Zanieczyszczenia wód

Większość z nas uzna za czystą taką wodę, która jest bezbarwna, bez zapachu, pozbawiona zawiesin, bakterii chorobotwórczych oraz taką, która nadaje się do picia - zawiera rozpuszczone substancje we właściwych dla zachowania zdrowia ilościach i proporcjach.
Wody rzek i jezior są w różnym stopniu zanieczyszczone, mają odmienny skład chemiczny, zróżnicowaną koncentrację zawiesin - żywych organizmów planktonowych, martwej materii organicznej i zawiesiny mineralnej oraz różnią się wieloma innymi czynnikami. Dla biologów i służb ochrony przyrody najważ- niejszym kryterium oceny jakości wody jest możliwość bytowania w niej trwałych, bogatych w gatunki zespołów organizmów wodnych.
Ok. 97% wody na Ziemi to morza i oceany, które pokrywają 3/4 powierzchni Błękitnej Planety. Pozostałe 3% to woda słodka, z której większość uwięziona jest w czapach lodowcowych. Dla potrzeb człowieka pozostaje dostępne zaledwie 0.03% zasobów wodnych Ziemi, czyli rzeki, jeziora i wody gruntowe. Nie ma wątpliwości, ze woda słodka naszej planety jest konsumowana w sposób rozrzutny, zwłaszcza w rolnictwie, odpowiedzialnym za 70 proc. całego jej zużycia.
Główne źródła zanieczyszczenia rzek to:
- ścieki miejskie, przemysłowe i pochodzenia rolniczego. Rolnicy stosują coraz więcej nawozów azotowych, wskutek czego wody odpływające z silosów mogą mięć zabójcze właściwości. Zanieczyszczenia przedostające się do wody z powietrza i gleby zamieniają się w kwas azotowy i woda staje się kwaśna. Niszczone są w ten sposób znajdujące się w niej mikroorganizmy. Wodę zanieczyszczają rozpuszczalniki przemysłowe, środki owadobójcze, pestycydy i zanieczyszczenia nieorganiczne, głównie zaś: chlorki, azbest, rtęć, wapno, arsen, bar, metale ciężkie i azotan. W wodach znajdują się również zanieczyszczenia radioaktywne (stront-90, pluton, rad) i zanieczyszczenia biologiczne (bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty). Tymczasem woda to jedyny środek niezbędny do życia. Wszelkie zanieczyszczenia wód powodują najpierw choroby, a następnie śmierć organizmów żywych. Zanieczyszczone wody powodują choroby roślin lądowych. Związki szkodliwe zmagazynowane w roślinach dostają się do organizmów zwierząt i ludzi. A jak to się odbija na człowieku? On także cierpi na tym, gdy jeziora i rzeki, niegdyś kipiące życiem, umierają z powodu zakwaszenia. Co więcej naukowcy norwescy na podstawie badań doszli do wniosku, ze wskutek wzrostu kwasowości zarówno woda z jezior, jak i z gleby rozpuszcza aluminium. Stwarza to poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia, zauważono bowiem wyraźny związek pomiędzy wyższą umieralnością a zwiększeniem zawartości aluminium w wodzie. Nieustający niepokój budzi tez możliwość istnienia zależności miedzy aluminium a choroba Alzheimera i innymi dolegliwościami podeszłego wieku. Jeżeli ludzkość nie powstrzyma zanieczyszczenia wód, to zniszczy florę i faunę Ziemi, a w konsekwencji również życie.
Zanieczyszczenia wód dzielimy na:

a) zanieczyszczenia przemysłowe
Zakłady przemysłowe wpuszczają do wody ścieki, w których znajdują się surowce, półfabrykaty, różne substancje trujące. Ścieki przemysłowe to pojęcie bardzo ogólne. Mogą one mieć różny charakter: inne są ścieki z zakładów przemysłu ciężkiego, inne z fabryk chemicznych, jeszcze inne z zakładów spożywczych. Ścieki chemiczne i ścieki przemysłu ciężkiego zawierają często sole metali ciężkich, które nawet w niewielkich koncentracjach są trujące dla organizmów.
Wody zanieczyszczone są także substancjami organicznymi pochodzącymi z rafinerii ropy naftowej, z procesów destylacji smoły, z wytwórni tworzyw sztucznych, mas plastycznych i barwników.
Do ścieków przemysłu spożywczego zaliczamy odpady z mleczarni, browarów, cukrowni, przetwórni mięsnych i rybnych. Ścieki te powodują głównie silne deficyty tlenowe w ekosystemach wodnych.
Innym rodzajem zanieczyszczeń przemysłowych to zanieczyszczenia powstające na skutek działalności elektrociepłowni. Obiekty te wpuszczają do wód naturalnych wodę o wyższej temperaturze. Zrzuty wód podgrzanych podnoszą temperaturę wody o kilka stopni. W wyniku czego następuje wyraźne przyspieszenie procesów biologicznych, częściej i dłużej występują zakwity planktonu roślinnego, bujnie rozwijają się rośliny wyższe oraz gwałtownie przebiegają procesy gnilne.

