Kraków - statystyki, sztuka, historia, itp...

Kraków druga stolica Polski, a także miasto wojewódzkie położone w dolinie Wisły na pograniczu trzech regionów: Bramy Krakowskiej, Kotliny Sandomierskiej i Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Powierzchnia miasta obejmuje 325 km2, około 741 tys. mieszkańców w 1993r.

Przez Kraków przepływa największa rzeka w Polsce Wisła. W obrębie tego miasta występuje kilka zbiorników wód podziemnych, z których mamy wodę mineralną.

Kraków charakteryzuje się niekorzystnym klimatem lokalnym co powoduje: częste występowanie mgieł średnio 61 dni w roku słabe przewietrzenie miasta wskutek położenia w kotlinie otoczonej z trzech stron wzgórzami, duże zanieczyszczenie powietrza gazami i pyłami przemysłowymi i komunikacyjnymi, zarówno miejscowymi jak też przeniesionymi z Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego przez najczęściej wiejące w Krakowie wiatry zachodnie.

A teraz przejdźmy do przemysłu. W Krakowie znajduje się przemysł hutniczy (Huta im. Tadeusza Sendzimira), chemiczny, farmaceutyczny, maszynowy, odzieżowy, spożywczy, elektroniczny, poligraficzny, skórzano-obuwniczy. Ośrodek turystyczny i usługowy, międzynarodowy węzeł komunikacyjny (drogowy, kolejowy, lotniczy).

W mieście znajduje się jeden z najważniejszych ośrodków kulturalnych, naukowych i przemysłowych kraju. Siedziba najstarszej polskiej wyższej szkoły, Uniwersytetu Jagiellońskiego zwanego niegdyś Akademią Krakowską. Założony został w 1364r. przez Kazimierz III Wielkiego, a odnowiony w 1400r. przez królową Jadwigę i króla Władysława II Jagiełłę według wzoru Uniwersytetu Paryskiego.

Początkowo zajmował zaledwie 3 wydziały: prawny, medyczny i sztuk wyzwolonych, po reformie Mateusza z Krakowa zyskał 4 wydział teologiczny. W XV w. i pierwszej połowie XVI w. UJ osiągnął znaczenie ogólnoeuropejskie. W Krakowie kształcili się obcokrajowcy m.in. z Niemiec, Węgier, Szwecji, Dani w latach 1433-1510 liczba studentów zagranicznych stanowiła 44% ogółu studiujących. Wychowankami tej Akademii byli m.in. Mikołaj Kopernik, Adam Frycz Modrzejewski, Jan Kochanowski. Od drugiej połowy XVI w.

Do drugiej połowy XVIII w. następował powolny upadek uniwersytetu. W czasie kiedy w komisji edukacji narodowej był Hugo Kołłątaj (był to ksiądz, uczony, polityk, i publicysta) wprowadzone zostały przedmioty: matematyczno-przyrodniczy i zstąpiono łacinę językiem polskim. Założono wtedy także ogród botaniczny, obserwatorium astronomiczne i szpital kliniczny.

W kolejnych latach UJ był jednym z głównych ośrodków nauki i kultury Polskiej, współpracował z nowo otworzoną Akademią Umiejętności. W okresie między wojennym Akademia Krakowska była podzielona na 5 wydziałów: prawa i administracji, lekarski, filozoficzny, teologiczny, farmacji i rolnictwa.

6 listopada 1939r. żołnierze niemieccy aresztowali i wysłali do obozów koncentracyjnych 183 profesorów i asystentów oraz kilku studentów UJ. Zamknięty przez Niemców Uniwersytet, przez całą wojnę prowadził tajne nauczanie, w którym udział wzięło około 800 studentów. Po wojnie Akademia Krakowska wznowiła działalność już w styczniu 1945r.

W latach 1948-1956 z UJ wydzielono wydziały: lekarski, farmacji, rolniczy, leśny, studium wychowania fizycznego, teologiczny i studium spółdzielcze, tworząc z nich pojedyncze szkoły wyższe, lub przyłączając je do innych szkół wyższych. W 1993r. Krakowska Akademia Medyczna została ponownie włączona do UJ jako trój wydziałowe Collegium Medicum.

