucie ołowiem wśród roślin, zwierząt i ludzi występuje w rejonach wydobycia oraz przetwarzania rud ołowiu i miedzi. Charakterystyczną
i zarazem najgroźniejszą właściwością jest to, że związki ołowiu nie ulegają rozkładowi
i gromadzą się w organizmie przez całe życie. Najbardziej powszechne zatrucie ołowiem powstaje w dużych aglomeracjach miejskich oraz w rejonach dróg o nasilonym ruchu samochodowym z powodu zatrucia spalinami samochodowymi. Ołów jest przyczyną wielu chorób, zwłaszcza umysłowych. Uszkadza on komórki nerwowe, powoduje upośledzenie umysłowe, niedorozwój dzieci, agresywność, wyraźnie skraca życie i jest najprawdopodobniej również przyczyną chorób serca. Powoduje on również powstawanie nowotworów żołądka, jajników, nerek, białaczki itp. Wprowadzanie benzyny bezołowiowej i katalizatorów zmniejsza zagrożenie zatrucia ołowiem, chociaż nie likwiduje szkodliwego oddziaływania innych substancji wydzielanych przez samochody. Poziom stężenia toksycznego ołowiu jest uzależniony od indywidualnej odporności organizmu. Przyjęta norma szkodliwego stężenia 35mg ołowiu w 100ml krwi, może być trującą dla dzieci, a nawet dla osób dorosłych (Zglinicka A., 2002).
Najwyższa koncentracja skażeń ołowiem występuje na wysokości 4m i odległości do 5m od szlaków komunikacyjnych. Ołów gromadzi się w uprawnej warstwie gleby do głębokości 20cm, skąd wraz z wodą przedostaje się do roślin.
W obszarach, w których gleba i woda z naturalnych przyczyn są ubogie w magnez, nawet minimalne dawki ołowiu powodują maksymalne skutki toksyczne. Inaczej mówiąc, gdy istnieje niedobór magnezu w organizmie na skutek jego mniejszej podaży w wodzie
i pożywieniu, to już małe ilości ołowiu stają się toksyczne. Przeciwnie, gdy zawartość magnezu w organizmie będzie zgodna z kodem genetycznym, a więc również w tkance mózgowej, to ołów do niej nie przeniknie i nie wyzwoli choroby. Biologiczny skutek relacji soli magnezowo-wapniowych i ołowiu uwarunkowany jest przewagą któregoś z tych antagonistycznych pierwiastków. Fakt ten uzasadnia potrzebę wyrównywania niedoboru magnezu w organizmie człowieka. Z tych względów w racjonalnym modelu żywienia, zwracającym również uwagę na bilansowanie biopierwiastków, obok pieczywa razowego, kaszy gryczanej, twarogów i serów, fasolki szparagowej, zielonego groszku, szpinaku, twardych wód, naturalnej soli wydobywanej z kopalni - powinien być uwzględniony również dolomit przyswajalny przez organizm lub sole magnezowo-wapniowe w postaci przypraw do pożywienia. Tak więc, magnez i sól magnezowo-wapniowa, stanowią naturalny „pancerz” ochronny przed szkodliwością ołowiu, fluoru, rtęci i innych trucizn.
Najbardziej skutecznym zabiegiem agrotechnicznym zmierzającym do zminimalizowania skutków skażeń ołowiem i innymi metalami ciężkimi, a tym samym ograniczenia chorób ludzi, zwierząt i roślin, jest stosowanie na szeroką skalę wapnowania
i magnezowania dolomitem gleb uprawnych oraz łąk i pastwisk. Dobre rezultaty daje również stosowanie alkalizowanego torfu i nawozów fosforowych.
