Starożytnośność Starożytna Grecja i starożytny Egipt

Egipt
ARCHITEKTURA SAKRALNA:

Świątynia egpiska - wzorowano ją na domu mieszkalnym, który miał na froncie dziedziniec, a w głębi mniejsze dziedzińce i mieszkalne pokoje. Świątynie nie były jak kiedyś związane z kultem zmarłych, lecz poświęcone poszczególnym bogom. W dzijach kultury stanowią ważny etap, gdyż są pierwszymi na wilką skalę budowlami sakralnymi. Najlepiej pokazują to świątynie w Karnaku i Luksorze. W sanktuarium panował chłód i mrok. Kontrast z gorącym, słonecznym światem był wielki. Gładki mur otaczał całą świątynię. Dekoracja świątyni była bogata, związana z Nilem i jego przyrodą. Trzony kolumn przypominały jakby wiązki łodyg papirusów, kapitele przypominały kwiaty lotosu, a malarska dekoracja i płaskorzeźby mówiły o życiu nad Nilem. Opowiadały także o ceremoniałach lub życiu pozagrobowym.

Najbardziej znanymi świątyniami są:
- Ramzesa II w Abu Simbel
- Amona w Luksorze
- Horusa w Edfu
- Hathor w Denderze

ARCHITEKTURA SEPULKLARNA:

Sztuka jest źródłem poznania historii i życia Egiptu. W najstarszym okresie związała się jednak nie ze świątyniami, lecz z grobowcami.
Piramidy i grobowce skupiły sięna południe od delty Nilu koło Memfis i w Gizie. Znamy ich około osiemdziesięciu.
Pierwsze były zapewne grobowymi kopcami, później budowano kamienny grób (zwany mastabą).
MASTABA -> pierwsza forma grobowca; płaski budynek na planie prostokąta i o przekroju trapezu. Na zewnątrz mastaby było wiadać tzw. ślepe wrota czyli wyrzeźbione w ścianie ale naprawdę nieistniejące wejście. Prawdziwe wejście do grobowca znajdowało się bowiem pod budynkiem i było zasypane ziemią.
Dopiero później powstały piramidy schodkowe, które na początku dość ubogie, z czasem rozwinęły swoje przestrzenie, przybyło im korytarzy i komór oraz dekoracji na ścianach. Same piramidy wykonywane były z kamiennych bloków. Miały więc formę prosąi przez to monumentalną.
Piramidy były wyrazem nie tylko wiary w życie pozagrobowe, ale były też formą kultu słońca: z ich szczytu można je było dosięgnąć wzrokiem w momencie wschodu i zachodu słońca. Piramidy stały się symbolem Egiptu, a zarazem budowlami podziwianymi aż do naszych czasów. Najsłynniejsze są trzy piramidy koło Gizy. Zbudowano je dla faraonów: Cheopsa, Chefrena i Mykerynosa.

Piramida Cheopsa, Wielka Piramida :
Piramida Cheopsa oraz stające obok niej piramidy Chefrena i Mykerynosa to najbardziej znany zespół piramid. Zabytki te znajdują się w Gizie, w Egipcie. Największa z piramid, piramida Cheopsa, zaliczona została przez starożytnych Greków do siedmiu cudów świata. Postawiona została na sztucznie wyrównanym terenie, zmierzone różnice poziomu wynoszą do 2,0 cm). Piramida zorientowana jest zgodnie z kierunkami świata. Boki jej są zwrócone dokładnie na północ, południe, wschód i zachód. Wielkie bloki kamienne, ważące po 2,5 tony (największe nawet około 15,0 t) zostały ustawione z wielką precyzją. Cała budowla składa się z ponad 23 mln takich bloków. Obłożona delikatnym wapieniem z Tury. Niestety z tej obudowy już nic nie zostało. Ścięty wierzchołek piramidy spowodował, że jej wysokość zmalała do około 137 m. Wejście do piramidy znajduje się w północnej ścianie. Przejście niskim korytarzem prowadzi do położnej na wysokości 42m nad poziomem terenu komnaty królewskiej – komory grobowej. Wewnątrz piramidy wybudowano jeszcze dwie komory grobowe. Jedna poniżej poziomu terenu, druga powyżej poziomu podstawy. Według niektórych uczonych Wielka Piramida ukrywa nieodnalezione jeszcze systemy komnat i korytarzy. Obok piramidy znaleziono barkę pogrzebową. W komorze królowej znajduje sie korytarz o długości około 60 m (a nie jak twierdzono o długości 8 m), na którego końcu znajdują sie małe drzwiczki, a za nimi prawdopodobnie znajduje sie pustą przestrzeń. Naukowcy twierdzą że nie mogą ich otworzyć bo gdyby dostał sie tam tlen to wszystko co tam sie znajduje mogło by ulec zniszczeniu, jednak jest to nieprawdą ponieważ w rogu drzwiczek znajduje się niewielka dziura przez którą bez przerwy dostaje sie tlen.

