Alkohol w życiu człowieka - pomoce w pokonywaniu problemu

1 ALKOHOL – MITY A PRAWDA!

Wiele osób usiłuje usprawiedliwić swoje picie dorabiając do niego odpowiednia ideologię. Jak jest naprawdę?

· Alkohol nie jest środkiem poprawiającym sprawność psychofizyczną
Wykonywane na niezmiernie czułej aparaturze badania psychometryczne wykazują, że nawet po niewielkich dawkach alkoholu (1g/1kg ciężaru ciała) r5eakcje kierowców wydłużają się o 0,3 – 0,5sek., podczas gdy czas prawidłowej reakcji u pełnosprawnego kierowcy mieści się na ogół w granicach 0,5sek.
· Alkohol nie jest lekarstwem na serce
Najnowsze badania wykazały, że subiektywna poprawa samopoczucia, jaka następuje po spożyciu „lampki koniaku”, nie jest wynikiem uspakajającego i znieczulającego działania alkoholu. Naczynia wieńcowe (odżywiające i dotleniające serce) nie ulegają rozszerzeniu, a więc i dopływ krwi do mięśnia sercowego nadal nie jest wystarczający. Zamiast pomagać alkohol powoduje niebezpieczne podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi oraz wystąpienie zmian zwyrodnieniowych w mięśniu sercowym (skutek bezpośredniego działania alkoholu, a szczególnie produktów jego rozkładu na mięsień).
· Alkohol nie jest lekarstwem na sen
Zaśnięcie po spożyciu alkoholu jest wynikiem toksycznego działania alkoholu na mózg, sen po alkoholu nie jest naturalny (niefizjologiczny), a człowiek podczas takiego snu nie wypoczywa w sposób właściwy.
· Alkohol nie jest lekarstwem na zdenerwowanie i kłopoty
Chwilowe odprężenie, jakie doznają niektóre osoby po spożyciu alkoholu, na bardzo krótko odrywa je od problemów życiowych. Problemy pozostają nadal nierozwiązane; nawarstwiają się, komplikują. Osoba wraca do nich po wytrzeźwieniu z jeszcze większym napięciem i niepokojem. Kolejne sięgnięcie po alkohol grozi wystąpieniem „błędnego koła”, prowadzącego do uzależnienia.
· Alkohol nie poprawia odporności organizmu
U osób z podwyższona ciepłota ciała i stanami zapalnymi, alkohol zmniejsza odporność obronną poprzez ograniczenie aktywności białych ciałek krwi, których zadaniem jest zwalczanie wszelkich infekcji. Osłabienie systemu odpornościowego pod wpływem alkoholu zwiększa podatność nie tylko na wszelkie infekcje, ale także na choroby nowotworowe.
· Alkohol nie jest środkiem rozgrzewającym organizm
Efekt „rozgrzania” jest tylko pozorny. Wypicie alkoholu powoduje, na krótki czas poczucie ciepła spowodowane napłynięciem do rozszerzonych naczyń skórnych ciepłej krwi „ze środka” organizmu. Rozszerzone naczynia krwionośne przyśpieszają wymianę ciepła z otoczeniem i tym samym jego utratę. Ochłodzona krew wraca „do środka”, do narządów wewnętrznych, zaburzają ich funkcjonowanie.
· Alkohol nie jest pokarmem
Dostarcza on, co prawda do organizmu pewne ilości kalorii (z 1g około 7kcal), ale są to tzw. „puste” kalorie. Alkohol nie może zastąpić niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu składników pokarmowych, takich jak białko, węglowodany, tłuszcze. Nie może, więc stanowić źródła energetycznego, nie tylko ze względu na metabolizm, uniemożliwiający gromadzenie zapasów energetycznych.
· Alkohol nie jest środkiem poprawiającym trawienie
Prawda jest wręcz odwrotna, utrudnia on, bowiem wchłanianie pokarmów, drażni śluzówki, zabuża prace jelit i powoduje nieprawidłowe funkcjonowanie narządów, niezbędnych do prawidłowego przebiegu procesu trawienia (wątroba, trzustka).