• kadm jest pierwiastkiem toksycznym kumulującym się w organizmie człowieka, zwłaszcza w pęcherzyku moczowym. Ponadto kumuluje się w ciele ostryg, jagniąt i kurcząt oraz w liściach tytoniu. Jest bardzo toksyczny i rakotwórczy, powoduje odwapnienie
i deformację kości, zanik mięśni i węchu, impotencję, nadciśnienie i nowotwory. Dostaje się do organizmu drogą oddechową i pokarmową. Pierwiastek ten występuje w dużych ilościach w rejonach skażenia przemysłowego, w dymie papierosowym, w wodzie wodociągowej,
w glebie i żywności na niej uprawianej. Kadm narusza przemiany metaboliczne wapnia, magnezu, żelaza, cynku i miedzi. Wypłukiwanie przez kadm, wapnia ze szkieletu i innych narządów powoduje deformację i łamanie się kości, uszkodzenia narządów wewnętrznych
i zaburzenia wszystkich funkcji regulacyjnych organizmu, w których niezbędny jest udział wapnia, magnezu lub innych biopierwiastków. Zatrucie kadmem powoduje bóle i zaniki mięśni, niedokrwistość, nadciśnienie tętnicze, uszkodzenia wątroby, nerek lub płuc. Nadmiar kadmu może być przyczyną powstawania wszystkich rodzajów nowotworów. Uważa się, że kadm jest głównym czynnikiem nowotworowym dymu tytoniowego (Zglinicka A., 2002).
• rtęć do organizmu dostaje się drogą pokarmową, oddechową oraz przez skórę. Jest dosyć często używana w przemyśle, rolnictwie i medycynie, co powoduje zatruwanie środowiska naturalnego. U człowieka, rtęć i jej związki wywołują gwałtowne objawy zatrucia, lub wchłaniane w niewielkich dawkach kumulują się w organizmie. W środowisku naturalnym rtęć tworzy związki organiczne kumulujące się w żywych organizmach. Niewielkie zatrucie rtęcią może początkowo przebiegać bezobjawowo. Rtęć kumuluje się stopniowo w wielu tkankach organizmu człowieka dając mało charakterystyczne objawy jak; bóle i zawroty głowy, bezsenność, nudności, trudności z koncentracją, zapalenie dziąseł, zaburzenia mowy, ospałość lub nerwowość, sztywnienie stawów, duży spadek odporności organizmu a nawet śmierć. Zatrucie rtęcią jest szczególnie groźne w okresie płodowym i niemowlęcym. Normy, określające najwyższe dopuszczalne ilości rtęci w żywności ustalone w różnych państwach są różne. Szwecja i Japonia dopuszcza zawartość w jednym kilogramie żywności 1mg rtęci, Norwegia 1,5mg, a Polska 0,5mg. Obecna wiedza nie pozwala z całą pewnością stwierdzić czy przyjęte normy są właściwe, zwłaszcza, że brak wystarczających danych o skutkach genetycznych zatrucia rtęcią, które mogą objawić się w przyszłych pokoleniach. (prof. Falandysz J., mgr Strumnik K. 2000).
W tabeli 1 zebrano informacje na temat negatywnych oddziaływań metali ciężkich na organizm ludzki.
Tab. 1. Toksyczne działanie metali ciężkich na człowieka (Ostrowska B).
Pierwiastek Akumulacja Działanie toksyczne
Kadm nerki, wątroba, nadnercze, płuca uszkodzenie nerek, nadciśnienie, deformacja kości, zmiany nowotworowe, zaburzenia nowotworowe, bezpłodność
Arsen włosy, paznokcie, skóra, kości, wątroba zmiany skórne, zmiany nowotworowe, uszkodzenie przewodu pokarmowego
Ołów nerki, wątroba, kości, zęby uszkodzenie wątroby i nerek, uszkodzenie komórek mózgu, uszkodzenie kości, uszkodzenie układu nerwowego i naczyniowego
Rtęć włosy, paznokcie, nerki, wątroba uszkodzenie struktury DNA, zaburzenia enzymatyczne , zaburzenia psychiczne, porażenie układu nerwowego
3.3. MIKOTOKSYNY
W obowiązującej klasyfikacji organizmów żywych grzyby zaliczane są do królestwa Mycota (Fungi), stąd nazwa ich toksyn - mykotoksyny.
Mikotoksyny są toksycznymi metabolitami wtórnymi grzybów (pleśni), należących przede wszystkim do rodzajów Aspergillus, Penicillium i Fusarium. Mogą powstawać
w wielu produktach rolnych i w bardzo różnych warunkach. Pasożytują na żywych organizmach lub żywią się ich butwiejącymi szczątkami. Mikotoksyny mają różnorodne działania toksyczne oraz charakteryzują się wysoką odpornością na temperaturę i dlatego ich obecność w żywności oraz w paszach niesie ze sobą potencjalne zagrożenie dla zdrowia zarówno ludzi jak i zwierząt.
