August III Sas
August III Sas (1696 - 1763)
August, urodzony 7 X 1696 r. w Dreźnie, tron polski objął w sposób - delikatnie mówiąc - nie do końca prawny. Po śmierci Augusta II w 1733 r. szlachta zgodnie wybrała królem Stanisława Leszczyńskiego. Mająca coraz większe znaczenie Rosja wysłała do Polski swoje wojska. Pod ich osłoną część szlachty wybrała władcą Wettyna. Zawiązana w obronie Leszczyńskiego konfederacja dzikowska nie zdołała pokonać oddziałów rosyjskich i prawowity monarcha musiał uciekać z kraju. Objęcie tronu przy pomocy wojsk obcego mocarstwa nie przyniosło Augustowi popularności. Traktowany był on z ostentacyjną nieufnością, nic więc dziwnego, że sam zaczął podobnie traktować swoich polskich poddanych. August odsuwał się coraz bardziej od spraw państwowych, a władza w kraju przechodziła stopniowo w ręce jego zaufanych ministrów, m.in. Henryka Brhla i Jerzego Mniszcha. Za panowania Augusta III władza królewska w kraju miała coraz mniejsze znaczenie. Wyraźnie widać także niedowład centralnych organów państwa. W czasie tego panowania tylko jedno posiedzenie sejmu zakończyło się uchwaleniem konstytucji. Pozostałe sejmy zostały zerwane lub też "rozeszły się" bez wydania uchwał. Mimo to na lata panowania Augusta III spojrzeć też można z innej strony. To właśnie one przyniosły początki odrodzenia gospodarczego ziem polskich, szkolnictwo pijarskie i jezuickie dorównywało poziomem przodującym ośrodkom nauczania w Europie Zachodniej. Niemała jest również rola Augusta w rozwoju polskiego Oświecenia (m.in. doprowadził on w 1748 r. do wybudowania pierwszego budynku teatralnego w Polsce). Warte szczególnego podkreślenia są inicjatywy budowlane Augusta, z przebudową Zamku Królewskiego w Warszawie włącznie. Niewątpliwie bez działań Augusta III nie byłyby możliwe późniejsze wspaniałe osiągnięcia polskiej kultury w czasach panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Liczne osiągnięcia kulturalne, lecz generalne niepowodzenia w polityce (tak wewnętrznej, jak i zagranicznej) są cechą charakterystyczną panowania, które zakończyła śmierć Augusta III 5 X 1763 r. Rozpoczęło się ostatnie w dziejach Polski bezkrólewie.