2 NISZCZĄCE DZIAŁANIE ALKOHOLU NA ORGANIZM

· Jama ustna
Wysusza błonę śluzową jamy ustnej i przełyku, prowadzi do zmiany głosu.
· Żołądek
Wysusza i podrażnia błonę śluzową żołądka, powoduje powstanie wrzodów żołądka i dwunastnicy.
· Układ krwionośny
Wraz z krwią dociera do wszystkich komórek organizmu, zmniejsza odporność na infekcje i choroby zakaźne.
· Mózg
Szybko dociera do mózgu, niszcząc szare komórki, które nie regenerują się. Następuje osłabienie pamięci i intelektu.
· Układ nerwowy
Zwalnia procesy psychiczne, powoduje zawroty bóle głowy i poważne problemy wzrokowe.
· Serce
Przyspiesza akcje serca, może być bezpośrednim powodem zawału serca.
· Wątroba
Pod jego wpływem wątroba po dłuższym czasie obumiera i przestaje funkcjonować.
· Kości
Zwiększa ryzyko złamania.
· Nerki
Osłabia funkcjonowanie nerek, powoduje choroby układu moczowego.
· Ciało
Sprzyja uszkodzeniom w wyniku wypadków, pobić, samookaleczeń.
· Seks
Utrudnia, a w końcu uniemożliwia współżycie.


3 FAZY ROZWOJU UZALEŻNIENIA

1. picie towarzyskie
· picie sprawia przyjemność
· wzrost tolerancji i ochoty na alkohol
2. faza ostrzegawcza
· szukanie okazji do picia
· inicjowanie wypijania kolejek
· po wypiciu lepsze samopoczucie
· „dusz towarzystwa”
· alkohol przynosi ulgę, uwalnia od napięć
· próby picia ukrytego, w samotności, na kaca
· rozpoczęte picie kończy się „utrata filmu”
3. faza krytyczna
· wyrzuty sumienia „kac moralny”
· „klin” przynosi ulge
· zaniedbywanie rodziny
· konflikty małżeńskie
· nieobecność w pracy
· usprawiedliwienie picia licznymi okazjami
· wzrost agresywności
· konflikty z prawem
· nieregularne odżywianie się
· zaniedbywanie wyglądu zewnętrznego
· zaburzenia popędu seksualnego
· picie ciągami z okresami całkowitej abscynęcji dla poprawy zdrowia, udowodnienia „silnej woli”
· składanie przysięgi abscynęcji
· poczucie pustki, bezradności
4. faza chroniczna
· okres długotrwałego opilstwa
· picie poranne – „kac gigant”
· upijanie się w samotności
· spadek tolerancji na alkohol
· sięganie po alkohole niekonsumpcyjne – „wynalazki”, „jabole”
· rozpad więzi rodzinnej
· wynoszenie rzeczy, kradzieże w celu zdobycia alkoholu
· degradacja zawodowa i społeczna
· opętanie alkoholowe – „wtórny analfabetyzm”
· alkohol staje się jedynym celem w życiu
· psychozy alkoholowe – „delirium”
· padaczka alkoholowa
· choroby somatyczne – polineuropatia, marskość wątroby
· skrajne wyczerpanie organizmu


4 PODSTAWOWE ETAPY TERAPII

Leczenie odwykowe
· detoksykacja, przerwanie ciągu, odtruwanie organizmu
· leczenie farmakologiczne zaburzeń psychicznych i somatycznych
· budowanie świadomości problemu uzależnienia od alkoholu
· otwarcie się na informacje o chorobie alkoholowej i sposobach wychodzenia z nałogu
· wypracowanie motywacji do zachowania abstynencji
· korzystanie z „podpórek farmakologicznych” – Anticol, Esperal
· uznanie swojej bezsilności wobec alkoholu, „poddanie się” i dopuszczenie wizji życia trzeźwego
· tworzenie planu zmiany swoich zachowań i próby konsekwentnego realizowania go krok po kroku
Rehabilitacja
· korzystanie z indywidualnych i grupowych form pomocy psychologicznej w celu zrozumienia siebie, rozwiązywania swoich problemów
· nawiązywanie kontaktów z rodziną i zachęcenie najbliższych do psychoterapii małżeńskiej i rodzinnej
· troska o swoje zdrowie i kondycje fizyczną
· dbanie o higienę psychiczną – umiejętne, konstruktywne rozładowanie napięć psychicznych w sytuacji stresowej
· praca nad rozwojem osobistym w grupach samopomocowych, np. trzeźwościowe itp.
· umacnianie się w dążeniu do trzeźwości przez korzystanie z ambulatoryjnych form wsparcia, np. porady indywidualne, maratony i obozy psychoterapeutyczne.
Samorealizacja
· angażowanie się w pomaganie innym, potrzebującym pomocy
· zmiana zainteresowań związanych z piciem na inne
· rekonstrukcja więzi rodzinnych i troska o odbudowę uczuć i zaufania
· dbanie o integrację rodziny i tworzenie ciepłego klimatu dla wychowania potomstwa
· uczenie się bycia na trzeźwo w różnych sytuacjach towarzyskich
· twórcze wykorzystywanie czasu wolnego
Trzeźwość
· zmiana stylu życia
· pełna akceptacja trzeźwości jako stanu ciała, umysłu i ducha.