b) zanieczyszczenia komunalne
Zanieczyszczenia te pochodzą z miast i osiedli, związane są z rozwojem sieci kanalizacyjnej. Ścieki komunalne zwiększają w wodach ilość rozkładającej się substancji organicznej, następuje silne zużycie tlenu, powstają warunki uniemożliwiające życie wielu organizmom. Ścieki komunalne zawierają także bakterie chorobotwórcze oraz środki zmydlające - detergenty.

c) zanieczyszczenia rolnicze
Intensyfikacja i rozwój rolnictwa, a także jego chemizacja w dużym stopniu wpływa na eutrofizację wód. Eutrofizacją nazywamy wzrost żyzności spowodowany zwiększoną koncentracją soli mineralnych (szczególnie tzw. biogenów: fosforu, azotu, węgla) i następujące wskutek tego środowiskowe i biologiczne zmiany jakości wód. Biogeny dopływające do zbiornika wywołują:
masowy rozwój glonów fitoplanktonowych, glonów nitkowatych, czasem roślin nasiennych, znaczne wahania dobowe koncentracji tlenu, a nawet jego okresowe braki, w skrajnych przypadkach obejmujące nawet całą masę wody, wydzielanie przy deficytach tlenowych siarkowodoru, zmiany w składzie gatunkowym biocenoz wodnych, możliwość zatrucia toksynami wydzielanymi przez niektóre masowo występujące glony, czy produkty rozkładu materii organicznej. Na jakość wód oddziałują bezpośrednio: nawożenie pól, zabiegi melioracyjne i przeciwerozyjne . Nawożenie pól coraz większymi ilościami nawozów mineralnych zwiększa wyraźnie stężenie soli pokarmowych w wodach. Związki wapnia i azotu, jak również boru, manganu, miedzi i cynku, są łatwo ługowane z gleb. Związki fosforu i potasu dostają się do wody m.in. wskutek erozji gleb i spływu powierzchniowego.
Jednym z ubocznych skutków intensywnych zabiegów uprawowych jest także zanieczyszczenie wód przez chemiczne środki ochrony roślin, owado-, grzybo- i chwastobójcze, tzw. pestycydy, spływające z otaczających pól, ogrodów i sadów. Pestycydy mogą gromadzić się w znacznych ilościach w ciałach wielu organizmów, stanowiąc zarówno dla nich, jak i dla spożywających je pośrednio ludzi, niebezpieczeństwo. Obecnie związki trudno rozkładalne powoli wycofywane są z powszechnego użycia, do zwalczania szkodników stosuje się związki rozkładające się szybko i szybko tracące swoje własności toksyczne.
Zanieczyszczenia mogą mieć różny charakter i w różny sposób oddziaływać na ekosystemy wodne. Ogólnie dzielimy je na dwie zasadnicze grupy:
do pierwszej zaliczamy substancje organiczne, ulegające łatwo procesom rozkładu, pochodzące przede wszystkim ze ścieków komunalnych i niektórych przemysłowych, drugą grupę stanowią ścieki chemiczne, przemysłowe, często toksyczne, wytwarzane przez człowieka i obce środowisku wodnemu. Są one na ogół trudno rozkładalne i mogą pozostawać w wodzie albo na dnie zbiornika w stanie nierozłożonym przez długi czas, a w pewnych przypadkach w ogóle nie podlegające procesowi samooczyszczania .· Kwaśne deszcze - powstające w procesie spalania węgla i ropy (w wyniku którego powstają spaliny) również zanieczyszczają środowisko wodne;
· Zanieczyszczenia fizyczne - są to zawiesiny o różnym stopniu rozdrobnienia nierozpuszczalnych substancji stałych, takich jak kurz, pył, cząstki obumarłych roślin i zwierząt, cząstki mineralne gleby, a także wytrącone koloidalne związki, np. żelaza;
· Związki chemiczne - różne substancje organiczne i mineralne, rozpuszczalne w wodzie dostające się do wód powierzchniowych wraz z wodami opadowymi lub ściekami;
· Zanieczyszczenia bakteriologiczne - są to drobnoustroje, z których większość nie stanowi zagrożenia dla zdrowia zwierząt i ludzi, a odgrywa bardzo ważną rolę w procesie samooczyszczania się wody;
· Zanieczyszczenia radioaktywne - występujące w małych ilościach i przeważnie nie stanowią zagrożenia dla zdrowia (są to odpady z elektrowni jądrowych, zakładów wzbogacania uranu itp.). Jedynie zagrożeniem z ich strony może być chwila, w której dostają się one do ścieków lub gdy substancje radioaktywne są wymywane przez wody opadowe z atmosfery lub ze składowisk odpadów promieniotwórczych.
· Trucizny - do wody dostają się różnymi drogami, lecz najczęściej w wyniku działań człowieka. Czasem jest to rola przypadku, wskutek przecieków kanałów odprowadzających toksyczne ścieki lecz niekiedy celowa w celu pozbycia się uciążliwej substancji;
Rozróżnia się zanieczyszczenia punktowe - dostające się do wód w jednym punkcie (gł. ścieki), i zanieczyszczenia obszarowe, dostające się do wód powierzchniowych i podziemnych na terenie dużego obszaru, np. środki stosowane w rolnictwie. Wody ulegają zanieczyszczeniu także w wyniku eutrofizacji

