Instytucje Unii Europejskiej

Instytucje Unii Europejskiej :

- Rada Europejska
- Rada Unii Europejskiej
- Komisja Europejska
- Parlament Europejski
- Europejski Trybunał Sprawiedliwości
- Europejski Trybunał Obrachunkowy
- Komitet Ekonomiczno - Społeczny
- Komitet Stałych Przedstawicieli
- Komitet Regionów
- Europejski Bank Centralny
- Europejski Bank Inwestycyjny

Rada Europejska

Jest organem poza traktatowym, tj. nie przewidzianym w traktatach założycielskich Wspólnot. Jednocześnie jest jedną z najważniejszych instytucji Unii Europejskiej, ponieważ w jej skład wchodzą premierzy lub prezydenci państw członkowskich. Rada Europejska jest zwoływana w celu przedyskutowania i wypracowania wspólnego stanowiska wobec najważniejszych kwestii dotyczących zagadnień unijnych. Dosyć często Rada Europejska mylona jest z Radą Europy. Jednak są to dwie zupełnie odrębne instytucje. Rada zwoływana jest dwa razy w roku, ale np. po atakach 11 września 2001 roku zebrała się w trybie nadzwyczajnym.

Decyzje podejmowane są na zasadzie consensusu i są one pozbawione mocy prawnej w rozumieniu prawa wspólnotowego. Niemniej skład członkowski rady decyduje o tym, iż są one wiążące dla Rady Unii Europejskiej, której decyzje wywołują skutki prawne w obrębie Wspólnot. De facto, Rada Europejska stoi na czele hierarchii instytucji Unii. Jej uchwały noszą nazwę tzw. oświadczeń końcowych. Na forum Rady podejmowane były najważniejsze decyzje dotyczące rozwoju i integracji europejskiej, m.in.: budowa unii ekonomiczno - monetarnej, utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego, etapy rozszerzenia Unii czy wprowadzenie bezpośrednich wyborów do Parlamentu Europejskiego.

Rada Unii Europejskiej

Jest naczelnym organem decyzyjnym i ustawodawczym. Tylko ona wyposażona jest w instrumenty pozwalające tworzyć legislatywę Wspólnot. Jej członkami są reprezentanci państw członkowskich na szczeblu ministerialnym, upoważnieni do działania w imieniu swoich rządów. Członkowie Rady związani są instrukcjami i reprezentują interesy rządów. Funkcję przewodniczącego Rady pełnią jej członkowie przez 6 miesięczne okresy tzw. prezydencji wg. porządku alfabetycznego (oryginalnie pisane nazwy państw). Z dniem 1 stycznia 2003 roku Grecja.

Przewodniczącym Rady Unii jest właściwy minister spraw zagranicznych państwa, które aktualnie przewodzi Wspólnocie. Rada obraduje najczęściej raz w tygodniu i jest zwoływana na wniosek przewodniczącego, jednego za członków lub też Komisji Europejskiej. Rada Unii Europejskiej tworzy "acquis communartaire" czyli dorobek prawny Wspólnoty Europejskiej tj.: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje i zalecenia. Ponadto Rada realizuje określone zadania w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, podejmowania decyzji gospodarczych, a także zawierania umów międzynarodowych.

Po ratyfikowaniu Traktatu Nicejskiego i rozszerzeniu Unii Europejskiej w 2004 roku Polska będzie posiadać 27 głosów i należeć będzie do grupy państw wielkich wraz z Hiszpanią (również 27 głosów) oraz Niemcami, Francją, Wielką Brytanią i Włochami (po 29 głosów). Kolejne państwo, Holandia będzie dysponowało 13 głosami i tak dalej, aż do Malty z 3. System ten to tzw. zasada ważenia głosów w Radzie Unii Europejskiej.

Komisja Europejska

Od stycznia 1995 roku po ostatnim etapie rozszerzenia liczy 20 komisarzy. 5 państw członkowskich posiada po 2 przedstawicieli ( Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Włochy i Hiszpania), zaś pozostałe po1. Członkami Komisji są wyłącznie obywatele państw członkowskich, ale nie są oni związani instrukcjami. Kadencja trwa 5 lat. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów, zaś kworum wynosi 11 komisarzy. Obrady Komisji są tajne i zbiera się ona raz na tydzień. W skład administracyjny Komisji wchodzą: gabinety, resorty, służby, dyrekcje generalne, referaty i urzędy. Siedzibą jest Bruksela, ale część swoich zadań Komisja realizuje w Luksemburgu.
Komisja Europejska jest głównym organem wykonawczo - zarządzającym Unii Europejskiej. Strzeże wspólnotowych interesów, zapewnia prawidłowe funkcjonowanie i rozwój Wspólnego Rynku, jest aparatem wykonawczym Wspólnot. Posiada ponadto prawo i obowiązek inicjatywy legislacyjnej oraz nadzoruje realizację postanowień traktatowych, a także czuwa nad przestrzeganiem prawa wspólnotowego, zarządza budżetem unijnym. Współpracuje w swoich działaniach z Radą Unii Europejską oraz Parlamentem Europejskim.
Powołanie Komisji następuje w następujący sposób: najpierw rządy państw członkowskich zgłaszają osobę na stanowisko przewodniczącego Komisji. Kandydatura ta musi uzyskać akceptację Parlamentu, po czym rządy narodowe po porozumieniu z nią wyznaczają pozostałych członków. Natomiast odwołanie Komisji następuje wskutek decyzji Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości lub wyrażenia wotum nieufności przez Parlament Europejski. Przy czym odwołanie jednego komisarza skutkuje odwołaniem całej Komisji. Polska po wejściu do Unii w 2004 roku otrzyma prawo do jednego komisarza