5 DWANAŚCIE KROKÓW AA

1. przyznaliśmy, że jesteśmy bezsilni wobec alkoholu, że przestaliśmy kierować własnym życiem;
2. uwierzyliśmy, że Siła Większa od nas samych może przywrócić nam zdrowie;
3. postanowiliśmy powierzyć naszą wolę i nasze życie opiece Boga (jakkolwiek Go pojmujemy);
4. zrobiliśmy gruntowny i odważny obrachunek moralny;
5. wyznaliśmy Bogu, sobie i drugiemu człowiekowi istotę naszych błędów;
6. staliśmy się całkowicie gotowi, aby Bóg uwolnił nas od wszystkich wad charakteru;
7. zwróciliśmy się do Niego w pokorze, aby usuną nasze braki;
8. zrobiliśmy listę osób, które skrzywdziliśmy i staliśmy się gotowi zadośćuczynić im wszystkim;
9. zadośćuczyniliśmy osobiście wszystkim, wobec których było to możliwe, z wyjątkiem tych przypadków, gdy zraniło by to ich lub innych;
10. prowadziliśmy nadal obrachunek moralny, z miejsca przyznając się do popełnionych błędów;
11. dążyliśmy poprzez modlitwę i medytacje do coraz doskonalszej więzi z Bogiem, prosząc jedynie o poznanie jego woli wobec nas oraz siłę do jej spełnienia;
12. przebudzeni duchowo w rezultacie tych kroków, staraliśmy się nieść posłanie innym alkoholikom i stosować te zasady we wszystkich poczynaniach.


6 PROGRAM HALT

Program HALT stanowi osiową część filozofii zdrowienia. Hasło powstało od pierwszych liter angielskich słów:

HUNGRY – głodny
ANGRY – rozgniewany
LONELY – samotny
TIRED – zmęczony

Każdy z tych stanów może oddalić alkoholika z drogi zdrowienia tak, że straci z oczu główny cel – trzeźwość.
HALT jest programem jak radzić sobie z zagrożeniem picia w okresie trzeźwienia.

Nie bądź głodny
Staraj się nie wychodzić z domu bez zjedzenia czegoś. Trzeźwi alkoholicy z doświadczeniem twierdzą, że pustka na kieliszek zwielokrotnia się, gdy jesteśmy głodni, wtedy też często bywamy źli. Organizm człowieka jako laboratorium biochemiczne bardziej domaga się dla alkoholika alkoholu, gdy żołądek jest pusty. A zatem gdy nie można już z różnych przyczyn zjeść przed wyjściem śniadania – wypij herbatę, szklankę wody, soku czy mleka, specjaliści zalecają też coś słodkiego. Wówczas zapotrzebowanie na alkohol znacznie słabnie.

Nie bądź rozgniewany
Gniew jest naturalnym uczuciem. Jednak zbyt duży poziom złości zaburza w nas funkcjonowanie. Ten stan psychiki jest w większości powodem sięgania po kieliszek – aby osiągnąć odprężenie. Przeciwieństwem gniewu jest odprężenie, wyciszenie, spokój. Spróbuj przeżyć każdy dzień spokojnie, dobrze i nie próbuj załatwić zbyt wiele spraw, – bo stąd prosta droga do rozgniewania, stresu i być może kieliszka. Doskonałym lekarstwem na gniew jest miłość.

Nie bądź samotny
Samotność nie jest najlepszym stanem dla alkoholika w jego drodze trzeźwienia – od samotności bliska droga do lustracji, napięcia, rozżalenia. Jako przeciw wagę dla samotności stawia się społeczność AA, oraz swojego sponsora alkoholika z dłuższym stażem trzeźwienia. Miedzy innymi jednym z najważniejszych symptomów nawrotu choroby jest izolacja, borykanie się z problemem w samotności. Dlatego za wszelka cenę należy unikać samotności.

Nie bądź zmęczony
Trudno nie być zmęczonym, chodzi jednak by stanu tego nie przedłużać, istotne jest unikanie zmęczenia psychicznego i fizycznego. Doświadczenie uczy, że alkohol na krótko usuwa zmęczenie. Daje pozorne uczucie lekkości. Alkohol działa znieczulająco z stąd uczucie, że działa również na zmęczenie. Tylko odpoczynek lub wykonywanie zajęć relaksujących jak spacer czy kąpiel może rzeczywiście dać efekty.