Obecnie w skład UJ wchodzi 11 wydziałów: biologii i nauk o Ziemi, chemii, filologii, filozofii, historii, matematyki i fizyki, prawa i administracji, medycyny, stomatologii, farmacji i pielęgniarstwa, zarządzania i komunikacji społecznej, ponadto jednostki pozawydziałowe, m.in. Środowiskowe Laboratorium Analiz Fizykochemicznych i Badań Strukturalnych, Instytut Polonijny, Zakład Historii i Kultury Żydów w Polsce, Archiwum, Muzeum, Biblioteka Jagiellońska, a także Międzyuczelniany Instytut Wynalazców i Ochrony Własności Intelektualnej, Międzyuczelniany Ośrodek Interwencji i Pomocy Psychologicznej.

Około 2,8 tys. pracowników naukowych, ok. 19,4 tys. słuchaczy na studiach dziennych, zaocznych i podyplomowych. Oprócz UJ w Krakowie znajduje się 12 innych uczelni np. Akademia Górniczo-Hutnicza, Wyższa Szkoła Teatralna.

W Krakowie jest wiele teatrów w tym najbardziej znany Teatr Stary im. Heleny Modrzejewskiej. Założony został w 1781r. pod kierownictwem M. Witkowskiego, następnie od 1787r. z przerwami do 1830r. kierowany przez Jacka Kuleszewskiego, który w 1799r. umieścił teatr w przebudowanych własnych kamienicach, gdzie do dziś Stary Teatr ma swoją siedzibę.

Od 1865-1885r. była to najważniejsza Polska scena o wysokim poziomie artystycznym posiadająca wybitny zespół aktorski: Antoninę Hoffmann, Helenę Modrzejewską, Bolesława Leszczyńskiego, Wincentego Rapackiego. W 1893r. teatr zamknięto przedstawienia przeniesiono do nowego budynku. Dopiero w 1945r. otwarto ponownie scenę pod nazwą Stary Teatr, a od 1956r. nadano teatrowi imię Heleny Modrzejewskiej.

W 1954r. powstała druga scena pod nazwą Teatr Kameralny, działająca przy ulicy Starowiślanej, a w 1983r. trzecia mała scena w piwnicy przy ulicy Sławkowskiej. Spektakle Starego Teatru goszczą na polskich i zagranicznych festiwalach teatralnych często zdobywając nagrody i wyróżnienia. Oprócz Starego Teatru w Krakowie jest także filharmonia, miejsce organizacji festiwali i imprez artystycznych np. Muzyka w Starym Krakowie, Festiwal Organowy. Kraków posiada Ogród Botaniczny należący do UJ i Ogród Zoologiczny położony w Lasku Wolskim , kompleksie leśnym będącym tradycyjnym miejscem wypoczynku Krakowian.

Zajmijmy się trochę historią Krakowa.

Początki osadnictwa. Rozwój osadnictwa na obszarze dzisiejszego Krakowa sięga epoki paleolitu, czyli kamienia łupanego i rozpoczął się ok. 50000 tyś. Lat temu. Tak archeolodzy opisują znaleziska narzędzi krzemiennych oraz obozowisk gromad ludzkich. Trudno jednoznacznie określić ile tysięcy lat temu powstała osada nazwana potem Krakowem.

Pierwszy dokument pisany, gdzie trzykrotnie występuje nazwa miejscowa Krakowa, to relacja kupca i podróżnika z arabskiej wówczas Hiszpanii Ibrahima Jakuba datowana na 965 r. Głównym punktem osadniczym było wzgórze Wawelskie z natury obronne gdyż otaczały je rozlewiska Wisły. Na niższych wzniesieniach między dopływami tej rzeki Rudawą i Prądnikiem istniały również dogodne warunki do stałego osadnictwa.

Zbiegające się pod Wawelem szlaki handlowe umożliwiły powstanie osady targowej o cechach osiedla miejskiego. Osada ta znajdowała się wówczas wraz z terytorium tzw. Państwa Wiślan pod władaniem książąt czeskich i dopiero w 990 r. została ostatecznie włączona do państwa Mieszka I-go. W roku 1000 utworzono biskupstwo krakowskie.