Parlament Europejski

Do roku 1962 nosił nazwę Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego. 30 marca 1962 roku zmieniona ona została na Parlament Europejski. Początkowo parlamentarzyści wybierani byli przez narodowe zgromadzenia według procedury ustalanej przez każde państwo oddzielnie. Jednak od roku 1979 członkowie Parlamentu wybierani są na drodze powszechnych i bezpośrednich wyborów. Dozwolone jest łączenie europejskiego mandatu z krajowym. Kadencja trwa 5 lat.
Obecnie liczy on 626 posłów. Kryterium ilości miejsc w tym organie jest liczebność krajów członkowskich. Po spodziewanym rozszerzeniu Parlament ma liczyć 732 posłów, w tym dla Polski przewidziano miejsc 54. Członkowie Parlamentu podzieleni są w klubach nie na zasadzie narodowej, ale partyjnej przynależności do poszczególnych frakcji. Do utworzenia frakcji z jednego państwa potrzeba 23 posłów, dwunarodowa frakcja powstaje od 18 osób, zaś z trzech i więcej krajów już od 12 posłów. Siedzibą Parlamentu jest Bruksela.
Parlament Europejski jest ciałem doradczo - konsultacyjnym. W oparciu o współpracę z Radą Europejską występują konsultacje obligatoryjne i fakultatywne. Do kompetencji Parlamentu należą m.in.: zgłaszanie wotum nieufności wobec Komisji, uprawnienia budżetowe, prawo współdziałania w procedurach decyzyjnych, procedura współpracy, aprobowanie układów o przystąpieniu i stowarzyszeniu, prawo do zgłaszania pytań i interpelacji.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości

Głównym zadaniem tego organu jest czuwanie nad przestrzeganiem prawa przy interpretacji i stosowaniu postanowień traktatowych. Trybunał za pośrednictwem dokonywanych wykładni prawa, wydawanych orzeczeń i stanowionych przepisów prawa wpływa również na europejski proces integracji. Interpretacja istniejącego prawa pozwala skutecznie je wdrażać na poziomie wspólnotowym.

Obecnie Trybunał składa się z 15 sędziów, którzy za zgodą państw członkowskich pełnią swe funkcje przez 6 letnią kadencje, ale co trzy lata następuje rotacyjna wymiana części składu. Sędziowie ci spośród siebie wybierają przewodniczącego. Ponadto powoływanych jest 8 rzeczników generalnych, których zadaniem jest wsparcie pracy Trybunału.

W roku 1988 postanowiono utworzyć dodatkowo Sąd Pierwszej Instancji składający się również z 15 sędziów, celem odciążenia ETS. Sąd ten rozpatruje spory między Wspólnotami a jej funkcjonariuszami, sprawy za zaniechanie, a także skargi osób fizycznych i prawnych o odszkodowanie. Siedzibą sądu jest Luksemburg. Po przystąpieniu Polski do struktur unijnych uzyskamy prawo nominowania jednego sędziego Trybunału i co najmniej jednego I Instancji.

Europejski Trybunał Obrachunkowy

Organ ten powstał w roku 1997 na mocy Umowy Brukselskiej. Jego zadaniami są: kontrola finansowa, kontrola zgodności z prawem i prawidłowości dochodów i wydatków na wszystkich szczeblach i poziomach Wspólnot. Czuwa on na straży efektywności i przejrzystości działań w szeroko pojętych kwestiach finansowych. Na podstawie rocznego raportu ETO Parlament Europejski udziela absolutorium Komisji Europejskiej. Ponadto Trybunał przedstawia sprawozdania specjalne i opinie. Jego siedzibą jest Luksemburg.

ETO liczy 15 członków mianowanych jednogłośnie przez Radę Unii Europejskiej po zasięgnięciu opinii Parlamentu Europejskiego. Kadencja trwa 6 lat i jest możliwa reelekcja. Co 3 lata członkowie Trybunału wybierają spośród siebie przewodniczącego. Jako organ kolegialny podejmuje decyzje na podstawie większości głosów swoich członków. Polska uzyska możliwość delegowania jednego członka.

