Jaka była rola Rzymian w upowszechnianiu osiągnięć Greków?

KULTURA

Teatr: Kultura Aten była głównie związana z kultem bóstw opiekuńczych miasta i mieszkańców. Wyjątkowe znaczenie miały obchodzone w marcu ku czci boga wina, Dionizosa-pięciodniowe Wielkie Dionizje (Dionysia), które przerodziły się w pierwszy w dziejach festiwal teatralny. Grecy rozpoczynali swoje coroczne święto korowodami przebierańców, ledwo odzianych kobiet, satyrów (postaci ludzkich z końskimi uszami, kopytami i ogonami), lwami, lampartami ciągnącymi rydwan. Największy rozkwit teatru nastąpił w Atenach w V wieku p.n.e. Dwóch, później trzech aktorów mówiło na scenie wierszowany dialog, nosząc na twarzach groteskowe maski, które umożliwiały im wcielanie się w różne role męskie i żeńskie. Występy były przerywane w regularnych odstępach pieśniami chóru. Chór zresztą nie tylko śpiewał, ale i tańczył, stąd okrągłą platformę, na której występował nazywano orchestrą. Podstawowymi gatunkami dramatu greckiego była tragedia i komedia. Z olbrzymiej twórczości dramatycznej zachowały się 43 dzieła autorów uznanych za największych: tragedie Ajschylosa (70 tragedii i 20 dramatów satyrowych), Sofoklesa (90tragedii, 30dramatów satyrowych) i Eurypidesa (ok. 90 sztuk tragedii psychologicznej i tragiko-komedii) oraz komedie Arystofanesa.

Literatura: W Grecji rozpowszechniły się trzy gatunki literackie liryka, epika i tragedia. Najbardziej znanymi twórcami greckiej literatury są:
· Homer. Pochodził on z wyspy Chios, żył na przełomie IX/VIII w. p.n.e. Ten niewidomy śpiewak był pierwszym w dziejach greckich i jednocześnie największym i niedoścignionym poetą. Iliada powstała ok. 800 r. p.n.e. Jest utworem opartym na micie o wojnie trojańskiej i dotyczy wydarzeń z ostatniego roku wojny.„Odyseja”, również dzieło Homera powstała ok. 750 r. p.n.e. i opowiada dzieje powrotu Odyseusza do swej rodzinnej Itaki.
· Safona- twórczyni intymnej liryki osobistej
· Anakreont- twórca poezji biesiadnej
· Ezop- twórca bajki, w której pod postaciami zwierząt kryją się ludzie, bądź ludzkie cechy



Sztuka: Grecka sztuka dzieli się na trzy okresy:
· archaiczny (XI-VI w. P.n.e.) ukazujący wpływy egipskie. Powstały wtedy pierwsze posągi nagich stojących mężczyzn (Kurosy) i odzianych w fałdziste szaty kobiet (Kory). Posągi te były frontalne, nieruchome, zastygłe w uroczystym spokoju.
· klasyczny (V-IV w. p.n.e.) charakteryzujący się dostojnym realizmem przy jednoczesnym poszukiwaniu idealnych proporcji ludzkiego ciała, charmonii i ładu. Popularny stał się tzw. „styl mokrych szat”. Wykształciła się rzeźba oddająca ruch (Dyskobol Myrona ok. 450p.n.e.) i rytmiczne partenońskie płaskorzeźby jeźdźców i koni, które powstawały pod kierunkiem Fidiasza. Polikleta uważa się za twórcę kanonu postaci ludzkiej (Doryforos)
· Hellenistyczny (323-30p.n.e.) charakteryzował się dynamiką w ukazywaniu ruchu, kompozycjami wielofigurowymi, dramaturgicznym przedstawianiu wydarzeń.
We wszystkich okresach dominowały rzeźby postaci ludzkich i rozwijało się malarstwo wazowe (czarno-figurowe i czerwono-figurowe)
W połowie V w. przed Chr. Rzeźbiarz Fidiasz opracował plan odbudowy Akropolu, którego świątynie zburzyli Persowie. Odbudowa trwająca ok. 40 lat doprowadziła do powstania zespołu będącego arcydziełem pełnym harmonii i piękna. Motorem powstania świątyni na Akropolu było budownictwo sakralne.

W Grecji wytworzyły się 3 style architektoniczne zwane porządkami:
· Porządek dorycki- najstarszy ze stylów. Masywne kolumny były pozbawione bazy. Ozdoby trzonu i głowicy ograniczono do minimum. Głowica miała kształt kwadratowej płytki- tzw. echinusa. Np. świątynia Hery w Olimpii
· Porządek joński- kolumny były smuklejsze i mniej zwężające się ku górze niż w porządku doryckim. Trzon ustawiono na bogato profilowanej podstawie. Głowica uformowana była w kształcie wolut (baranich rogów). Gzyms bogato zdobiono. Np. Erechtejon
· Porządek koryncki- był jeszcze bardziej dekoracyjny niż joński. Głowica miała kształt kielicha złożonego z liści akantu wychylających się na zewnątrz ku górze Np. świątynia Zeusa w Olimpii

Rzemiosło: Grecy mieli wprawę w wytwarzaniu klejnotów, kamei i ornamentów metalowych. Wynaleźli również mozaiki obrazkowe. Od V w. p.n.e. ich podłogi były brukowane kolorowymi kamykami, przedstawiającymi tematy mitologiczne.