Sposoby ochrony wód:
Najskuteczniejszym sposobem ochrony czystości wód jest niedopuszczenie do ich zanieczyszczenia, a najlepszym sposobem zachowania równowagi wodnej jest oszczędne gospodarowanie zasobami wód. Prawie każde wykorzystanie wody powoduje jej zanieczyszczenie, co w konsekwencji prowadzi do powstania problemu ścieków. Poprawie oszczędności zużycia wody służy mierzenie jej zużycia, co przy regulacjach ekonomicznych w zakresie opłat za wodę, przyczynia się do zmniejszenia zużycia. Celowi temu służy również stosowanie zamkniętych obiegów technologicznych z użyciem wody. Nie zawsze można jednak nie dopuszczać zanieczyszczenia, a gdy jest to niemożliwe należy starać się je zmniejszyć poprzez np.:
a) budowanie oczyszczalni ścieków - w gminie Miedźno w 2002r ruszyła pierwsza nowoczesna oczyszczalnia ścieków i kolejna w kraju; dzięki niej możliwe jest oczyszczanie wody i wprowadzanie jej do wtórnego użycia;
b) składowanie odpadów w legalnych miejscach specjalnie do tego przystosowanych;
c) stosowanie filtrów czyszczących wodę;
d) mini oczyszczalnie domowe dzięki którym można czyścić wodę we własnym zakresie;
e) zachęcenie ludzi do korzystania z myjni samochodowych;
f) unikać nieznanych środków czyszczących;
g) rozdawanie ulotek informacyjnych na temat przyrody i skutków jej zanieczyszczania;
h) sadzenie drzew przy zbiornikach wodnych
i) ułatwianie wywożenie ścieków
Choć wiele z tych czynności wymaga czasu, lub dodatkowych kosztów to warto ich dokonać ze względu na korzyści dla przyrody jakie z nich płyną. Jesteśmy to winni Ziemi by jako jej mieszkańcy dbać o to co zniszczyliśmy. Na naszych zachowaniach ucierpiała przede wszystkim woda, przyroda która nie jest nam niczego winna. Więc czy nie powinniśmy czuć dla niej wdzięczności i szacunku? Nikt nie jest idealny ale powinniśmy zmienić nasze dotychczasowe przyzwyczajenia. Nie jesteśmy sami na Ziemi.
Stopień zanieczyszczenia wód określa się za pomocą tzw. wskaźników zanieczyszczenia. Są to stężenia zanieczyszczeń (wyrażone w miligramach substancji w 1 dm3 wody) oraz inne parametry, których wartość jest miarą stężenia określonych rodzajów zanieczyszczeń.


Wody naturalne w Polsce dzieli się na 3 klasy czystości; podział ten stanowi podstawę ochrony wód. Warunkiem zakwalifikowania wody do danej klasy jest nie przekroczenie ustalonych dla tej klasy wartości wszystkich wskaźników zanieczyszczenia. Do I klasy czystości zalicza się wody, które mogą być używane do hodowli ryb łososiowatych, a po uzdatnieniu do picia; w II klasie znajdują się wody nadające się do hodowli ryb, zwierząt gospodarskich, rekreacji; III klasa czystości obejmuje wody przeznaczone do niektórych celów przemysłowych i rolniczych. Wody, które nie spełniają wymagań III klasy czystości mogą być użytkowane tylko do żeglugi.

Skutki zanieczyszczeń wód:
-obniżenie jakości wód powierzchniowych i podziemnych
-ograniczenie możliwości rozwoju świata organicznego w zbiornikach wodnych
-zarastanie zbiorników, masowe zakwity glonów
-pogorszenie warunków zdrowotnych człowieka wywołane znajdującymi się w zanieczyszczonych wodach wirusami i bakteriami chorobotwórczymi
-zakaz kąpieli w zanieczyszczonych jeziorach lub rzekach

Jeżeli ludzkość nie powstrzyma zanieczyszczenia wód, to zniszczy florę i faunę Ziemi, a w konsekwencji również życie.