Komitet Ekonomiczno - Społeczny

Posiada uprawnienia konsultacyjne i jest organem pomocniczym. Wydaje opinie z własnej inicjatywy lub na prośbę Parlamentu. Poza opiniami może również przedstawiać sprawozdania. Konieczność wydania opinii Komitetu w niektórych przypadkach określonych w Traktatach jest obligatoryjne.

Komitet Społeczno - Ekonomiczny liczy 222 przedstawicieli grup wpływów interesów ekonomicznych i społecznych. Członkowie proponowani są przez państwa członkowskie i po zasięgnięciu opinii Komisji mianowani przez Radę Unii Europejskiej na okres 4 lat. Utworzony został w 1958 roku i stał się forum dyskusyjnym i miejscem ścierania się interesów grup nacisku i lobbigu. KES nie może wnosić skarg do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Członkowie Komitetu zorganizowani są w trzech grupach: 1. Pracodawcy, 2. Pracobiorcy, 3. Różne interesy. Komitet Ekonomiczno - Społeczny wraz z Komitetem Regionów mają wspólną strukturę organizacyjną. W obu tych ciałach Polska będzie posiadać po 21 przedstawicieli.

Komitet Stałych Przedstawicieli

Znany również pod skrótem COREPER. Jest organem pomocniczym Rady Unii Europejskiej. Składa się z przedstawicieli państw członkowskich w randze ambasadorów (COREPER I) lub ich zastępców (COREPER II). Komitet jest w głównej mierze odpowiedzialny za przygotowanie posiedzeń Rady, a także za realizacje zadań przez nią wytyczonych. Spotkania odbywają się raz na tydzień.

Komitet Regionów

Organ ten został powołany dopiero na mocy Traktatu z Maastricht i po raz pierwszy zebrał się w marcu 1994 roku. Jego siedzibą jest Bruksela. Podobnie jak Komitet Ekonomiczno - Społeczny jest organem doradczym i opiniotwórczym. Jego głównym celem jest doradztwo organom wspólnotowym w zakresie problematyki regionalnej i lokalnej. Nie posiada możliwości skargi do ETS. Z jego opiniami w dziedzinach określonych prawem traktatowym muszą zapoznać się Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska i Parlament Europejski. KR liczy 222 członków i tylu samo zastępców. Są to przedstawiciele regionalnych i lokalnych organizacji samorządowych państw członkowskich. Mianowani oni są przez Radę na czteroletnia kadencją z możliwością reelekcji. Komitet Regionów składa się z Prezydium i 7 wyspecjalizowanych komisji oraz plenum.

Europejski Bank Centralny

Powstał w momencie przejęcia UE do trzeciego etapu integracji tj. Unii Walutowej i Gospodarczej w roku 1998 i działa w celu zagwarantowania stabilności cen, wspierania ogólnej polityki gospodarczej Wspólnoty. Europejski Bank Centralny wydaje rozporządzenia, decyzje, wytyczne i opinie. EBC wraz z narodowymi bankami centralnymi państw członkowskich tworzy Europejski System Banków Centralnych i jest on odpowiedzialny za wspólna politykę monetarną, przeprowadzanie transakcji dewizowych, utrzymanie rezerw walutowych oraz wszelkie działania ułatwiające niezakłócone funkcjonowanie systemów płatniczych. Ponadto ESBC ma wyłączne prawo do wydawania pozwolenia na emisję banknotów euro.

Europejski Bank centralny wydaje sprawozdania tygodniowe i raporty roczne. ESBC kieruje Zarząd EBC, Rada EBC i Rozszerzona Rada EBC. Niezależność Europejskiego Banku Centralnego chroniona jest postanowieniami Traktatu o WE. Polska od chwili akcesji będzie reprezentowana w Radzie Ogólnej Europejskiego Banku Centralnego przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Od wejścia Polski do Unii Gospodarczej i Walutowej, Prezes NBP będzie także członkiem Rady Zarządzającej EBC

Europejski Bank Inwestycyjny

Bank ten powstał w roku 1958 i jest samodzielna instytucją Wspólnoty Europejskiej. Udziela pożyczek i gwarancji w celu finansowania projektów inwestycyjnych, które służą realizacji projektów zgodnych z celami polityki gospodarczej Wspólnoty. Kapitał Banku wynosi 100 mld euro i jest wnoszony przez państwa członkowskie UE.

Najważniejszym polem działania EBI jest finansowanie inwestycji zmierzających do wyrównywania poziomu rozwoju najbiedniejszych regionów. Bank wspomaga realizację funduszy pomocowych i strukturalnych.

Bankiem zarządza Rada Gubernatorów składająca się z 15 ministrów finansów państw członkowskich, Rada Administracyjna oraz Rada Dyrektorów. Siedzibą Banku jest Luksemburg. Z chwilą przystąpienia Polska stanie się akcjonariuszem EBI. Będzie posiadać jednego przedstawiciela w Zarządzie Banku, jak również przez odpowiednią liczbę personelu kierowniczego w Radzie Dyrektorów.