NAUKA
Filozofia: Grecy byli twórcami filozofii, czyli nauki o całościowej wizji świata. Zadaniem filozofów było też określenie zasad, według których powinien postępować człowiek. Najważniejszymi filozofami greckimi byli:
Filozofowie przyrody- Heraklit z Efezu, Tales z Miletu, uważali oni,że naturą świata jest zmienność, poszukiwali arche- prapierwiastka,z którego zbudowany jest świat.
Demokryt z Abdery- twórca atomistycznej teorii świata, wg niego istnieją tylko atomy i próżnia
Sokrates- uważał on, że istnieje bezwzględna prawda i bezwzględne dobro, które można poznać na drodze rozumowej, uważał, że cnota jest wiedzą; najsłynniejszym jego stwierdzeniem jest „wiem, że nic nie wiem”
Platon-według niego świat składał się ze zmiennej i zniszczalnej materii oraz z niezmiennych i niematerialnych idei.
Arystoteles- to on wyodrębnił z filozofii wiele dyscyplin naukowych, m.in. logiki. Najbardziej wszechstronny myśliciel i uczony starożytności.
Zenon z Kition- twórca szkoły stoickiej, która propagowała spokojną postawę wobec życia, równowagę, beznamiętnego przyjmowania tego co niesie los.
Epikur z Samos- twórca epikureizmu, postawy radości z życia, uważał, że szczęście jest najwyższym dobrem człowieka

Medycyna: Na bardzo wysokim poziomie stała medycyna grecka, która była częściowo przejęta przez Greków od innych ludów starożytnych. Najbardziej znanym medykiem był Hipokrates, nazywany „Ojcem Medycyny”. Działał w myśli zasady nieszkodzenia choremu. Lekarze greccy potrafili również rozpoznawać i leczyć wiele schorzeń.

Matematyka: Dorobek w tej dziedzinie podsumował Euklides w dziele Elementy. Równie znany był Archimedes działający w IIIw. P.n.e. podał metody obliczania objętości brył i pól figur oraz skonstruował tzw. Śrube Archimedesa. Eratostenes obliczył długość południka ziemskiego. Najsłynniejszym jednak z matematyków był Pitagoras, opracował on wiele twierdzeń, w tym najsłynniejsze- o bokach trójkata prostokątnego.

RELIGIA

Religia Greków opierała się na politeiźmie czyli wierze w wielu bogów. Zeusa uważano za władcę wszystkich bogów i ludzi oraz strażnika moralnego ładu. Hera była jego małżonką, która pilnowała porządku w rodzinie. Każdy z bogów odgrywał ważną rolę w życiu Greków, toteż ludzie budowali na ich cześć wielkie świątynie oraz rzeźbiono ich posągi ( np. posąg Zeusa dłuta Fidiasza, oraz Nike) Na cześć bogów organizowano różne święta np. Dionizje, Heraje czy procesje panatenajskie.

Na podstawie powyższych przykładów możemy stwierdzić, że Grecy rozwinęli cywilizacje śródziemnomorską w znacznym stopniu. Stworzyli nową, własną i odrębną kulturę. Poszerzyli wiedzę matematyczną i medyczną. Wgłębili się w tajniki filozofii, próbując odpowiedzieć sobie na pytania, na które nikt wcześniej nie szukał odpowiedzi. Trafne jest stwierdzenie iż „Grecy są miłośnikami mądrości”.


Rzym, a Grecja

Podczas gdy dzieje Grecji są historią cywilizacji, dzieje Rzymu to historia jednego miasta państwa, które w pewnym momencie zaczęło rosnąć kosztem sąsiadów, by po kilku stuleciach podbojów zawładnąć większością ówczesnego świata. Rzymian możemy nazwać spadkobiercami Grecji w pełnym tego słowa znaczeniu. To właśnie Rzymianie przejęli po Grekach ich architekturę, kulturę nieznacznie zbogacając ją w swoje twory. Odnieśli szereg zwycięstw i toczyli wiele bojów z których wychodzili zwycięsko. Na cześć wodzów budowali łuki triumfalne by wojsko mogło uroczyście wkroczyć do miasta. Tym, co czyni społeczeństwo rzymskie kategorią samą w sobie, jest jego demograficzna i terytorialna ekspansja. Obszar Aten w okresie największej potęgi Związku Morskiego ograniczał się w zasadzie do Attyki, a liczba obywateli (tj. dorosłych mężczyzn) dochodziła do najwyżej 40 000. Rzym osiągnął ten sam rząd wielkości po zdobyciu Wejów w 396r. p.n.e. Jednakże już w latach trzydziestych IV w. p.n.e. jego terytorium obejmowało ponad 6000km2, a ludność obywatelska liczyła 120 000. W połowie II w. p.n.e. , po podboju Niziny Padańskiej, obszar państwa powiększony o nowe zdobycze, osiągnął ok. 60 000km2, a liczba obywateli-324 000. Rzymianie podbili wiele terenów greckich. Przyczyniło się to do rozprzestrzenienia kultury helleńskiej na dalsze zakątki Basenu Morza Śródziemnego. Gdyby Rzymianie nie przejęli kultury Greków to z pewnością nie przetrwała by ona, aż tak długo. Podbój rzymski o tyle nie stanowił szczególnej granicy w dziejach cywilizacji greckiej, że Rzymianie, zawsze pełni dla niej najgłębszego podziwu, w jednych dziedzinach ją naśladowali (np. w literaturze, gdzie istniała bariera językowa), w innych zaś uznali za swoją (np. w sztuce)
Podboje przesądziły o szczególnym kierunku rozwoju kultury materialnej Rzymu. Trudno mówić o rzymskich sztukach plastycznych, skoro obrazy i posągi zdobiące świątynie, ulice i domy prywatne Rzymu
były przytłaczającej większości łupami z krajów hellenistycznych albo dziełami zamówionymi w warsztatach greckich.
Rola ich polegała na przekazywaniu dalszym pokoleniom tego co sami przejęli wcześniej od Greków.