Do mikotoksyn wywołujących działanie mutagenne, karcerogenne i teratogenne
w organizmie człowieka należą: aflatoksyny, ochratoksyny, trichotecyny, patuliny, fumonisyny.
Testy medyczne potwierdzają obecność aflatoksyny w wielu przypadkach raka,
w chorobach wątroby, a szczególnie w przypadku jej obumierania i marskości.
Z eksperymentów medycznych wynika, iż 0,01mg tej substancji zaaplikowane trzem szczurom, niezawodnie wywoła u nich w ciągu roku raka wątroby. Toksyna ta zawarta jest
w orzeszkach oraz zbożach. Dzięki skażonej paszy dociera też do mleka krowiego i do mięsa zwierząt rzeźnych.
Stare produkty typu: ziemniaki, kukurydza, pszenica, zagęszczone soki owocowe, lody, cukierki, piwo, ciastka, soki pitne, stare warzywa- wszystkie te produkty zawierają duże ilości pleśni, ich zarodników, toksyn i szkodliwych enzymów produkowanych przez grzyby. Grzyby te szkodzą człowiekowi bezpośrednie, jak też są coraz częściej sprawcami zastraszającej ilości rosnącej liczby alergii.
Wystarczy jeden spleśniały orzeszek ziemny, pistacjowy, jakiś owoc lub warzywo, aby skazić całą dostawę soku, dżemu lub innego produktu. Mimo, iż są metody na wyeliminowanie pleśni (np. jej odcięcie), to nie można tego zrobić z produktami jej metabolizmu- toksynami, które w pożywieniu muszą zostać zneutralizowane w naszym organizmie, dopiero przez wątrobę.
Z powodu silnej toksyczności, już niewielka ilość mykotoksyn, potrafi zatrzymać prawidłową pracę wątroby na kilka dni!
Mykotoksyny są więc niebezpieczne dla zdrowia ludzi i zwierząt, wywołując choroby lub pośrednio wpływając na funkcjonowanie organizmu. Charakteryzują się wyjątkową stabilnością i nie ulegają rozkładowi nawet przy zastosowaniu obróbki w procesach technologicznych. Mogą powodować uszkodzenie wątroby, nerek i centralnego układu nerwowego zarówno u zwierząt, jak i u ludzi. Mięso zwierząt, które jadły pasze zakażone mykotoksynami nie jest tak niebezpieczne jak mleko, które stanowi zagrożenie zwłaszcza dla dzieci.
3.4. TOKSYNY FIZYCZNE
Azbest należy do szkodliwych materiałów, którego ostre jak szkło drobinki penetrują tkanki metodą "ryby piły", wbijając się w komórki. Obronnym odruchem organizm otacza taką komórkę cystą. Jak wynika z badań, guzy lite pacjentów chorych na raka wykazują obecność włókien szklanych i azbestu.
Dzięki bdb cechom fizyczno-chemicznym minerał ten zaczęto powszechnie stosować w przemyśle włókienniczym, maszynowym, okrętowym i wielu innych. Do niedawna azbest zawierało (w skali światowej) ponad 3 tysiące wyrobów (niektóre typy kuchenek elektrycznych, szczęki hamulcowe, sprzęgła, płyty dachowe (eternit), podkładki pod gorące naczynia, cieplarki i suszarki laboratoryjne, wyroby budowlane i tekstylne, z azbestu-gumy
i mas plastycznych, materiały cierne, izolacyjne i uszczelniające. Obecnie coraz mniej jest azbestu w naszym otoczeniu, jednak znajduje się on w pasie transmisyjnym w bębnowych suszarkach do odzieży. Wraz ze wzrostem temperatury oraz ruchem pasa, pod ciśnieniem, azbest zostaje wydmuchany na zewnątrz, stając się elementem składowym powietrza, którym wtedy oddychamy.
Szerokie zastosowanie azbestu powoduje, że- często nieświadomie - jesteśmy narażeni na jego pyły, które powodują tzw. schorzenia azbestopochodne, przede wszystkim pylicę azbestową, czyli azbestozę, raka płuc i międzybłoniaka (nowotwory).
