Pedagogika specjalna - Dziecko z cukrzycą w ławce szkolnej

Cukrzyca to choroba przewlekła
1. W cukrzycy typu I (insulino-zależnej) komórki trzustki produkujące insulinę uległy uszkodzeniu. Kiedy trzustka nie dostarcza lub dostarcza zbyt małą ilość insuliny, organizm nie może wchłaniać glukozy z krwi: komórki zaczynają „głodować” mimo że stężenie cukru we krwi jest stale wysokie. Ratunkiem dla chorych jest wstrzyknięcie insuliny pod skórę- skąd insulina przedostaje się do krwi. Nie jest jeszcze możliwe produkowanie doustnej postaci insuliny, ponieważ soki żołądkowe niszczą insulinę zanim dotrze ona do krwioobiegu. Jeżeli zostanie stwierdzona insulina typu I, niema sposobu na „ożywienie” komórek trzustki produkujących insulinę. Przeprowadzano już transplantacje zdrowej trzustki lub tylko komórek produkujących insulinę, lecz zabiegi te są wciąż w fazie eksperymentów. Insulino-terapia jest wiec w cukrzycy typu 1 jedynym rozwiązaniem. Wciąż nie wiadomo co jest przyczyną powstawania cukrzycy, wydaje się ze odgrywają tu rolę czynniki dziedziczne.
2. Cukrzyca typu II. W tej chorobie uwarunkowania dziedziczne odgrywają główną rolę. Istnieje również związek pomiędzy otyłością a cukrzycą ( co nie znaczy że każdy otyły będzie ją miał). U chorych na cukrzyce typu II początkowo trzustka wciąż produkuje insulinę, u części chorych będzie ją produkowała do końca życia, ale najważniejszą przyczyna podwyższenia cukru jest obniżona wrażliwość komórek mięśniowych i tłuszczowych na insulinę. Zmniejsza się wież korzystanie z glukozy przez ten komórki. Ta redukcja aktywności insuliny nazywana jest „insulinoodpornością”

Objawy i rozpoznanie cukrzycy:
W nie leczonej cukrzycy wchłanianie cukru przez komórki jest ograniczone, a nadmiar musi zostać wydalany z moczem. Ten stan jest przyczyną kilku powiazanych ze sobą objawów:
• Utrata wagi (przy cukrzycy typu I)
• Otyłość (cukrzyca typu II)
• Zmęczenie
• Częste oddawanie moczu (poliurynia)
• Nadmierne pragnienie (polidypsja)

Dieta:
Pokarm można z grubsza podzielić na dwie kategorie: zawierający cukry proste (szybko wchłaniane węglowodany) i zawierający cukry złożone (wolno wchłaniane węglowodany). Cukry proste zawarte są w dżemie, słodyczach, cukierkach, owocach, sokach owocowych i mleku. Po spożyciu cukrów prostych stężenie cukru we krwi szybko wzrasta (zależnie od zjedzonej ilości), ponieważ dociera on do krwi w krótkim czasie. Dobrze jest więc łączyć je z cukrami złożonymi. Znajdują się one np. w ziemniakach warzywach i ryżu.
Dla chorego na cukrzycę bezpieczniejsze jest spożywanie cukrów złożonych, ponieważ docierają one do krwi wolniej i dają komórkom organizmu szansę wchłonięcia cukru, zanim nagromadzi się on we krwi. Wraz z cukrami złożonymi obecny w pokarmie jest zwykle błonnik, który również opóźnia ich wchłanianie. Jednak cukry proste mogą okazać się bardzo przydatne wtedy, gdy (według pomiaru) masz za niskie stężenie cukru we krwi. Jeżeli stężenie cukru jest zbyt niskie i odczuwasz to, powinieneś jak najszybciej zjeść coś, co zawiera cukry proste, żeby poprawić swój stan.

Najważniejsze zasady :
• Powinno się jeść od 4 do 6 stałych posiłków i przekąsek dziennie
• Należy rygorystycznie przestrzegać harmonogramu posiłków – żadnego nie można pomijać
• Nie należy się przejadać– powinno się jeść tylko ilości przewidziane w diecie
• Powinno się jeść chleb pełnoziarnisty bądź razowy, makaron i nie łuskany ryż , natomiast ograniczyć białe pieczywo
• Codziennie powinno się jeść warzywa
• Należy ograniczyć tłuszcze i cukier


Wpływ choroby na dziecko:
1. W wieku 8 –12 lat:
• Wyrasta z myślenia magicznego i wybujałej wyobraźni
• Staje się bardziej niezależne, może mieć swoje tajemnice
• Staje się bardziej świadome
• Zaczyna uświadamiać sobie swoje zalety i słabości, zauważa je również u innych
• Łatwiej rozwiązuje problemy
• Tworzenie sprawia mu przyjemność
• Może bać się szkoły i udawać choroby
• Czasami może kłamać aby uniknąć konfrontacji
• Chętnie poznaje świat
• Martwi się problemami rodziny, chorobą lub śmiercią
• Może martwić się z powodu katastrof widzianych w telewizji
• Chce mieć większy wpływ na swoje życie i może zacząć podważać obowiązujące w rodzinie i otoczeniu zasady współżycia.
2. Jeśli u dziecka w wieku 8-12 lat rozpoznano cukrzycę:
• Początkowo może sprawiać wrażenie, że zaakceptowało rozpoznanie choroby, później może być smutne, zbuntowane lub zmartwione sobą
• Może czuć się oszukanym przez dorosłych, którzy dotychczas je chronili, a teraz nie mogą sprawić by cukrzyca ustąpiła
• Może mieć uczucie, że cukrzyca jest karą za jakieś przewinienie- że był niegrzeczny
• Chce aby cukrzyca ustąpiła i próbuje ją ignorować. Może to doprowadzić do zniechęcenia do badania krwi oraz odstąpienia od podawania insuliny.
• Cukrzyca może wywołać silne poczucie inności dziecka, może stracić pewność siebie, gdyż cukrzyca wyróżnia je wśród rówieśników. Może np. zacząć odmawiać zaproszeń dotyczących np. nocowania u kolegów itp.
• Może interesować się wszystkim, co jest związane z cukrzycą. Początkowo jest to nowe i niezwykłe. Gdy jednak zda sobie sprawę z tego że choroba nie ustąpi, może się buntować
• Dziecko może uważać, że cukrzyca uniemożliwia mu uprawianie sportu, którym jest zainteresowane
• Zaczyna przejmować coraz większą odpowiedzialność- nabiera insulinę wykonuje zastrzyki
• Jest w stanie przygotować proste posiłki, potrafi rozpoznać odpowiednią żywność i rozumie potrzebę jedzenia o ustalonych pracach
• Dziecko szybko zaczyna rozumieć pojęcia bezpieczeństwa i zagrożenia.