7„LECZYSZ SIĘ DOSTAJESZ ZASIŁEK”

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Katowicach realizuje kilka programów, w których uczestniczą osoby uzależnione od alkoholu lub pijące szkodliwie.

Pracownicy pomocy społecznej w większości przypadków mają do czynienia z osobami, które zaprzeczają problemowi alkoholowemu i nie chcą podjąć leczenia. Ale dysponują potężnym narzędziem, motywującym do podjęcia leczenia, a następnie utrzymania abstynencji. Przyznawane świadczenia materialne zależą od podjęcia działań, zmierzających w kierunku rozwiązania problemu alkoholowego i w przypadku zerwania współpracy pomoc zostaje wstrzymana.

Etap1 – co świadczy o uzależnieniu
O uzależnieniu od alkoholu mogą świadczyć następujące sytuacje: przyjście do pracownika socjalnego na umówiona wizytę lub po zasiłek pod wpływem alkoholu, libacje alkoholowe, które stwierdzi pracownik socjalny w czasie wizyty w domu podopiecznego.

Etap 2 – diagnoza
Jest to najtrudniejszy etap. Klient jest zły, a nawet wściekły, że „wmawia” mu się, iż ma problem z alkoholem, że ma uczestniczyć w programie. Nie rozumie, dlaczego ma to robić.

Etap 3 – pomoc w wyborze formy leczenia
Osoby, u których postawiono diagnozę – uzależnienie od alkoholu i które są w stanie skorzystać z oferty leczenia w ramach służby zdrowia kierowane są na Program „Mój plan”. Ma on umożliwiać:
· Zdobycie wiadomości na temat form i miejsc leczenia odwykowego;
· Stworzenie indywidualnego planu leczenia;
· Wypracowanie sposobu dokumentowania działań dotyczących leczenia.
Uczestnik kończy program w momencie podjęcia leczenia.
„Mój plan” realizowany jest w MOPS Katowice od 2002r. W ubiegłym roku uczestniczyło w nim 285 osób.

Etap 4 – monitorowanie procesu leczenia
Po wyborze placówki i podjęciu leczenia osoba uzależniona kontynuuje współprace z MOPS i uczestniczy w programie „Trzeźwość”. Ma on wspierać umiejętności niezbędne w radzeniu sobie z uzależnieniem od alkoholu w oparciu o program terapeutyczny realizowany przez podopiecznego w specjalistycznych placówkach terapii uzależnień. Wśród tematów w tym programie mamy m.in. omówienie jak wygląda realizacja osobistych planów leczenia, co sprawia podopiecznemu problem z utrzymaniem abstynencji oraz dzielenie się doświadczeniami odnośnie przestrzegania zaleceń dla trzeźwiejących alkoholików. Zakończenie programu następuje po ukończeniu terapii, potwierdzonym stosownym zaświadczeniem, jednak nie wcześniej niż po 12 miesiącach.
Program „Trzeźwość” jest realizowany w MOPS w Katowicach od 2003r. W ubiegłym roku uczestniczyło w nim 275 osób. Po jego zakończeniu uczestnicy kierowi są do udziału w programie „Absolwent”.

Etap 5 – wspieranie w ułożeniu życia na nowo
Jest to ostatni etap wspierania osoby uzależnionej w zdrowieniu. Osoba uzależniona, po zakończeniu terapii, powinna samodzielnie kontynuować i pogłębiać proces trzeźwienia, tzn. poprawiać jakość swojego funkcjonowania w różnych obszarach (praca, życie rodzinne, kontakty z innymi, zdrowie, wartości, zainteresowania). Przejawem zdrowienia osoby uzależnionej jest przejmowanie odpowiedzialności i zwiększenie samokontroli we własnym życiu. Pomocą w tym procesie jest program „Absolwent”. Realizowany w ścisłej współpracy z pracownikiem socjalnym, który wspiera osobę uzależnioną i jej rodzinę w rozwiązywaniu ich problemów. Każdy z uczestników na kolejnych spotkaniach dokonuje samooceny dotyczącej m.in. relacji rodzinnych i kontaktów z innymi ludźmi, samopoczucia fizycznego i psychicznego, działań w znalezieniu pracy i działań umożliwiających poprawę sytuacji mieszkaniowej. Zakończenie udziału w spotkaniach następuje po dokonaniu oceny procesu trzeźwienia uczestników na wspólnym spotkaniu uczestnika programu, pracownika socjalnego oraz konsultanta. Ocena zostaje dokonana po minimum roku uczestnictwa w programie.
Program „Absolwent” jest programem nowym, realizowanym w MOPS Katowice od 2006r.

