Emocje, motywacja, inteligencja a proces tworczosci

EMOCJE
Wiele wskazuje na to, że emocje nie tylko wpływają na efekt procesu twórczego, ale też stanowią jego ważną część składową. Pełnią bowiem funkcje motywujące i pobudzające. Ale również quasi-poznawcze polegające na sterowaniu procesem twórczym.

Kocowski – wprowadził pojęcie emocji filokreatywnych czyli takich, które przyczyniają się do tworzenia nowych pomysłów. Autor zaliczył do tej kategorii m.in. zaciekawienie, radośc, sympatię interpersonalną i inne. Emocjom negatywnym w zasadzie nie nie przypisuje się właściwości filokreatywnych, być może ze względu na specyficzny wpływ znaku emocji na procesy poznawcze. Emocje pozytywne związane są z funkcjami umysłu na wyższym poziomie abstrakcji przyczyniają się do dostrzegania podobieństw i dokonywania uogólnień, a ponadto ułatwiają dostęp do zasobów pamięci.

Heinzen – wyróżnił dwa typy twórczości: proaktywną i reaktywną.

PROAKTYWNA – polega na korzystaniu z dostrzeżonych możliwości działania, ma charakter dążeniowy, jest motywowana wewnętrznymi czynnikami i sterowana pozytywnymi emocjami.

REAKTYWNA – polega na reagowaniu na pojawiający się problem, ma charakter unikowy, jest motywowana czynnikami zewnętrznymi (np.kary) i sterowana emocjami negatywnymi i głównie lękiem.

Autor twierdzi, że twórczość proaktywna, choć komfortowa, jest zjawiskiem dalszym od unikowej twórczości reaktywnej, w obu przypadkach znaczną rolę odgrywają stany emocjonalne.

Gordon – wyróżnił on tzw. reakcję hedoniczną czyli pozytywny efekt odczuwania wtedy, gdy zbliżamy się do rozwiązania problemu lub do wytworzenia istotnie ważnych „półproduktów” procesu twórczego (np.cząstkowego wglądu, przeformułowania problemu). Subiektywnie reakcja hedoniczna polega na „ciepłym uczuciu, że ma się rację”. Nęcka uznał, że tego rodzaju afekt może tkwić u podłoża jednej ze strategii twórczego myślenia zwanej strategią ukierunkowanej emocji. Emocja sterująca procesem twórczym może mieć znak pozytywny i negatywny.

MOTYWACJA
Wśród motywów sprzyjających twórczości wymienia się zazwyczaj motywację immamentną, która polega na czerpaniu satysfakcji z samej czynności tworzenia. Nagrody immamentne zawarte w czynnościach składających się na proces twórczy powodują, ze nie są wówczas potrzebne żadne nagrody zewnętrzne, ani inne czynniki motywujące. Co więcej zewnętrzne nagrody mogą twórczości szkodzić. Motywacja immamentna nie jest swoista dla twórczości, działa również w wypadku zabawy, sportu i „nietwórczych czynności zawodowych”.

TWÓRCZOŚĆ A CECHY INDYWIDUALNE
Rozwiązując problem relacji osobowości do twórczości, warto uświadomić sobie różnice między pojęciami osobowości twórczej i osobowości twórców. W pierwszym wypadku bada się cechy lub mechanizmy osobowości funkcjonalnie przydatne w tworzeniu< czyli wspomagające proces twórczy. W drugim wypadku bada się typowe lub najczęsciej spotykane cechy osób twórczych.

INTELIGENCJA
W badaniach nad cechami indywidualnymi osób twórczych dość wcześnie okazało się, że inteligencja „psychometryczna” słabo koreluje ze zdolnościami twórczymi. Był to wniosek o zasadniczym znaczeniu dla praktyki edukacyjnej. Sugerował bowiem możliwości i potrzebę rozwijania intelektu w obu obszarach. Później stwierdzono, że korelacja inteligencji z twórczością zależy od poziomu tej pierwszej i osoby o niskim ilorazie inteligencji są zwykle mało twórcze (korelacja pozytywna), natomiast osoby o podwyższonym ilorazie inteligencji mogą być twórcze lub nie (brak korelacji). Sformułowano wobec tego tzw. „hipotezę progu”, czyli granicznej wartości ilorazu inteligencji, powyżej której badana korelacja zanika. Ustalono, że wartość tego progu wynosi około 110 jednostek ilorazu. Hipoteza progu sugeruje, że sprawność umysłowa jest koniecznym, lecz niewystarczającym warunkiem działania twórczego.

STYLE POZNAWCZE
Brak silnych związków twórczości z inteligencją skłonił badaczy do szukania zależności w obszarze stylów poznawczych (styl poznawczy to preferowany sposób funkcjonowania poznawczego, odpowiadający indywidualnym potrzebom jednostki). We wczesnych badaniach wiązano twórczość z niezależnością od pola, ze skłonnością do posługiwania się szerokimi kategoriami pojęciowymi i z upodobaniem do myślenia metaforycznego. Aktywność twórcza może wymagać różnych stylów poznawczych, w zależności od przyjętej strategii lub fazy procesu twórczego.