DOLINA KRÓLÓW :
Położona na terenie Teb Zachodnich dolina stała się miejscem spoczynku królów Egiptu XVIII – XX dynastii. Pierwszym faraonem, który nakazał budowę swojego grobowca z dala od znanych nekropoli był Totmes I, ostatnim Ramzes XI.
Grobowce wznoszone w tej dolinie, to wykute w skale kaplice grzebalne. W czasach późniejszych, były one połączone podziemnymi tunelami ze świątyniami grobowymi stawianymi na granicy pól uprawnych. Zabiegi te miały ustrzec bogato wyposażone groby królewskie przed rabusiami.
Niestety, już w czasach współczesnych faraonom, wiele grobów zostało otwartych i ograbionych. Proceder ten trwał przez wieki. Z tego też powodu, już w czasach panowania faraonów zdarzały się sytuacje przenoszenia mumii, mające na celu ochronę ich przed zbezczeszczeniem. Współczesnym badaczom udało się odnaleźć tylko jeden niesplądrowany grobowiec - Tutanchamona. W Dolinie Królów odkryto nie tylko miejsca pochówku, ale i niedokończone komory grobowe.
Cała dolina to właściwie dwie doliny, zachodnia jej część zwana po prostu Doliną Zachodnią lub Doliną Małp oraz część wschodnia, zwana Doliną Wschodnią. W sumie archeolodzy natrafili na 62 grobowce i 20 rozpoczętych i nieukończonych budowli.

PIRAMIDA SCHODKOWA DŻOSERA :
Jest to najstarsza piramida znajdująca sięw Egipcie. Zbudowana została w Sakkarze przez najbardziej znanego w tamtych czasach architekta - Imhotepa . Była wzniesiona dla faraona z trzeciej dynastii o imieniu Dżoser (ok. 2800 r. p.n.e.). Jest to pierwowzór wszystkich późniejszych piramid, które miały już ściany gładkie. Ta natomiast powstała w wyniku ustawienia jednej na drugiej coraz mniejszych mastab. Ma ona wyskokość około 59 metrów.

MALARSTWO:
Malarstwo egipskie nie jest artystyczną wizją otaczającego świata. To rodzaj specyficznego "pisma", które symbolem postaci, zdarzenia i koloru ma wyczarować świat, w którym zmarły ma zaistnieć w otoczeniu bogów.

Malowidła pokrywały ściany, sufity grobowców i świątyń. Wnętrza domów dekorowano znacznie skromniej (wyjątek stanowiły pałace faraona w okresie Nowego Państwa przeznaczone dla Amenhotepa III i Amenhotepa IV). Dekoracja domów służyła zapewnieniu im magicznej ochrony i bezpieczeństwa. Była umieszczana tylko na niektórych kolumnach, portalach i fryzach. Malowano także zewnętrzne powierzchnie budowli, detale architektoniczne, rzeźby, reliefy. Barwy stosowane na zewnątrz były zawsze intensywniejsze od tych stosowanych wewnątrz.

Technika malarska:
Malarstwo egipskie powstawało bezpośrednio na materiale, z którego wzniesiono budowlę. Kamień, cegła, drewno były pokrywane cienką warstwa wygładzonej zaprawy wapiennej. Na niej czerwoną linią nanoszony był szkic przedstawianej sceny. Kontury zaznaczano mocną, czarną linią. Powstałe pola wypełniano kolorem. Do malowania używano pędzelków z rozgniecionej trzciny, do wypełniania większych powierzchni służyły pędzelki zrobione z połączonych trzcin, traw i włókien liści palmowych. Farby mieszano w skorupach morskich muszli. Stosowane barwniki były pochodzenia naturalnego: np. czarny z sadzy lub węgla, biały z wapienia lub gipsu, żółtopomarańczowy z ochry, zieleń i niebieski z malachitu i lazurytu albo kobaltu i tlenku żelaza. Jako spoiwa używano roztworu z gumy arabskiej zmieszanej z białkami jaj i odrobiną wody (farba ta nazywana była temperą). W czasach XVIII dynastii jako spoiwo zaczęto używać wosku pszczelego.