Program „12”
To program dla osób ze zdiagnozowanym uzależnieniem od alkoholu, które ze względu na stan zdrowia nie kwalifikują się do standardowego leczenia odwykowego lub w przeszłości ukończyły program readaptacyjny i nie utrzymują abstynencji. Osoby te nie są w stanie dotrzymać warunków kontraktu terapeutycznego oraz sprostać wymogom wynikającym z programu i me4tod terapii. Są to osoby, które przejawiają zaburzenia w zakresie pamięci świeżej, myślenia abstrakcyjnego i przyczynowo-skutkowego, koncentracji uwagi, funkcjonowania emocjonalnego oraz mające trudności w zakresie pisania, czytania i liczenia. Deficyty te często zaburzają funkcjonowanie społeczne. Zatem należy oczekiwać, iż osoby te będą: wolniej się uczyły, gorzej przyswajały przedstawiane wiadomości, gorzej będą je zapamiętywały, będą miały kłopoty z przełożeniem wiedzy i umiejętności nabytych na zajęciach na życie codzienne. Szybciej występuje u nich efekt zmęczenia i znużenia. Konieczne jest częste powtarzanie materiału, podawanie materiału w niewielkich sekwencjach, odnoszenie się do konkretnych zdarzeń, sytuacji z wykorzystaniem wielu bodźców wizualnych i werbalnych. Korzystne tez staje się wprowadzenie stałych elementów w pracy grupowej – planowanie, rytuały. Wśród tematów Programu „12” mamy m.in. treningi: budżetowy i gospodarowania czasem, asertywnych zachowań abstynenckich oraz jak radzić sobie w sytuacjach problemowych czy jakie są źródła wsparcia i zagrożenie ze strony innych osób.
Program ten jest realizowany w MOPS (choć pod inna nazwą) od 2000r. W 2005r uczestniczyło w nim 30 osób.

Pomaga współpracującym
Warunkiem otrzymania pomocy materialnej jest współpraca w rozwiązywaniu problemu alkoholowego poprzez uczestniczenie w jednym z programów MOPS dostosowanym do sytuacji konkretnej osoby. W szczególnych przypadkach, spowodowanych głównie stanem zdrowia, istnieje możliwość opracowania indywidualnego planu wychodzenia z uzależnienia. Decyzje o tym podejmuje konsultant do spraw uzależnień. Jednak i w tym przypadku istnieje obowiązek współpracy z MOPS. Zerwanie współpracy powoduje uchylenie lub ograniczenie wysokości zasiłku na jeden miesiąc. W przypadku uczestnictwa w programach jedna nieusprawiedliwiona nieobecność na zajęciach uznawana jest za zerwanie współpracy. Ważna jest również forma przyznawanej pomocy. Po stwierdzeniu faktów mogących świadczyć o istnieniu problemu alkoholowego pomoc jest przyznawana w formie niepieniężnej. Zmiana na zasiłek w formie pieniężnej jest możliwa po podjęciu uczestnictwa w treningu budżetowym, który trwa trzy miesiące. Jednak warunkiem otrzymywania gotówki jest utrzymywanie abstynencji. Jakikolwiek sygnał o spożywaniu alkoholu powoduje zmianę zasiłku z powrotem na formę niepieniężną. Ustawa o pomocy społecznej daje podstawy do podejmowania takich działań.


8 NASTOLATKI I ALKOHOL

8.1. CZY NASTOLATKI PIJĄ ALKOHOL?

1. badania przeprowadzone w czerwcu 1999 roku pokazały ogromne rozmiary zagrożeń wynikających z picia alkoholu przez polską młodzież.
· 68% 15-letnich chłopców i 54% 15-letnich dziewcząt piło alkohol w ciągu ostatniego miesiąca;
· 58% 15-letnich chłopców i 43% 15-latek upiło się w ciągu ostatniego roku;
· 39% 15-latków i 22% 15-latek upiło się w ciągu ostatniego miesiąca;
· co dziesiąte dziecko po wypiciu alkoholu uczestniczyło w bójce lub sprzeczce;
· co dwudziesty nastolatek po wypiciu alkoholu uległ wypadkowi lub uszkodzeniu ciała;
· co piętnasta nastolatka po spożyciu alkoholu miała niechciane kontakty seksualne.
2. ostatnie lata to okres bardzo niebezpiecznej ofensywy marketingowej przemysłu alkoholowego promującego picie alkoholów alkoholowych wśród polskich nastolatków. Analizy rynkowe pokazują, że zwiększenie konsumpcji piwa przez 15 – 19-latków jest podstawowym źródłem przyrostu dochodów tego przemysłu.