Wsparcie:
1. Rodziców:
• Przypominanie dziecku że nie miało wpływu na to że zachorowało na cukrzycę
• Zapewnianie dziecka o wspólnym radzeniu sobie z cukrzycą
• Podzielenie zadań pomiędzy oboje rodziców np. mama wykonuje to co trzeba przed południem, tata po południu a dziecko w weekendy
• Nie wymaganie od dziecka zbyt wiele, zwracanie uwagi na to by dziecko uczyło się wykonywania jednej czynności w danym czasie. W przeciwnym razie wymagania mogą być zbyt wysokie, dziecko będzie zagubione i może sobie nie radzić z cukrzycą i jej problemami
• Dziecko może wykonywać czynności związane z leczeniem ale konieczne jest okazywanie dużego spokoju i cierpliwości w celu zwiększenia wiary dziecka we własne siły
• Zachęcanie dziecka do działania wtedy gdy jest tym zainteresowane
• Obserwacja postępowania dziecka oraz jego możliwości w celu uniknięcia błędów i niewłaściwych uproszczeń. Zrezygnowanie z krytyki, skupienie się na rzeczach które wykonuje prawidłowo
• Aktywizacja dziecka, nauka samodzielności która zwiększa jego poczucie własnej wartości i zaufania do samego siebie.
• Częste rozmowy z dzieckiem na temat choroby, bezpośrednio po wystąpieniu hipoglikemii. Pomoże to zapamiętać dziecku jak się czuje podczas niedocukrzenia. Pozwoli to na właściwe przez nie rozpoznanie swoich objawów niedocukrzenia.
• Zachęcanie do udziału w treningach i zajęciach sportowych, zapewnianie że wszystkiego może spróbować
• Zachęcanie dziecko do tego by pomagało w przygotowywaniu posiłków, jedzenia do szkoły i na zajęcia sportowe
• Organizowanie dziecku wyjazdów na obozy dla dzieci z cukrzycą- wskazanie że nie są jedynymi dziećmi cierpiącymi na tą chorobę, zmniejszenie poczucia inności
• Jeżeli rodzic nie może sobie poradzić z pytaniami swojego dziecka zawsze może poszukać pomocy psychologa z Poradni Cukrzycowej

2. Grupy rówieśniczej
• Dzieci z cukrzycą potrzebują kontaktów ze środowiskiem rówieśniczym w równym stopniu jak dzieci zdrowe
• Dziecko potrzebuje wsparcia ze strony swoich przyjaciół ale niektóre dzieci nie chcą by ktokolwiek spoza rodziny wiedział o ich cukrzycy, mimo to warto by najlepszy przyjaciel dziecka wiedział co należy robić w wypadku wystąpienia niedocukrzenia
• Obozy dla dzieci z cukrzycą są okazją do wymiany doświadczeń oraz zmniejszenia poczucia inności dziecka. W niektórych ośrodkach organizowane są również sobotnio – niedzielne wyjazdy dla całych rodzin z dziećmi z cukrzycą
• Dziecko może uczestniczyć samodzielnie w koloniach i obozach organizowanych dla dzieci i młodzieży z cukrzycą (więcej informacji na ten temat udziela Poradnia Cukrzycowa lub Koło Przyjaciół Dzieci z Cukrzycą)
• Dziecko bez obaw może brać udział w treningach sportowych w grupie, ponieważ aktywność fizyczna przyczynia się do zmniejszenia stężenia cukru
we krwi a zajęcia grupowe zwiększają socjalizację dziecka z cukrzycą


3. Grupa edukacyjna
• Dzieci z cukrzycą mogą uczęszczać na zajęcia szkolne w klasach integracyjnych
• Ważne jest by dzieci w klasie szkolnej dowiedziały się czym jest cukrzyca i jakie są jej objawy – te wiadomości zmniejszą ich poczucie lęku. Dziecko z cukrzycą może zorganizować spotkanie ze swoimi kolegami i koleżankami z klasy aby opowiedzieć im jak to jest gdy ma się cukrzycę
• Zajęcia szkolne mogą dodatkowo zachęcać dziecko do współudziału w leczeniu cukrzycy
• Nauczyciel musi wiedzieć czym jest cukrzyca, jak rozpoznać objawy zbliżającej się hipoglikemii i wiedzieć jak złagodzić objawy niedocukrzenia
• Nauczyciel w procesie nauczania musi wziąć pod uwagę że dziecko bezpośrednio przed i po ataku hipoglikemii będzie słabe osowiałe i senne
• Niezbędny jest stały kontakt pomiędzy rodzicami dziecka z cukrzycą a szkołą