Ewolucja malarstwa egipskiego:
Najstarsze, zachowane przykłady malarstwa to fragmenty ceramiki, płóciennej tkaniny, dekoracja ściany grobu z czwartegotysiąclecia p.n.e.. Przedstawione sceny wyobrażają krajobraz Nilu, obfitujący w ptaki, zwierzęta, ryby. W tym otoczeniu ukazany jest człowiek. Egipskie malarstwo jest podporządkowane nakazom religijnym. Przy minimalnej ilości środków ma oddać istotę zdarzenia, kształtu, postaci. Twarz człowieka przedstawiana jest z profilu, bo taki sposób najtrafniej oddaje jej cechy charakterystyczne. Oko rysowane jest en face by ożywić spojrzenie, w nim odbija się światło bóstwa. Ramiona pokazywane są z przodu oddając prawdziwą szerokość pleców, ręce i nogi z profilu, pokazując ruch postaci, biodra w pozycji trzy czwarte. To kod, który pozwala stworzyć wyobrażenie przestrzeni w tym dwuwymiarowym pokazaniu postaci. Kolorystyka także jest symboliczna: czerń to kolor ziemi dającej życie, zieleń jest barwą papirusu, wiecznej młodości, czerwonawy kolor, barwa pustyni to symbol bezpłodnego Seta, biel – oznacza świt, uwolnienie od mocy demonów, intensywna żółć, kolor złota, niezniszczalne ciało bogów i symbol wieczności, żywa czerwień to kolor krwi i życia, barwa niebieska symbolizuje nowe życie, tak wygląda brzask nieba przed świtem – ponownym narodzeniem się słońca, woda zmywająca brud przed ponownym narodzeniem się boga. Jednocześnie malarstwo egipskie żyje poprzez wprowadzenie zróżnicowanych obrysów, ciemniejszych tonów podkreślających szczegół, kilka dodatkowych smug, falistych linii itp. Nie ma na freskach egipskich chmur na niebie, czerwieni zachodzącego słońca. Te widoki były dla wierzeń egipskich wyrazem działania sił demonów przynoszących zamęt. Zatem nie należało ich utrwalać w obrazie. Wybór tematu, nawet miejsca, w którym został przedstawiony też nie jest dziełem przypadku czy indywidualnej wizji twórcy. Ściany grobowców i świątyń pokrywane są pasami scen następujących jedna po drugiej. Poszczególne pasy oddziela tylko linia. To kapłani decydowali o kolejności fresków, układzie grup, wyborze ściany i tematu dla sceny głównej. W pomieszczeniach, na jednej ze ścian pasmowa kompozycja była łamana wyobrażeniem dużej symbolicznej sceny, w której zmarły najczęściej poluje. Uśmiercone zwierzęta symbolizują pokonane demony. W kolejnej scenie połowu złowione ryby: okoń (symbol cielesności) i tilapia (Tilapia nilotica) (symbolizuje kosmos) ukazują łączące więzy go jeszcze z światem cielesnym i rodzące się powiązania z światem wieczności. Dopiero w okresie Nowego Państwa wprowadzono nową tematykę, batalistyczną. Faraon zawsze zwycięża wrogów swojego państwa, symbolizując w ten sposób swoją opiekuńczą rolę. Chroni kraj też przed żywiołami, konfliktami, agresją wyzwalaną przez demony. Zatem zwycięża dzikiego byka i lwa symbole zamętu. Od kanonów malarstwa oczywiście były robione pewne odstępstwa. Dotyczyły one wyobrażeń zwierząt, ludzi niższego stanu. Zmarły i otaczający go bliscy, bogowie oddawani byli w całym majestacie, czyli z poszanowaniem obowiązujących symboli. Ewolucja dotycząca malarstwa ujawniła się już w Starego Państwa. Do najciekawszych znanych zabytków tego okresu pochodzi fresk przedstawiający "Gęsi z Meidum" z grobu Nefermant i Atet. (Fresk znajduje się w Muzeum Egipskim w Kairze.) Fresk datowany jest na czas panowania Snorfu. Gęsi nilowe zostały przedstawione z graficzną dokładnością wśród rozsypanych roślin maskujących siatkę, do której mają zostać złowione. Realizm malowidła, mocno odbiegający od wcześniejszych przedstawień fresków w Gizie i Sakkara, każe uznać początek panowania IV dynastii za pierwszy, ważny etap ewolucji malarstwa. Odkryte freski z czasów panowania V dynastii nie kopiują otaczającej przyrody, lecz pokazują jej kształt uwypuklając niezbędne szczegóły. W okresie Starego Państwa dochodzi ono do mistrzostwa w ukazywaniu postaci zwierzęcych. Sylwetka człowieka nadal poddana jest surowym zasadom. W okresie Średniego Państwa można zaobserwować te same tendencje. Postacie ludzi niższego stanu cechuje już większa swoboda, lekkość w ukazaniu ruchu, zaznaczona zostaje kompozycja pierwszego planu. Budowa nowej stolicy i nekropoli w czasach Nowego Państwa przyczyniła się do szybszego rozwoju malarstwa. Zwłaszcza pewne wyzwolenie się od wpływów Memfis, pozwala na większą swobodę twórczą. Z tego okresu zachowało się także więcej zabytków pozwalających prześledzić rozwój tej sztuki. Od tego czasu wdzięk zaczyna się liczyć również w przedstawieniach postaci człowieka. Kształty stają się mniej toporne, ciała tracą swoją sztywność, sylwetki są smuklejsze. Pojawia się bogactwo strojów, peruk, kolorów przez dobór półtonów, mieszanie farb. W zachowanych grobach można zaobserwować pewną różnorodność "szkół". Freski były malowane przez różnych mistrzów i mimo, że jest to malarstwo anonimowe, można odróżnić poszczególnych twórców przez ich indywidualizm w przedstawianiu dzieł. Są malowidła rysowane kilkoma kreskami, przypominające szkic, ale oddające nastrój pokazywanej sceny; groby zdobione freskami o mocno zaznaczonych, ozdobne w każdym detalu; sceny pokazujące żartobliwie ludzi przy pracy (np. scena mężczyzn zbierających winogrona i tłoczących wino ukazuje coraz większą niepewność ruchu w miarę postępu prac). Za panowania Amenhotepa IV dokonała się reforma państwa i sztuki. Freski odchodzą od umownych przedstawień. Ciało faraona przedstawione jest z realizmem, mimo zachowania niektórych kanonów (twarz z profilu, oko od frontu) sylwetka pokazana jest zgodnie z rzeczywistością. Wielość odcieni wywołuje efekt ekspresji. Do znanych malowideł tego okresu należy fresk przedstawiający córki Amenhotepa (w zbiorach Ashmolean Museum w Oksfordzie). Ciała córek o czerwonawym zabarwieniu (dla kobiet był rezerwowany odcień żółtego oznaczający płodność) przedstawione są z uwidocznieniem ich mankamentów urody (nieproporcjonalnie szczupłe łydki, potężne uda, zwiotczenie mięśni, wydłużenie głowy itp.). Córki i ich matka Nefertiti zasiadają pod baldachimem tworząc grupę pełną ruchu, ekspresji w gestach pomiędzy poszczególnymi osobami. Twarze dzięki podkreśleniu delikatną kreską stają się bardziej wyraziste. Kolor poduszek-siedzisk to także odcień czerwieni. Jest to pierwsze znane dzieło monochromatyczne. Przedstawienia przyrody też pozbawione zostają resztek sztywności. Roślinność na freskach tego okresu tworzy plątaniną naturalnie przygiętych ciężarem kwiatów roślin, pąki kwiatów pokazane są w różnym stopniu rozwinięcia, różnorodność pastelowych odcieni wprowadza do kompozycji element ekspresji. W okresie panowania XIX dynastii następuje powrót do wzorców bardziej klasycznych przy zachowaniu indywidualności już osiągniętej w poprzednim okresie. Po raz drugi malarstwo przeżywa okres niezależności pod koniec okresu Nowego Państwa, za panowania dynastii Ramzesów. Odejście to uwidacznia się najpełniej w obrazach wykonywanych na wapiennych skorupkach – ostrakonach. Większość z nich została wykonana przez rzemieślników z Deir el-Medina. Najbardziej znane to: tancerka wykonująca mostek (Muzeum Egipskie w Turynie) i wilk i koziołek (Luwr). Sceny ukazywane w grobowcach także stają się bardziej rzeczywiste i swobodne. Do tematyki wprowadzone zostają sceny batalistyczne z prowadzonych przez faraonów wojen. Po upadku Nowego Państwa osiągnięta swoboda zostaje zaprzepaszczona przez nawrót do kanonów obowiązujących w okresach wcześniejszych, do ilustracji Księgi Umarłych, do rytualnej kolorystyki, gdzie nie ma miejsca dla realizmu świata żywych.