Przetwórstwo azbestu i stosowanie wyrobów azbestowych jest niebezpieczne dla zdrowia, ponieważ surowiec ten w stanie suchym łatwo ulega rozpyleniu, co jest spowodowane włóknistą budową, a po przedostaniu się do organizmu trwale utrzymuje się
w płynach ustrojowych. Wyniki dotychczasowych badań świadczą o tym, że pył powstający podczas wydobycia i przerobu azbestu, a także podczas użytkowania wyrobów zawierających ten minerał, należy do jednego z najbardziej szkodliwego zanieczyszczenia powietrza.
Promieniowanie rentgenowskie (promienie X) jest wykorzystywane do uzyskiwania zdjęć rentgenowskich, które pozwalają m.in. na diagnostykę złamań kości i chorób płuc. Naświetlanie promieniami rentgenowskimi zabija komórki nowotworowe, co wykorzystuje się w radioterapii. Jednak przyjęcie dużej dawki promieniowania może powodować oparzenia i chorobę popromienną. Mianem przewlekłej choroby popromiennej określa się odległe skutki jednorazowego napromieniowania, bądź będące efektem długotrwałego narażenia na powtarzające się dawki promieniowania. Ujawniają się one po kilku-kilkunastu latach. Do głównych jej skutków należą:
• zwiększona zapadalność na nowotwory złośliwe (zwłaszcza nowotwory układu krwiotwórczego: białaczki i chłoniaki oraz nowotwory tarczycy, układu kostnego
a także glejaki),
• przyspieszone starzenie się i skrócenie życia,
• bezpłodność (zwykle przemijająca),
• uszkodzenia genomu komórek płciowych (zwiększona liczba wad wrodzonych
u potomstwa),
• zaburzenia hormonalne,
• zaćma.
3.5. TOKSYNY CHEMICZNE
Dwutlenek siarki atakuje najczęściej drogi oddechowe i struny głosowe. Wdychanie SO2 powoduje skurcze oskrzeli. Długotrwałe oddychanie powietrzem z zawartością SO2, nawet w niskich stężeniach, powoduje uszkodzenie dróg oddechowych, prowadzące do nieżytów oskrzeli; częste przypadki tego schorzenia stwierdzono w badaniach epidemiologicznych mieszkańców miast o zanieczyszczonym powietrzu. Dwutlenek siarki, po wniknięciu w ściany dróg oddechowych, przenika do krwi i dalej do całego organizmu; kumuluje się w ściankach tchawicy i oskrzelach oraz w wątrobie, śledzionie, mózgu i węzłach chłonnych. Duże stężenie SO2 w powietrzu może prowadzić do zmian w rogówce oka.
Toksyczność tlenków azotu jest różna, np. NO2 jest czterokrotnie bardziej toksyczny niż NO. Toksyczne działanie dwutlenku azotu polega na ograniczaniu dotleniania organizmu; obniża on zdolności obronne ustroju na infekcje bakteryjne. NO2 działa drażniąco na oczy
i drogi oddechowe, jest przyczyną zaburzeń w oddychaniu, powoduje choroby alergiczne, m.in. astmę- szczególnie u dzieci mieszkających w miastach narażonych na smog. Zarówno NO, jak i NO2 są prekursorami powstających w glebie rakotwórczych i mutagennych nitrozoamin.
Acetat celulozy, obecnie stosowany w filtrach do papierosów daje podobne efekty jak polon. Z tego powodu wielu przeciwników papierosów domaga się zakazu stosowania filtrów. Stosowane filtry przynoszą oszczędności dla koncernów tytoniowych, a ludzie myślą, że palą zdrowiej- opinia publiczna jest uspokojona, a palacz "rozgrzeszony". To samo dotyczy papierosów w wersji „light”. Ludzie, którzy przerzucają się na lżejsze papierosy, zazwyczaj bardziej się zaciągają lub po prostu palą więcej i częściej.