8.2. DLACZEGO NASTOLATKI PIJA ALKOHOL?

1. umiarkowane picie alkoholu jest atrakcyjne dla wielu dorosłych, ponieważ:
· ułatwia przezywanie przyjemności;
· przynosi ulgę w przykrych momentach życia;
· ułatwia odpędzenie smutnych myśli;
· uprzyjemnia spotkania z innymi ludźmi;
· jest częścią celebrowania uroczystości, sukcesów.
2. nastolatki o tym wszystkim wiedzą i doznają pokusy skorzystania z tych atrakcji. Oprócz tego mają ważne i dodatkowe powody skłaniające do picia
3. dorastające dzieci często sięgają po alkohol:
· aby czuć się dorosłym;
· aby dopasować się do otoczenia;
· aby czuć się dobrze i być na luzie;
· aby zaspokoić ciekawość;
· ponieważ alkohol jest łatwo dostępny;
· aby wyrazić swoją potrzebę buntu i chęć zmierzenia się z ryzykiem.
4. istnieją jednak bardzo ważne powody, by nastolatki alkoholu nie piły. Dzięki zrozumieniu przyczyn sięgania nastolatków po alkohol, rodzice mogą lepiej i skuteczniej pomagać swoim dziecinom w tym, żeby nie piły. Nauczyciele – wychowawcy mogą pomóc zrozumieć te przyczyny zarówno rodzicom, jak i dzieciom.

8.3. JAKIE DZIAŁANIA MOŻE PODJĄĆ WYCHOWAWCA KLASY?

Wychowawca może:
1. zapoznać się z literatura tematu;
2. zdiagnozować sytuacje w klasie;
3. realizować pro zdrowotny program wychowawczy, w ramach, którego mieści się problematyka alkoholowa;
4. wdrożyć program profilaktyczny, jeśli z diagnozy sytuacji w klasie wynika, że problem ten dotyka przynajmniej części dzieci w klasie;
5. przeprowadzić spotkanie z rodzicami – wywiadówkę profilaktyczną;
6. na forum rady pedagogicznej przedyskutować możliwość podjęcia skorelowanych działań wychowawczych, profilaktycznych i interwencyjnych;
7. zgłosić problem do pedagoga szkolnego;
8. kontakt z POMARAŃCZOWĄ LINIĄ tel. 0-801 14 00 68.

8.4. JAK PRZEPROWADZIC DIAGNOZĘ SYTUACJI W KLASIE?

1. obserwacja uczniów w klasie i w czasie imprez szkolnych;
2. przeprowadzenie ankiety wśród uczniów i rodziców

Ankiety są anonimowe i robisz je dla rozpoznania sytuacji, nie zaś dla wzbudzenia sensacji!!!

3. rozpoznanie sytuacji wychowawczej w rodzinie dziecka.

8.5. JAK WYKORZYSTAĆ WYNIKI DIAGNOZY?

1. jeżeli problem jest słabo zaznaczony w klasie, wskazane jest przeprowadzenie zajęć wychowawczych, których celem będzie przygotowanie dzieci do opierania się naciskom środowiska rówieśniczego w przyszłości;
2. jeżeli problem picia zaznacza się w klasie wyraźnie – należy przeprowadzić zajęcia profilaktyczne, których tematem będzie ten problem;
3. jeżeli występuje sytuacja zaostrzonego picia konieczne są zajęcia interwencyjne, podejmowane wspólnie z pedagogiem szkolnym, oraz wslkazanie miejsc, w których młodzież mogłaby uzyskać pomoc. Nigdy jednak nie należy robić dochodzenia, kto podał wysokie wyniki.

9. PROGRAM NOE

Zjawisko nadużywania alkoholu przez młodzież (w Polsce przyjmuje się, że do 18 roku życia każda dawka alkoholu jest jego nadużywaniem) stało się tak powszechne, że nikogo już nie szokują zakrapiane alkoholem młodzieżowe imprezy urodzinowe, picie alkoholu na wycieczkach lub biwakach szkolnych. Wzrasta liczba młodych ludzi w izbach wytrzeźwień i nasila się przestępczość nieletnich popełniana pod wpływem alkoholu. Wraz z powstaniem Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych zaczęły pojawiać się pierwsze zmasowane i skoordynowane próby niwelowania negatywnych proalkoholowych zachowań młodych ludzi. Podobnie jak w licznych państwach tak i w Polsce tworzono, testowano i realizowano wiele różnych programów edukacyjno-wychowawczych, psychoedukacyjnych i profilaktycznych mających na celu wyeliminowanie zagrożeń związanych z nadużywaniem alkoholu przez młodzież