Grecja
WPROWADZENIE :

Grecja stowrzyła niedościgły wzór sztuki - rzeźby, malarstwa i architektury. Do dziś sięgamy po nią do mistrzów starożytności, jako że są oni ideałami proporcji... oraz (tak dobrze znanych klasie 1"g" ;P) piękna, ładu, harmonii i porzadku artystycznego.

W rzeźbie greckiej wyróżniły się trzy style:
- archaiczny
- klasyczny
- hellenistyczny

Podobnie jak w architekturze można było zauważyć trzy nowo powstałe porządki:
- dorycki
- joński
- koryncki

Natomiast w malarstwie greckim, które również zasługuje na ogromną uwagę:
- 4 style pompejańskie
oraz w malarstwie wazowym:
- styl geometryczny
- styl orientalny
- styl czarnofigurowy
- styl czerwonofigurowy.

ARCHITEKTURA :
Architektura starożytnej Grecji to przede wszystkim liczne świątynie budowane na cześć różnych bóstw. Mimo, że świątynie były rozległe i okazałe to jednak Celli , czyli pomieszczenia kultowe były bardzo wąskie. Uzasadniano to tym, że świątynia spełniała rolę domu bóstwa, a nie jak w chrześcijaństwie miejsca, w którym gromadzili się wierni aby uczestniczyć w nabożeństwie. Świątynie były miejscami kultu, gdzie składano ofiary (dobra materialne, jedzenie, zwierzęta, a czasami ofiarą stawał się człowiek). Ofiary składano na ołtarzu przed świątynią. Gdy dary były kosztowniejsze to zawieszano je na ścianach celli lub składano je do skarbca. Klasyczne świątynie starożytnej Grecji budowano zgodnie z wiarą, że pewne kształty i proporcje są miłe bogom. Istnieją trzy główne antyczne porządki architektoniczne, które różnią się ornementyką1 i proporcjami kolumn, głowic (kapiteli) i belkowania, czyli konstrukcji opierającej się na głowicach. Wspaniałość greckiej architektury nie polega na wysokim poziomie techniki, lecz na genialnym wyczuciu proporcji oraz wyostrzonej świadomości perspektywy. Przykładem może być zwyczaj pogrubiania środkowych części kolumn po to, by oglądane z pewnej odległości nie sprawiały wrażenia wklęsłych.

