Samodzielność jurysdykcyjna sądu karnego

W art. 172 konstytucji zastrzega się, że sądy i trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. A art. 175 ust 1 ustawy zasadniczej formułuje zasadę sądowego sprawowania wymiaru sprawiedliwości, przyjmując, że wymiar ten w Polsce sprawują sąd najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne i wojskowe.

W świetle art. 177 Konstytucji z 97 sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów. Ustawa o ustroju sądów powszechnych z 1985 roku przyjmuje, że sądami powszechnymi są sądy rejonowe, sądy wojewódzkie i sądy apelacyjne. Sądami innymi w rozumieniu Konstytucji uprawnionymi do orzekania w sprawach karnych są sądy wojskowe. Uprawomocnionymi do orzekania w sprawach karnych są także Sąd Najwyższy będący naczelnym organem sądowym w Polsce. Organem orzekającym w sprawach karnych może być też Trybunał Stanu. Konstytucja zastrzega, że sądy są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Jest to ustrojowa zasada niezależności sądów od władzy ustawodawczej i wykonawczej wynikające z przyjętego podziału władzy i równowagi jako podstawy ustroju Polski. Sędziowie a także członkowie Trybunału Stanu są przy wykonywaniu swych funkcji niezawiśli i podlegają tylko konstytucji i ustawom. Sąd spełnia w postępowaniu karnym kilka ról, choć za każdym razem działa tu jako organ procesowy. Sąd jest przede wszystkim organem rozstrzygającym w kwestii przedmiotu procesu, czyli o odpowiedzialności karnej oskarżonego. Postępowanie sądowe jest dwuinstancyjne. Sąd jest jednak także organem kontrolnym wobec niektórych decyzji procesowych organów postępowania przygotowawczego ( prokuratora) , a kodeks zakłada, że w wielu przypadkach zażalenie na wydane w tym stadium postanowienia służy do sądu, decyzja jest tu ostateczna. Sąd kontroluje orzeczenie wydane przez niesądowe organy orzekające. Sąd jest także organem, który podejmuje w toku postępowania przygotowawczego pewne czynności, w tym i decyzje, jako wyłącznie uprawniony, mimo że postępowanie to prowadzi inny niesądowy organ np. stosowanie tymczasowego aresztowania i w tym przypadku w razie podejmowania decyzji zasadą jest także dwuinstancyjność a więc możliwość złożenia zażalenia.