Góry w Polsce

Tatry
Płd. Polski, w Polsce leży zachodnia część wewnętrznych Karpat, 715 km2, w Polsce płn część 160 km2[ok. ¼ Tatr],
2 jednostki tektoniczne: trzon krystaliczny i seria osadowa; trzon krystaliczny – karbon/perm [najstarsza, intruzja magmowa w postaci baleolitu – granit, gnejs, skała krystaliczna] – na Kasprowym Wierchu [1989], w Rysach, Ornak; serie osadowe – śr. kreda i trzeciorzęd – orogeneza alpejska, sfałdowanie, 1) wierchowa [starsze, morze płytkie], 2) płaszczowina reglowa [morza głębokie], wapienie, dolomity, margle, piaskowce, na trzonie krystalicznym osadziła się płaszczowina wierchowa, w. – Czerwony Wierch, Giewont, r. – Dolina Suchej wody, Chochołowska,
Lodowiec górski:Formy niszczące – kotły, cyrki, kary [w polu firnowym], 120 stawów [43 w Polsce[ -gąsiennicowe, dolina 5[6] stawów [Przedni, Zadni, Mały, Wielki, Czarny, Wielkie Oko], doliny V w U-kształtne, wody, piaski, tworzą piargi [materoał się usypuje, tendencja do spłycania], żleb, Formy akumulacyjne – morena boczna, środkowa i czołowa, Jaskinie np. mroźna, mylna, Raptawicka, Lodowa, Zimna, w dolinie Małej Łąki i Kościeliskiej, chłopki, mnichy, organy i kominy, ponory [szczelina] i wywierzyska

Sudety
Od Bramy Morawskiej na zachodzie, po przełom Łaby na wschodzie, dł. –35km, szer. – 50km, część masywu czeskiego: płn. - wsch. – do Polski; płn - zach. – Niemcy; reszta – Czechy;
Skomplikowana budowa: mozaikowa, od prekambru po trzeciorzęd, era prekambr i paleozoik-skały: gnejsy, łupki krystaliczne, sjenity, gabra, kwarcyty; wypiętrzenie hercyńska[karbon/perm] główne sfałdowanie – [skały uległy spękaniu, w szczelinach magma, warstwy skalne się obsuwały i powstawały zapadliska, uskoki, osady [bo w zapadliskach wody morskie], złoża węgla kamiennego, szarogłowy, zlepieńce, niszczeje, wyrównanie – penepleny [prawie równia], mezozoik – wapienie, piaskowce, porfiry, orogeneza alpejska – odmłodzenie, zrąb tektoniczny, wzdłuż uskoku brzeżnego, 600m, Bolesławiec Złoty Stok, Strzelina, Strzegomia, Ślęża [718m], lodowiec IV-rzęd

klimat typowo górski, wpływ mas powietrza, masy polarno – morskie, (latem i zimą, ale głównie zimą), opadypodnóże – 800 mm, grzbiety – 1200mm, śnieg zalega długo – cele rekreacyjne, temperaturastyczeń: 600 m - -30C, Śnieżka (1602 m) -70C, lipiec: 600 m - 150C, Śnieżka -80C, okres wegetacji, 150-180 dni, zachmurzenie-duże, zmniejsza się u podnóża, fen – suchy,porywisty wiatr, gwałtowny, klimat kotlin – bardziej suchy, cieplejszy, słoneczniejszy, piętra roślinne w Sudetach: niższe o około 300 m, mniej wyraźne, bo chłodnijszy klimat, słabsze gleby.

Góry Świętokrzyskie
W Kotlinie Kielecko-Sandomierskiej, od „świętego krzyża”, płn. – Nizina Mazowiecka; wsch.- Wyżyna Lubelska; płd. – Kotlina Sandomierska; płd-zach – Niecka Nidziańska;
Trzon gór – skały paleozoiczne, najstarsze – kambryjskie, dewońskie [piaskowce, kwarcyty – Łysica 612], otoczone osłoną mezozoiczną, z wapieni, oprócz płd-wsch części, gdzie znajduje się less [morze było – zostały wapienie, dolomity, piaskowce, zlepieńce, wapienie dewońskie]; fałdowanie: kaledońska [sylur/dewon], odmłodzenie w hercyńskiej [karbon/perm], denudacja [podniesienie i potrzaskanie na uskoki] w orogenezie alpejskiej [kreda/trzeciorzęd], wypiętrzenie nierównomierne, w czwartorzędzie przykrył lodowiec, ze zlodowacenia krakowskiego piaski fluwioglacjalne i osady morenowe, z Bałtyckiego less [miąższość do 30 m!]
Pasma niezbyt wysokie, równoległe względem siebie, z płn-zach na płd-wsch, pasma poprzecinane rzekami, lodowiec zmniejszył różnicę pomiędzy szczytami a dolinami, kaptan rzeczny – przeciągnięcie wód 1 rzeki przez drugą, na skutek małej odporności skał i erozji wstecznej, gołoborza - rumowiska skalne, podczas wietrzenie mechanicznego, w klimacie peryglacjalnym, zamrozy, lodowiec: osady piaszczyste, żwirowe i glina morenowa, zjawiska krasowe – okolice Kielc [jaskinia Raj], inwersja rzeźby [koło Chęcin] – w miejscach tektonicznych wypiętrzeń zbudowanych ze starych, ale mniej odpornych skał występują zagłębienia, natomiast w miejscach zbudowanych z młodszych ale bardziej odpornych są tereny wyższe,
Piaski bielicowe bór sosnowy i dąb, gliny zwietrzałe gleby brunatne bór jodłowy, buk, dąb, cis, modrzew, skały wapienne rędziny las groundowy [mieszany], muły mady las łęgowy, szczyt Łysogó® gołoborza jodła, less czarnoziem Sandomierz, teren z chmielem, burakiem cukrowym i pszenicą, kompleksy leśne – 35-40% Puszcza Świętokrzyska, 1950 – park Świętokrzyski
Temperatura zmienia się wraz z wysokością, średnie roczne temp niższe o 2,30C w porównaniu do W-wy, styczeń – 4 do -70C, lipiec 17,50C, wegetacja – 190 dni, śr. opad – 600-780mm,