Spuścizna Rzymu

Nie wszystko jednak w kulturze rzymskiego było kopią greckiej. Oto przykłady własnych wynalazków Rzymian, które zrewolucjonizowały wiele dziedzin życia.


· Akwedukty- inaczej wodociągi. Konstruowane od IV w. p.n.e. przez rzymskich inżynierów. Doprowadzały wodę z odległych ujęć do miast na zasadzie stałego, niewielkiego pochyłu całej konstrukcji. Najtrudniejsze do pokonania były głębokie doliny rzek Modelowym rozwiązaniem jest słynny Pont-du-Gard, czyli most i akwedukt zbudowany w latach 26-16 p.n.e. opodal Nimes we Francji.
· Łuki Triumfalne- budowle wznoszone na cześć wielkich zwycięzców. Najbardziej znany to „Łuk Konstantyna”
· Termy- inaczej łaźnie rzymskie. Miejsce rozrywek i zabaw. Znajdowały się tam baseny dla każdej grupy społecznej ludzi oraz wielkie biblioteki.
· Drogi- „Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu” to powiedzenie nie powstało bez przyczyny Faktycznie rzymskich dróg było bardzo dużo i praktycznie wszędzie można było nimi dotrzeć. Zbudowane były z kamiennej nawierzchni. By uniknąć zamarzania kałuż mogących rozsadzać nawierzchnię, budowano je lekko wypukłe. Najsłynniejsza z nich to używana jeszcze do niedawna Via Appia.
· Amfiteatry- wzorowane na teatrach grecki były jednak od nich większe i stały wolno, niewtopione w krajobraz. Służyły głównie jako miejsca walk gladiatorów (np. Koloseum)
Rzymianie mieli także swoje osiągnięcia w dziedzinie Literatury:
· Wergiliusz 70-19r. p.n.e. poeta rzymski. Jego najsłynniejszym dziełem była Eneida- narodowy epos rzymski, opisujący wędrówki Trojańczyka Eneasza, mitycznego przodka Rzymian. Wzorował się on na eposach homeryckich.
· Owidiusz- był twórcą poezji miłosnej, najsłynniejszym jego dziełem jest „Sztuka kochania”
· Horacy- był synem wyzwolonego niewolnika, twórca poezji lirycznej, pieśni, satyr. Znanym jego utworem jest wiersz „Exegi monumentum” („Wybudowałem pomnik”)
· Gajusz Juliusz Cezar- oprócz tego, że był wybitnym wodzem, pisał również pamiętniki „O wojnie domowej”,
· Cyceron- mówca i polityk, twórca podstaw edukacji retorycznej, znany jest ze swoich listów

Filozofia rzymska: Opierała się przede wszystkim na greckiej. Głównymi myślicielami rzymskimi byli Seneka i Marek Aureliusz (przedstawiciele stoicyzmu),Horacy (zwolennik epikurejskiej postawy wobec życia) oraz Plotyn (kontynuator myśli platońskiej, twórca tzw. neoplatonizmu)

Prawo: Było ono największym osiągnięciem intelektualnym Rzymian, które wywarło na dzieje naszej cywilizacji wpływ nie mniejszy niż filozofia i nauka Greków. Najlepszym przykładem jest powstałe w 451r. „Prawo XII tablic”



Moim zdaniem podział kultury basenu Morza Śródziemnego na grecką i rzymską nie jest konieczny. Uważam jest to jedna, wielka i wspaniała kultura, którą oba te kraje uzupełniały. Każde z nich włożyło w nią własne elementy, które razem tworzą spójną i nierozerwalną całość.









Źródła:
1. Adam Ziółkowski - Człowiek i historia, cz. 1, wyd. WsiP
2. Życie świata – Dzieje świata, praca zbiorowa
3. Grzegorz Wojciechowski – Historia, cz. 1, wyd. Nowa Era
4. Internet