Jednym z najbardziej rozpowszechnionych, a przy tym najbardziej skutecznych programów profilaktyki alkoholowej w Polsce jest pogram NOE, autorstwa Krzysztofa Wojcieszka. Program powstał w latach 1991-1992 w środowisku łódzkim jako zadanie konkursowe Wojewódzkiego Programu Profilaktyki i Rozwiązań Problemów Alkoholowych. Program profilaktyczny "Noe" jest jednym z programów rekomendowanych przez Państwową Agencję Problemów Alkoholowych i Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MENiS. Przeznaczony jest dla uczniów klas gimnazjalnych oraz klas I szkół ponadgimnazjalnych.

Adresatami NOE są młodzi konsumenci alkoholu, najczęściej starsi uczniowie szkół podstawowych i szkół średnich. Podstawowym celem NOE jest zmiana postaw normatywnych wobec picia alkoholu, dostarczenie prawdziwych informacji o działaniu alkoholu na organizm człowieka, wiedzy o konsekwencjach jego nadużywania, przekazanie informacji gdzie młody człowiek może uzyskać pomoc, by uporać się z problemem alkoholowym, wzmacnianie postaw proabstynenckich oraz ukazanie konfliktu między osobistymi wartościami a używaniem napojów alkoholowych. NOE uczy odmawiania i spędzania czasu wolnego bez alkoholu, ułatwia tworzenie więzi, oraz klimatu szczerości, bliskości i empatii.


9.1. CELE PROGRAMU
1. Zdobycie przez młodzież podstawowych wiadomości o uzależnieniu od alkoholu, współuzależnieniu, funkcjonowaniu dzieci żyjących w rodzinach z problemem alkoholowym, czynnikach predysponujących do sięgania po alkohol.
2. Uzyskanie nadziei, że osobom żyjącym z problemem alkoholowym (a głównie dzieciom alkoholików) można udzielić wszechstronnej pomocy oraz zdobycie motywacji do skorzystania z pomocy oferowanej przez pobliskie placówki.
3. Zmiana niekorzystnych przekonań normatywnych młodzieży dotyczących oczekiwań grup rówieśniczych (wszyscy oczekują ode mnie, żebym pił, brał).
4. Rozwinięcie umiejętności radzenia sobie z naciskiem grupowym ("sztuki odmawiania").
5. Promowanie abstynencji, praca nad osobistymi postanowieniami młodzieży.
9.2. ETAPY PROGRAMU

Trudno jest zaprezentować krótko i dobrze pogram NOE, ponieważ część jego elementów zależy od wielu różnych czynników, m.in. od atmosfery, jaka wytworzy się w trakcie spotkania, reakcji uczestników, ich aktywności, akceptacji podsuniętych przez zespół propozycji, kondycji zespołu i wreszcie od czasu przeznaczonego przez organizatorów mityngu. Możemy w nim wyróżnić trzy zasadnicze części:

I: PRAWDA;
II: MIŁOŚĆ;
III: WOLNOŚĆ.

Część pierwsza (tzw. część bazowa) ma postać mityngu-happeningu-dramy, w czasie, których zespół prowadzący spotyka się z dużą grupą młodzieży (zwykle 70-100 uczniów - w praktyce np. z uczniami kilku klas I gimnazjum) i ewentualnie obecnymi pedagogami. Jest to tzw. bazowa część programu, na której czasem realizatorzy poprzestają. W części tej wyróżnić można trzy podstawowe zakresy tematyczne, poświęcone kolejno Prawdzie, Miłości i Wolności.
O tych ogólnoludzkich wartościach rozmawia się w kontekście kontaktów ludzi z substancjami psychoaktywnymi. Program, jako jedyny w Polsce, oparty jest na autentycznych świadectwach osób dotkniętych problemem alkoholowym trzeźwego alkoholika, dziecka żyjącego w rodzinie z problemem alkoholowym oraz abstynenta, który podjął wolny wybór nie korzystania ze środków zmieniających świadomość. Dlatego też program, oprócz dostarczenia konkretnej wiedzy, wyzwala dużą ilość emocji i dlatego z całą pewnością skuteczniej wpływać może na zmianę postaw młodzieży. Ta część programu trwa ok. 4 godzin dydaktycznych.