Chlorofluoropochodne węglowodorów (CFC) albo freon są czynnikami chłodzącymi w lodówkach i klimatyzatorach. CFC stymulują inne polutanty - włókno szklane, metale, PCB- do formowania nowotworu w organizmie, uniemożliwiając naturalnym procesom oczyszczania wydalanie ich z organizmu. Według lekarzy wszyscy chorzy na raka wykazują w zaatakowanych organach obecność CFC. Czyni to z CFC "SUPERKARCEROGEN" (silną substancję powodująca rakowacenie komórek).
Dwufenyle polichlorowane (PCB) to oleiste związki o właściwościach elektrycznych (w kontakcie z organizmem mogą zaburzać naturalną bioenergię w komórkach). Pierwotnie były stosowane w transformatorach, jednak ponieważ były trudno biodegradowalne, wycofano je z tego zastosowania. Badania potwierdzają jednak, że związki te są obecne
w większości firmowych mydeł i detergentów.
Formaldehyd służy do utwardzania tworzyw piankowych, znajduje się zatem
w meblach z tworzywa piankowego, deskach rozdzielczych w samochodach, poduszkach
i materacach, piankach do uszczelniania okien itd. Śpiąc na piankowej poduszce, narażamy się na problemy z płucami. Z tych powierzchni formaldehyd odparowuje się w przeciągu 2 lat.
Kobalt- znany czynnik wpływający na powstawanie raka skóry i chorób serca. Odkrycia tego dokonano kilkadziesiąt lat temu, kiedy w jednym z miast Anglii doszło do niepokojącego wzrostu liczby osób z dolegliwościami serca. Śledztwo doprowadziło do jednego z lokalnych pubów ( do którego uczęszczali wszyscy chorzy), gdzie okazało się, że kobaltu dodawano do piwa, aby zwiększyć ilość piany! Od tego momentu kobaltu nie można używać jako dodatku do produktów żywnościowych. Jednakże nie zabroniono jego stosowania w ogóle, i w krótkim czasie powrócił pod postacią kostek zapachowych do toalety o kolorze niebieskim, płynów do mycia szyb o kolorze niebieskim, płynów do mycia naczyń, a nawet środków do płukania jamy ustnej. Kobalt odkłada się w sercu i skórze- osoby
z rakiem skóry wykazują jego stężenie w dużych ilościach. Obecność kobaltu wraz z wieloma innymi składnikami chemicznymi oraz przy obecności pasożytów np. grzybów i nicieni,
w tym włosienia krętego może być przyczyną takich chorób jak: trądzik pokrywający plecy, twarz i klatkę piersiową.
W dymie papierosowym znajduje się kilkadziesiąt substancji szkodliwych
i zabójczych dla ludzkiego organizmu. Do najważniejszych należą: arsen, benzopiren, nitrozaminy i mieszanka z policyklicznych węglowodorów aromatycznych, aldehydów, fenolu. Bardzo trudno jest usunąć z dymu papierosowego truciznę bez konieczności zastąpienia jej inną. Gdy się usunie smołę, człowiek wdycha więcej nikotyny, która podczas spalania produkuje rakotwórcze nitrozaminy. Papierosy z filtrami i mniejszą zawartością nikotyny to mit! Z tego powodu wielu przeciwników papierosów domaga się zakazu stosowania filtrów. Filtry przynoszą oszczędności dla koncernów tytoniowych, a ludzie myślą, że palą zdrowiej. To samo dotyczy papierosów w wersji „light”. Ludzie, którzy przerzucają się na lżejsze papierosy, zazwyczaj bardziej się zaciągają lub po prostu palą więcej i częściej. Ilu ludzi wie na przykład, że palenie może wywołać raka pęcherza moczowego i raka piersi? Ile osób wie, że papierosy są jedną z najważniejszych przyczyn utraty wzroku, i że filtry zostawiają w płucach plastyfikatory, używane do produkcji płytek PCV?
To, że papierosy zawierają substancje promieniotwórcze, nie jest wcale powszechnie wiadome.