Rola Krakowa wzrasta gdy książę Kazimierz I-szy Odnowiciel czyni go swoją główną siedzibą w 1038 r. Szczególnego znaczenia nabiera wzgórze wawelskie, na którym zostają zbudowane ważne obiekty – katedra, siedziba biskupstwa i rezydencja panującego. W XI, XII i na początku XIII-go wieku powstały pod Wawelem kolejne osady, a wraz z nimi murowane kościoły, których było ok. 10-ciu. W 1241 r. zabudowę Krakowa splądrowali i spalili Tatarzy. Miasto przez wieki przechodziło wzloty i upadki, będąc stolicą Polski.

W roku 1609 nastąpiło przeniesienie stolicy do Warszawy było to za panowania dynastii Jagiellonów. W roku 1734 odbył się w Krakowie ostatni pogrzeb królewski (Zygmunt Stary) i ostatnia koronacja na Wawelu (Augusta III-go).

Pierwsza i druga wojna światowa.

Po wybuchu I-szej wojny światowej Kraków stał się głównym ośrodkiem politycznym Polski. 6 września 1939 (druga wojna światowa) do Krakowa wkroczyły wojska niemieckie. Miasto zostało mianowane przez okupantów stolicą tzw. Generalnej Guberni. Zamknięto wyższe uczelnie i szkoły średnie, teatry i muzea. Zrabowano dzieła sztuki z ołtarzem Mariackim na czele. 18-go stycznia 1945 r. do Krakowa wkroczyły oddziały Armii Radzieckiej. W 1948 r. ustanowiono nowy podział Krakowa na dzielnice, początkowo pięć a po włączeniu Nowej Huty na sześć.

Sztuka.

Kraków posiada bogate zbiory muzealne i kościelne, wśród których znajdują się wybitne dzieła sztuki o dużym znaczeniu dla kultury europejskiej (ołtarz Wita Stwosza, kolekcja arrasów wawelskich, obrazy Leonarda da Vinci, Rembrandta).

Najstarsze zabytki architektury to rotunda Najświętszej Marii Panny na Wawelu i kościół Św. Salwatora z X-go wieku oraz fragmenty katedry Bolesława I-go Chrobrego z XI-go wieku. Z okresu romańskiego zachowały się kościoły Św. Andrzeja i klasztoru Norbertanek. Zdecydowanie najwięcej zabytków pochodzi z okresu gotyku. Z tego okresu pochodzą: Sukiennice, Ratusz, Brama Floriańska, Kościół Mariacki, Dominikanów, Św. Katarzyny.

Sukiennice są to zabudowania ustawione najczęściej na środku rynku, mieszczące kramy z suknem. W Krakowie umiejscowiona jest na rynku głównym w postaci długiej hali targowej wzniesionej w końcu XIV wieku. Jest także barbakan.

Barbakan jest budowlą obronną w kształcie koła ze strzelnicami, połączona tak zwaną szyją, czyli krytym przejściem, z bramą obwodu warownego. Utrudniała ona dostęp do bramy głównej, poprzez obstrzał boczny. Taka budowla znajduje się również w Krakowie. Warto zobaczyć także planty. Są to zieleńce publiczne, zakładane między innymi na miejscu wyburzonych starych murów, zasypanych fos i dawnych koryt rzecznych. Planty krakowskie powstały w latach 1820-1830. Należą do największych w Europie.

Przechowywaniem dzieł sztuki i ich prezentacją zajmują się liczne muzea, z których najważniejsze to: Muzeum Narodowe, Zamek Królewski na Wawelu, Muzeum Historyczne, Muzeum Archeologiczne, Muzeum Etnograficzne, Muzeum Farmacji, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Współczesne życie artystyczne skupia się w wielu galeriach takich jak: Krzysztofory, Biuro Wystaw Artystycznych, Międzynarodowe Centrum Kultury.

P.S. Praca pisana w 4 klasie. Praca + wycinki z gazet, zdjęcia itp. = 6