Polityka Celna w zarysie historycznym

Polityka celna w państwie od dawna jest ważnym i nieodłącznym elementem gospodarczym. Jej początki sięgają już czasów antycznych. Przykładem są Ateny. W okresie, gdy Ateny były zaopatrzone w dużą ilość obcych dóbr, a krajowa produkcja przeżywała upadek, Platon (427 – 347 p.n.e.) był odpowiedzialny za ograniczenie handlu zagranicznego i podjęcie gospodarowania przez kraj. Z koleji Arystoteles (384 – 322) był zwolennikiem stanu, gdy istniała w Atenach zamknięta gospodarka krajowa. Państwa starożytne oraz państwa podległe obok polityki ochronnej prowadziły politykę gospodarczą. Charakteryzowała się on fiskalizmem. Wzrastał on w celu umocnienia instytucji państwa.
1.1 Powstanie polityki celnej
Na ziemiach polskich opłaty celne były pobierane od XII wieku. Na początku nie miały one formy pieniężnej. Pierwszymi podatkami na ziemi polskiej były:
myto,
dziesięcina – podatek,
podymne – stała,
świętopietrze.
Po pierwszym rozbiorze Polski w 1775 r. nastąpiły zmiany w centralnych władzach skarbowych. Powołano Departament Sprawiedliwości i Skarbu Rady Nieustającej. Podporządkowano mu obie Komisje Skarbowe. Departament sprawował bezpośredni nadzór nad działalnością terenowej administracji skarbowej (intendenci i pisarze w komorach celnych, milicja skarbowa, itp.), choć Komisje zachowały nad nią bezpośrednią władzę. Kompetencje Departamentu Skarbu zostały ściśle określone na sejmie w 1776 r. Na jego czele stanął jeden z podskarbich.

Przeprowadzono wówczas reorganizację służby celnej:
podział na 6 prowincji,
powołano 29 urzędników do Zarządu Prowincji,
utworzono 73 komory celne,
zwiększono ilość celników i urzędników w komorach celnych oraz strażników celnych.1
Za czasów Księstwa Warszawskiego polityka celna dążyła w kierunku poparcia krajowej produkcji. U progu XIX wieku w naszym kraju istniała protekscyjna polityka celna. Przejawiała się ona w wysokich cłach wywozowych np. rud oraz wysokich zwolnień celnych w przypadku importu tego typu. Te działania były ukierunkowane na rozwój armii w Księstwie Warszawskim.
Z biegiem czasu stawała się ona jednak bardziej elastyczna. Zaczęto kłaść nacisk na korzyści ogólnokrajowe. Ówczesnym dokumentem określającym politykę celna w naszym kraju był traktat wiedeński z 1815 roku. Na jego mocy państwa zwycięski miały zobowiązania wobec Rzeczypospolitej. Mocarstwa nie stosowały się do traktatu.
Kolejnym etapem w polskiej polityce celnej było włączenie Rzeczpospolitej do rosyjskiego obszaru celnego w 1820 roku. Rosja czuwała na przewozem towarów przez Królestwo do swego kraju. W tym celu utworzyła 13 komór celnych na granicy z Prusami i Austrią. Na tamtym obszarze znajdowały się również w tej samej liczbie komory polskie, które dbały o nasz interes. Nie było to jednak zbyt korzystne, gdyż okres Rzeczpospolitej pod zaborami, służył krajowi, któremu podlegała. Handel zagraniczny Królestwa w tamtym okresie można wiec zdecydowanie określić handlem wewnątrzkrajowym