Zabytki starożytnych Aten podzielone były na trzy główne zespoły: - najważniejszy Akropol z Partenonem i budowle u stóp wzgórza - m.in. teatr Dionizosa, pomnik Lizykratesa, pozostałości 2 rynków (tj. greckiego - Agory i rzymskiego z Wieżą Wiatrów) oraz dzielnica garncarzy Keramejkos i wielka nekropola. - grupa budowli na miejscu dzielnicy Hadrianopolis (m.in. świątynia Zeusa Olimpijskiego W drugiej połowie V w. Ateny pod rządami Peryklesa stały się głównym ośrodkiem sztuki, działali tu wybitni architekci (Iktinos, Kallikrates). Natomiast w IV w. zapoczątkowano monumentalizację architektury użytkowej (teatry, stadiony), powstawały budowle sakralne i świeckie (hotele w Olimpii, arsenał w Pireusie).

W okresie hellenizmu (323-30 r. p.n.e.) nastąpił rozkwit urbanistyki i budownictwa użytkowego (szczytowe osiągnięcie - latarnia morska na Faros); wznoszono monumentalne budowle świeckie, a w budownictwie mieszkalnym pojawił się dom z malowidłami ściennymi, mozaikami posadzkowymi i urządzeniami kanalizacyjnymi.

Domy w których mieszkali Grecy nawet ci zamożniejsi były niepozorne gdyż rozrzutność w tej dziedzinie i w ogóle nadmierna skłonność do popisywania się posiadanym majątkiem była źle widziana w polis, narzucającej wszystkim mnie więcej podobny nacechowany umiarkowaniem, tryb życia. Natomiast zbiorowość czyniła wszystko aby swoim bogom wznieść jak najwspanialsze świątynie które stanowiły świadectwo pobożności i potęgi państwa.

Porządek dorycki
Jeden z porządków architektonicznych starożytności. Jego podstawową cechą był funkcjonalizm, któremu podporządkowano walory estetyczne. Stąd mówi się z reguły, że styl dorycki charakteryzuje się ciężkimi proporcjami, surowością i monumentalizmem. Tak więc w porządku doryckim wysokość kolumny wynosiła 14 modułów, kapitelu - 1 moduł, podobnie szerokość tryglifu, szerokość metopy - 1, 6 modułu. Wysokość architrawu równała się szerokości tryglifu. Kolumny wsparte były bezpośrednio na stylobacie bez bazy. Ich trzon lekko zwężał się ku górze, a w połowie lub na dwóch trzecich wysokości był lekko wybrzuszony (entasis), aby zapobiec optycznemu złudzeniu wywołującemu wrażenie pochylania się kolumn. Trzon kolumny pokryty był 18-20 ostro zakończonymi żłobieniami (kanelury). Głowica składała się jedynie z echinusa i abakusa. Belkowanie w stylu doryckim składało się z gładkiego architrawu, fryzu tryglifowo-metopowego oraz szeregu mniejszych ozdób. Ich rozmieszczenie i wygląd były określone ścisłymi zasadami. Rozmieszczenie tryglifów i metop we fryzie było regulowane tzw. "zasadą tryglifu" (tryglif). Wbrew nazwie, styl dorycki nie był stosowany ani jedynie, ani głównie na terenach zamieszkanych przez grecki szczep Dorów. Budowle w tym stylu (głównie świątynie) odnajdujemy na całym obszarze wpływów greckiej cywilizacji. Odmianą porządku doryckiego był tzw. porządek toskański, spotykany przede wszystkim w Italii. Tam też (oraz na Sycylii) zachowały się bardzo interesujące przykłady budowli w tym stylu.

*Porządek joński
Jeden z porządków architektonicznych starożytności. Powstał w Azji Mniejszej i na wyspach na przełomie VII i VI w. p.n.e. Cechował się brakiem podporządkowania estetyki funkcjonalizmowi, co z kolei było znakiem rozpoznawczym porządku doryckiego. Charakteryzuje go lekkość, wysmukłe proporcje i bogate zdobienia zarówno głowicy kolumny, jak i belkowania. Kolumna w tym porządku ustawiona była na bazie, często o wielu torusach i trochilusach. Trzon kolumny ozdobiony był z reguły 24 kanelurami (żłobkami) biegnącymi od głowicy do bazy. W przeciwieństwie do porządku doryckiego nie były one ostro zakończone, lecz połączone listewkami. Głowica (kapitel) kolumny ozdobiona była wolutami (ślimacznicami). Belkowanie konstruowano w sposób bardziej ozdobny i skomplikowany niż w stylu doryckim. Tak więc architraw był trójczłonowy, fryz ozdobiony rzeźbą reliefową nie był oddzielony tryglifami, lecz biegł w sposób ciągły (fryz joński). Gzyms koronujący był wysunięty, a wszystkie elementy belkowania oddzielano kimationem. Porządek joński zdobywa coraz większą popularność w IV w. p.n.e. i od okresu hellenistycznego praktycznie dominuje w architekturze greckiej. Jego rozwinięciem był porządek koryncki.