Część druga przeznaczona jest dla rodziców i dzieci (spotkanie wspólne), albo w częściej realizowanych wariantach- osobno dla rodziców i dzieci. Ukierunkowania jest na poprawę relacji rodzic-dziecko, usprawnienie komunikacji, a jednocześnie włączenie rodziców w system oddziaływań profilaktycznych. Dostarcza niezbędnej wiedzy o konsekwencjach korzystania z alkoholu przez młodzież: bezpośrednich i pośrednich lub odroczonych (często w ogóle nieuświadomionych przez młodzież oraz rodziców).
Ma formę jednorazowych spotkań z dużą grupą dzieci oraz rodziców i (lub) uczniów. Spotkania prowadzi również odpowiednio przygotowany zespół. Część druga trwa najczęściej 3-4 godzin dydaktycznych. W razie potrzeby zespół spotyka się również z nauczycielami na krótkich zajęciach edukacyjnych związanych z programem "Noe" (ok. 1-2 godzin).
Cały program "Noe" (3 spotkania z młodzieżą, jedno z rodzicami i ewentualnie jedno z nauczycielami) trwa, więc 9-10 godzin dydaktycznych, (8-9 godzin bez spotkania z nauczycielami).
Na koniec każdego spotkania uczestnicy wypełniają anonimową ankietę ewaluacyjną, dotyczącą odbioru przez nich programu.

Program "Noe" prowadzi zwykle czteroosobowy zespół. Program ten zyskuje obecnie najwyższe oceny u odbiorców, a ze względu na swoją formę i dynamikę nie wyzwala u młodzieży "przesytu takimi lekcjami". Jest także jednym z tańszych rekomendowanych programów z zakresu profilaktyki problemów wynikających z sięgania przez młodzież po substancje psychoaktywne.



Stanowi propozycję zupełnie odmienną od wyżej opisanych. Ma charakter głębokiej interwencji w środowisko (np. szkołę), silnie angażującej emocjonalnie uczniów.
Program ma przede wszystkim na celu zmianę norm środowiskowych związanych z piciem alkoholu. Przeznaczony jest dla młodzieży od I klasy gimnazjum wzwyż.
Składa się z dwóch kilkugodzinnych spotkań z młodzieżą.







10. KWESTIONARIUSZ ROZPOZNAWCZY UZALEŻNIENIA I PICIA SZKODLIWEGO – Michigan Alcoholism Screening Test (MAST)

Problemy związane z alkoholem i uzależnienie od niego sprawiają lekarzom psychiatrom szereg trudności diagnostycznych, gdyż w szerszym, niż w przypadku innych chorób, zakresie uwzględniają pozabiologiczne (tj. psychologiczne i społeczne) wymiary tych zaburzeń.
W celu ułatwienia analizy wstępnej skonstruowano kilkadziesiąt kwestionariuszy i skal skaningowych (przesiewowych). Część z nich została chętnie przyjęta przez lekarzy podstawowej służby zdrowia, jako narzędzie proste, nie czasochłonne, użyteczne i obiektywizujące. Najpopularniejsze z nich to MAST oraz CAGE. Warty rozpowszechnienia jest też AUDIT.

My zajmiemy się jednym z nich a mianowicie kwestionariuszem MAST. Skład on się z 24. pytań, na które w wiekszości należy odpowiedzieć TAK lub NIE. MAST został skonstruowany do wypełnienia w czasie badania lekarskiego, może być jednak używany przez inne osoby. Istnieją również skrócone wersje formularzy. Najlepsze wyniki z pacjętami negującymi problemy alkoholowe daje metoda pytań i dyskutowania odpowiedzi. Wzrasta wtedy rzetelność testu. Wypełnienie MAST oraz jego opracowanie trwa do 15 minut.

Suma punktów:
· jeśli uzyskał/a Pan/Pani w skali 5 lub więcej punktów – spełnia Pan/Pani kryteria alkoholizmu
· jeśli uzyskał/a Pan/Pani 4 punkty – prawdopodobnie jest Pan/Pani alkoholikiem/alkoholiczką
· jeśli uzyskał/a Pan/Pani poniżej 3 punktów prawdopodobnie nie jest Pan/Pani alkoholikiem/alkoholiczką.
(źródło: Selzer M.L.:Am. I. Psychiatry. 1971, 127, 1653 – 1658)





BIBLIOGRAFIA:



1. Bogusław Habrat, „Organizm w niebezpieczeństwie”, Warszawa 1998r.
2. Mirosław Wieczorek-Stachowicz, „Profilaktyka w szkole”, Warszawa 2000r.
3. „Zdrój”, miesięcznik AA, 3/2005r.
4. Wydawnictwo Edukacyjne PARPA, „REKOMENDACJE do realizowania i finansowania gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w 2006 roku”, Warszawa 2005r.
5. Wanda Sztander, „Rodzina z problemem alkoholowym”, PARPA Warszawa 1993r.