Polon to radioaktywny metal ciężki. Większość ludzi styka się z tą trucizną na co dzień, gdyż jest on składnikiem dymu papierosowego. Naukowcy przez długi czas spierali się, czy radioaktywność dymu papierosowego pochodzi od opadów radioaktywnych, osadzających się na liściach tytoniu, czy też jest pobierana przez rośliny w sposób naturalny, z podłoża. Bardziej prawdopodobna wydaje się ta druga teza. Poprzez korzenie rośliny pobierają z gleby produkty rozpadu uranu. Na początku jest to radioaktywny ołów, który ulega rozpadowi na polon 210, będący najistotniejszym izotopem promieniotwórczym, zawartym w dymie papierosowym. Dawka polonu zawarta w jednym papierosie jest niewielka– ok. 1,5 milibekerela w jednym papierosie. Z każdym wypalonym papierosem człowiek przyjmuje zatem tyle atomów polonu, że przeciętnie co 11 minut jeden z nich ulega rozpadowi. Dlatego, trudno jest powiedzieć, jaką rolę odgrywa polon 210 przy powstawaniu chorób nowotworowych. W każdym razie, izotop ten należy do najsilniejszych źródeł promieniowania alfa i jest najbardziej zabójczą formą promieniowania, którą człowiek wdycha. Czas połowicznego rozpadu polonu wynosi 138 dni, a więc – przy porównaniu tych samych dawek ilościowych - jest kilka tysięcy razy bardziej promieniotwórczy niż rad, uran czy pluton. Źródła promieniowania alfa przytwierdzają się do tkanki płuc i napromieniowują przez dziesięciolecia okoliczne tkanki. Stąd też górnicy, pracujący w kopalniach uranu, dostają raka płuc. Wdychają izotopy radonu, które mutują komórki pęcherzyków płucnych. Nikt nie wie, ile zmian genetycznych potrzeba, by wywołać raka płuc, ale promieniowanie może na pewno dokończyć ten proces. Z badań na gryzoniach, którym podawano polon do wdychania, wynika, że nawet same izotopy mogą doprowadzić do wystąpienia raka płuc.
3.6. Substancje farmakologiczne
Każdy koncern farmaceutyczny chce wynaleźć przełomowy lek, który zapewni mu miliardy dolarów zysku i zwiększy szanse na awans do absolutnej elity jednego z najbardziej dochodowych przemysłów na świecie. Gra toczy się o gigantyczne pieniądze. A w niej ludzkie zdrowie czasem schodzi na dalszy plan.
Długi proces sprawdzania leku i oczekiwania na zatwierdzenie licencji ma służyć ochronie pacjentów. Ścisłe regulacje zostały wprowadzone wkrótce po sprawie Thalidomidu, leku na nudności przyjmowanego przez kobiety w ciąży, w efekcie czego rodziły się dzieci ze zdeformowanymi kończynami. Mimo to niedawno pojawił się inny niebezpieczny lek – Vioxx. Tysiące pacjentów składają pozwy do sądu przeciw jego producentowi, firmie Merck, która w 2004 roku zmuszona była wycofać ze sprzedaży ten środek przeciwbólowy dla artretyków. Na światło dzienne wyszły dane z testów Vioxxu, przestrzegające, że przyjmowanie go zwiększa ryzyko ataku serca.
W 2001 roku wybuchł skandal w Kano w Nigerii. Koncern farmaceutyczny Pfizer został oskarżony o zlekceważenie wymogu akceptacji komisji etyki testów leku na zapalenie opon mózgowych. Firma wysłała swoich lekarzy w 1996 roku do samego centrum epidemii choroby, gdzie losowo podawali dzieciom nowy lek Trovan lub stary sprawdzony Ceftraxion. Pięcioro dzieci spośród przyjmujących Trovan oraz sześcioro leczonych starym lekarstwem zmarło. Potem wyszło na jaw, że pismo ze zgodą nigeryjskiej komisji etyki na eksperyment datowane było na rok później.
Seroxat i inne leki antydepresyjne typu SSRI (selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny) po kilku tragicznych wypadkach trzeba było uznać za nadające się wyłącznie dla osób dorosłych. Bliższa analiza danych z prób pokazałaby, że dzieci przyjmujące te środki przejawiają większe tendencje samobójcze niż te, które zażywały placebo.
Działanie nowych „wspaniałych” środków farmakologicznych i ich rzeczywisty wpływ na organizm ludzki poznamy dopiero, kiedy upłynie kilka lat i można będzie przeprowadzić bilans „zysków i strat”. Może okazać się, że lek, który miał niwelować jedno schorzenie, powoduje lub potęguje kilka innych.