*Porządek koryncki
Stanowił rozwinięcie porządku jońskiego. Różnił się od niego przede wszystkim bogaciej zdobioną głowicą kolumny. Była ona wyższa niż głowica jońska i miała kształt lekko rozszerzającego się ku górze cylindra z przedstawieniami liści akantu. Najstarszy znany nam przykład kolumny w stylu korynckim pochodzi ze świątyni Apollina Epikuriosa w Bassai, zbudowanej ok. 420 r. p.n.e. najprawdopodobniej przez Iktinosa.

Porządek dorycki, Porządek joński, Porządek koryncki
1 - gzyms (gejson)
2 - fryz (tryglifon)
3 - architraw
4 - głowica
5 - trzon kolumny
6 - baza
6a - plinta
7 - stylobat
8 - metopa
8a - tryglif
9 - abakus
10 - echinus
11 - woluta (ślimacznica)
12 - kanelury
13 – stereobat
RZEŹBA:

*Rzeźba archaiczna
Pierwsze posągi powstały w okresie archaicznym, w czasach ożywionego handlu z Egiptem. Początkowo Grecy kopiowali jedynie rzeźby przywiezione z Egiptu. Stąd też wyraźne podobieństwa do sztuki egipskiej: wyprostowane ciała, ręce ułożone wzdłuż tułowia, dłonie przyciśnięte do ud, a pięści zaciśnięte. Rzeźby archaiczne stanowią pierwsze studium anatomii - jeszcze niezbyt proporcjonalne i bez specjalnej dbałości o szczegóły anatomiczne. Mięśnie ciała oddawano dokładnie ale z umiarem. Przedstawiane postacie były statyczne. Oczywiście piękne było tylko ciało męskie - stąd nagie męskie akty (kurosy), a kobiety zawsze przedstawiane były jako ubrane. Postacie były zawsze uchwycone "od przodu", stąd też określenie stylu jako frontalny. Głównymi materiałami były kamień i brąz. Powstanie (pod koniec VIIw. p.n.e.) monumentalnej architektury archaicznej spowodowało stopniowy rozwój i udoskonalanie sztuki rzeźbiarskiej. W ciągu 100 lat od utworzenia pierwszych kopii dzieł egipskich, Grecy wprowadzili do rzeźby elementy ruchu i większą dbałość o oddanie detali. Postacie miały włosy pełne loków i charakterystyczny uśmiech. Pod koniec okresu archaicznego powstawało coraz więcej rzeźb monumentalnych, wolno stojących i dekoracyjnych. Szkoły rzeźbiarskie powiązane były ściśle z porządkami architektonicznymi. Do najwspanialszych zabytków schyłkowej fazy epoki archaicznej należą dwie rzeźby z brązu: wielki posąg Posejdona , odnaleziony w morzu przy przylądku Artemizjon oraz statua Woźnicy (Auriga) z Delf.
Cechy charakterystyczne tego okresu:
postacie statyczne – hieratyczne
dbałość o szczegóły
charakterystyczny delikatny uśmiech
pionowość kompozycji

KUROS
Nazwą tą określa się posągi tworzone w okresie archaicznym, a przedstawiające stojącego młodego mężczyznę. Charakteryzują się one sztywną postawą i nawiązują do przedstawień rzeźby egipskiej.

JEŹDZIEC Z RAMPIN
550-540 p.n.e, Paryż, Muzeum Luwru, oraz Ateny, Muzeum na Akropolu.
Jedna z najwybitniejszych rzeźb okresu archaicznego. Jest to jednocześnie jedna z najstarszych greckich rzeźb konnych. Jeździec jest nagi, w lewej nie zachowanej ręce trzymał wodze. Twarz jeźdźca otoczoną zarostem ozdabia archaiczny uśmiech. Uczesanie staranne - świadczy o słabości autora do ornamentyki.


POSĄG TZW. MOSCHOFOROSA
(Przypisywany) Fajdimosowi
570-560 p.n.e., Ateny. Muzeum na Akropolu.
Typ przedstawienia w rzeźbie greckiej, który został wypracowany w okresie archaicznym. Moschoforos to mężczyzna niosący młodego byczka na ramionach. Posąg wykonany jest z marmuru. Obie postacie tworzą zwartą całość, co podkreślone zostało właśnie układem rąk człowieka i nóg zwierzęcia. Uderza wyraz rozradowanej twarzy człowieka z wielkimi, okrągłymi oczami. Jest to dobry przykład tzw. uśmiechu archaicznego.

