Nauczyciel świetlicy

Świetlica powinna przygotowywać dzieci do wartościowego spędzania czasu wolnego, wyrobienia nawyku kulturalnej rozrywki, sportu i zabawy, właściwej zdrowej rywalizacji i bezpiecznego przebywania z rówieśnikami. Dlatego też niezbędny jest właściwy dobór nauczycieli w świetlicy, ich predyspozycji i umiejętności. Specyfika pracy wychowawcy świetlicy nie pozwala na specjalizowanie się w jednym rodzaju zajęć i jednej formie aktywności dzieci. Nauczyciel świetlicy powinien nieustannie dbać o rozwój własnej inwencji twórczej. Dobrze jest mieć w świetlicy dobrego plastyka, muzyka, tancerza, sportowca, znawcę literatury dziecięcej i recytacji czy zagorzałego przyrodnika, astronoma, znawcę sztuki czy turystę. Jeszcze lepiej – zorganizować pracę tak, aby każdy nauczyciel mógł realizować się w swojej pracy i mieć z niej pełną satysfakcję.

„Nauczycielem świetlicy powinien być dobry pedagog, rozumiejący zadania opiekuńczo-wychowawcze szkoły i placówek wspomagających rozwój i wychowanie dzieci. Jego osobiste zainteresowania i „hobby”, cechy osobowości „otwartej”, o demokratycznym, a nie autokratycznym sposobie kierowania zespołem (...), bogate wnętrze i życzliwy stosunek do dzieci – to najważniejsze czynniki pomagające w ogromnym stopniu w osiąganiu rezultatów wychowawczych.”

Wychowawca świetlicy odpowiada za powierzoną mu grupę uczestników i przydzielony zakres pracy. Organizuje on pracę opiekuńczo-wychowawczą w swojej grupie w oparciu o plan pracy świetlicy.
Utrzymuje także systematyczne kontakty z wychowawcami klas i nauczycielami uczestników świetlicy oraz z rodzicami. Ponadto wykonuje 1 J. Podlaski, Formy i metody pracy świetlicowej, Warszawa 1972, PZWS, s. 35. on wszystkie inne czynności wynikające z planu działania świetlicy oraz gromadzi niezbędne materiały do zajęć z dziećmi, bierze udział w doskonaleniu zawodowym, prowadzi dziennik zajęć swojej grupy.
Wychowawca świetlicy widzi „swoje” dzieci podczas różnych zajęć, ma więc możliwość prowadzenia planowych i ciągłych obserwacji wychowanków. Obserwacje te pomagają w doborze metod wychowania dla poszczególnych zespołów dziecięcych. Wychowawca rozszerza wiadomości o dziecku przez poznawanie środowiska, a szczególnie najbliższej rodziny, w której dziecko się wychowuje.

Pozwala to na poznanie jego dotychczasowego rozwoju fizycznego, przebytych chorób oraz całokształtu warunków życiowych, które mają duży wpływ na kształtowanie się dziecięcej osobowości.

Nauczyciel świetlicy powinien przekazać dzieciom podstawowe wiadomości z zakresu techniki pracy umysłowej, zaznajomić je praktycznie z prawidłowym sposobem uczenia się, korzystania ze słowników, encyklopedii czy pracy z podręcznikiem.
Każdy wychowawca winien dążyć do tego, by nie tylko wyposażyć dziecko w minimum wiedzy objętej programem, ale jednocześnie kształtować dążenie do pełniejszego, głębszego i samodzielnego rozszerzania wiadomości. Codzienny, uporczywy i mozolny wysiłek może zaowocować dopiero po długim okresie, a wtedy można ocenić czy warto było podjąć takie, a nie inne działanie.

Wychowawca powinien być inspiratorem poczynań, które pozwalają rozbudzić, rozwijać oraz kształtować uzdolnienia i zainteresowania dziecka. W pracy wychowawczej należy położyć szczególny nacisk na rozwijanie i pogłębianie zainteresowań, które dzieci przejawiają oraz na kształtowanie zainteresowań nowych. Zainteresowania będą różnorodne, zależnie od wieku i płci. U młodszych dzieci będą one powierzchowne, przypadkowe i niezbyt trwałe, u starszych zróżnicowane, bardziej trwałe, często wyspecjalizowane. Wychowawcy, rozbudzając i kształtując te zainteresowania, winni stawiać przed dziećmi problemy, które budzą ciekawość i chęć rozwiązania. Jednocześnie wychowawca musi udzielać wskazówek do rozwiązywania trudnych problemów. Należy pamiętać jednak o tym, żeby dziecku stworzyć możliwości samodzielnej pracy oraz ukazać efekty i osiągnięcia. Dlatego też istotne jest, aby treści, formy i metody wychowania uczniów odpowiadały potrzebom ich wieku, płci i zainteresowaniom.

Bogatym źródłem tematów i problemów, które powinny być jak najszerzej wykorzystywane przez nauczyciela, jest bieżące życie. Dzieci należy nauczyć nie tylko widzieć to, co im pokazujemy, ale przede wszystkim ukształtować umiejętność przeżywania, np. zetknięcia się z pamiątkami narodowymi czy historycznymi, które znają z opisów i opowiadań. Szczególnie ważne jest to u dzieci młodszych, w wieku 7-10 lat, które posiadają niewielki zakres wiedzy, doświadczeń życiowych, a niedostateczny jeszcze rozwój procesów myślowych nie pozwala na głębszą analizę tych zjawisk. Nauczyciel z młodszymi dziećmi powinien „podjąć pracę mającą na celu budzenie uczuć miłości do ojczyzny, umiłowanie i poznanie miejsca rodzinnego i jego najbliższej okolicy, zdobywanie wiadomości, o bogactwach techniki i kultury polskiej.”1

Aby pomóc rodzicom w wychowaniu młodego pokolenia, każda świetlica powinna zastąpić dziecku dom rodzinny, zapewniając mu wszechstronną opiekę wychowawczą. Planowa i zorganizowana opieka nad dzieckiem w godzinach pozalekcyjnych jest ważnym ogniwem pracy szkoły. Tylko taka szkoła, gdzie jest dobrze zorganizowana świetlica i szeroko rozwinięta działalność pozalekcyjna ma warunki umożliwiające zbudowanie systemu wychowawczego i planowej zorganizowanej pracy wychowawczej.