Rzeźba klasyczna
Na przełomie VI i Vw. p.n.e., a zwłaszcza po wojnach perskich, zaczęto coraz powszechniej stosować marmur, a w monumentalnych posągach chryzelefantynę. Chryzelefantyna była techniką tworzenia rzeźb z kości słoniowej i złota. W pierwszej kolejności ustawiono szkielet z drewna i gipsu. Następnie pokrywano go płytkami z kości słoniowej (twarz i inne nagie części ciała) oraz złota (włosy, szaty, sandały i ozdoby), wysadzanego ozdobnymi kamieniami i szlachetnym drewnem (cedr, heban). Na początku V w. p.n.e. wynaleziono metodę wykonywania z brązu pustych odlewów - na wosk tracony, co pozwoliło na wierniejsze oddawanie szczegółów. Rzeźby klasyczne były już idealnie proporcjonalne, zachwycały szczegółami i bijącym z nich dynamizmem. Często były wyidealizowane. W odróżnieniu od archaicznego ujęcia frontalnego, stosowano "zamrożenie ruchu" np. postacie z pochylonym torsem, wyciągniętym do przodu ramieniem itp. Na twarzach nie ma już charakterystycznego, archaicznego uśmiechu. Dzięki dokładnym studiom anatomicznym artyści mogli przedstawić rysujące się pod skórą mięśnie. Jak dalece udawało się rzeźbiarzom oddać ruch i ekspresję, widać w posągu Dyskobola Myrona. Z kolei kultowe postacie bóstw były pełne powagi i dostojeństwa. Najsłynniejszym rzeźbiarzem klasycznym był Fidiasz. Jego dwa chryzelyfantynowe posągi bóstwa: Ateny w Partenonie i Zeusa w Olimpii stanowiły arcydzieła tamtej epoki. Posąg Zeusa zaliczany był do siedmiu cudów świata. Rzeźba klasyczna to nie tylko posągi, ale także ozdobne płaskorzeźby, stosowane do dekoracji świątyń. Największym osiągnięciem w płaskorzeźbie jest słynny fryz partenoński, przedstawiający procesję panatejską. Przedstawia on min. monumentalne postacie 12 bogów oraz jazdę ateńską biorącą udział w procesji. Wszystkie postacie są pełne lekkości, naturalnego wdzięku, spokoju i majestatu. Te wspaniałe rzeźby z Partenonu, znajdują się obecnie w British Museum w Londynie, wywiezione tam w latach 1801-1810 przez lorda Elgina (marmury Elgina), za zgodą okupacyjnych władz tureckich. Elgin sprzedał je narodowi angielskiemu w 1816 roku za 35.000 funtów. Od wielu lat wokół marmurów toczy się spór. Anglicy uważają, że British Museum jest bezpieczniejszym miejscem dla tych arcydzieł. Z kolei Grecy podważają legalność zakupu marmurów i usiłują sprowadzić je do Aten. Faktem jednak jest, że gdyby nie wywóz tych rzeźb z Grecji, najprawdopodobniej uległy by zniszczeniu w burzliwym okresie dziejów tego kraju.
Cechy charakterystyczne tego okresu to:
idealizm
rytm
harmonia
równowaga

Rzeźbiarze okresu klasycznego:
Fidiasz – majestatyczna rzeźba posągowa
Poliklet – opracował kanon (zespół proporcji matematycznych między poszczególnymi częściami ciała)
Myron – postacie zapaśników (dynamizm, ruch)

DYSKOBOL, MYRON
(Kopia antyczna). Rzym. Muzeum Narodowe.
Sportowiec jest przedstawiony tuż przed wyrzuceniem dysku. Ramiona tworzą jak gdyby część okręgu, zaś głowa pochylona ku przodowi akcentuje oś symetrii ciała przebiegającą równolegle do lewej nogi zgiętej w kolanie, dotykającej dużym palcem ziemi. Ukazany jest zatem moment chwilowego spoczynku między dwoma ruchami.

DORYFORYS, POLIKLET
440 r. p.n.e., Neapol. Muzeum Narodowe.
Posąg wys. 2,12 m, przedstawiający stojącego mężczyznę, wykonany przez Polikleta. Doryforos opierał ciężar ciała na prawej nodze; lewa pozostawiona w tyle dotykała ziemi zaledwie czubkami palców. Prawej nodze dźwigającej odpowiadała uniesiona lewa ręka, niosąca oszczep oparty na ramieniu. Podobnie, w myśl zasady przeciwieństw, opuszczona lewa ręka odpowiadała cofniętej lewej nodze. Ścisła zależność układu poszczególnych części ciała tworzy harmonijną całość.

ATENA PARTENOS, FIDIASZ (kopia)
Jest to posąg uznany za jedno z największych dzieł Fidiasza. Umieszczony był wewnątrz Partenonu. Miał 12 m wysokości wraz z bazą. Wykonany był ze złota i kości słoniowej (chryzelefantyna).

*Rzeźba hellenistyczna
Po wojnach peloponeskich (IVw. p.n.e.) zmieniły się wymagania i smak estetyczny Greków. Gigantyczne, pełne przepychu świątynie i budowle świeckie wymagały innego typu rzeźby niż w Vw. p.n.e. Wobec spadku znaczenia Aten głównymi centrami twórczości rzeźbiarskiej stały się: Aleksandria, Pergamon, Rodos i Antiochia. Każdy z tych ośrodków wyróżniał się własnym stylem. Zaprzestano tworzenia monumentalnych rzeźb sakralnych - bogowi stali się bardziej podobni do ludzi - smukli, pełni wdzięku i swobody. Po raz pierwszy w sztuce greckiej przedstawiono boginie w pełnej nagości (Afrodyta z Knidos Praksytelesa). Rzeźba Grecji hellenistycznej ukierunkowała się na przedstawianie postaci i scen z życia codziennego. Charakterystyczne było zacieranie się ostrych konturów postaci oraz zamiłowanie do erotyki. Do najsłynniejszych przykładów rzeźby hellenistycznej należy: Nike z Samotraki, Wenus z Milo, Grupa Laokoona czy Gal bijący żonę. Wyraźnie widać było skłonność do gigantyczności (nie tylko w rzeźbie). Sam pomysł przemodelowania góry Athos na posąg Aleksandra Macedońskiego, tak by w prawej ręce tego kolosa umieścić dziesięciotysięczne miasto, świadczy o tym, że czasy klasycznej prostoty już minęły. Choć nie zrealizowano tego projektu, urzeczywistniono inne, jak choćby Kolosa Rodyjskiego. Ten wysoki na 100 metrów, pozłacany posąg boga słońca Heliosa, który stał okrakiem nad wejściem do portu na wyspie Rodos, zaliczany był do siedmiu cudów świata.
Cechy charakterystyczne tego okresu:
Ruch, ekspresja, patos Na twarzach posągów widoczne są uczucia: - ekstaza - ból - radość RUPA LAOKONA

Muzeum Watykańskie.
Jest to grupa rzeźbiarska autorstwa Agesandra, Polidora i Atenodora, rzeźbiarzy działających na przełomie II oraz I w. p.n.e., a związanych z Rodos. Ukazuje Laokoona i jego dwóch synów duszonych przez węże. Charakteryzuje się ona patosem i gwałtownością ruchu.

NIKE Z SAMOTRAKI
Paryż. Muzeum Luwru.
Posąg nieznanego autora z okresu hellenistycznego znaleziony w ruinach teatru na wyspie Samotraka. Rzeźba zachowała się bez głowy i rąk i w takim stanie mierzy 3,28 m. Bogini ukazana jest tutaj w pełnym locie, w momencie gdy stopami opiera się o pokład okrętu. Szerokie skrzydła gęsto pokryte piórami są rozłożone. Cała postać, silnie napięta, podana naprzód, opiera się pędowi powietrza. Jest to jeden ze stosunkowo nielicznych oryginalnych przykładów hellenistycznej rzeźby greckiej.

WENUS Z MILO
Paryż. Muzeum Luwru.
Rzeźba anonimowego autora z okresu hellenistycznego (II w. p.n.e.) znaleziona nieopodal ruin teatru na wyspie Melos. Była przeznaczona do oglądania w profilu jak i w 3/4, tak jak posągi wywodzące się z płaskorzeźby. Autor Wenus z Milo zmienił kompozycję na frontalną, zachowując ze wzoru jedynie esowatość ciała.

MALARSTWO WAZOWE:

Pomiędzy połową X a VIII wieku p.n.e. w Grecji rozwinął sięstyl geometryczny. Przed połową VIII wiku styl ten zaczął być wypierany przez tzw. styl orientalizujący, który dotarł do Grecji ze Wschodu. Figury zaczęły wypełniać prawie całąpowierzchnięnaczynia. Rewolucja w greckim malarstwie wazowym nastąpiła w Koryncie. To tam wykształcił się najpierw styl czarnofigurowy (na naturalnym tle gliny malowano figury czarną barwą, wydrapując igłą szczegóły, np. rysunek budowy ciała). Ok. 530 roku p.n.e. upowszechnił się kolejny styl czerwonofigurowy (odwrtoność wcześniejszego; postacie zostawiano w kolorze gliny, a tło zamalowywano na czarno, szczegóły nie były już ryte, lecz malowane cieniutkimi pędzelkami o kilkunastu włoskach). Treść dekoracji waz była bardzo różna. Początkowo dominowała w niej ornamentyka geometryczna, następnie sceny figularne o treści mitologicznej , wyobrażenia zoomorficzne i sceny z życia codziennego. Na niektórych wazach można odnaleźć teżmotywy historyczne. Do najbardziej znanych greckich malarzy wazowych zaliczyć można Durisa .

STAROŻYTNE MIASTO :

Greckie budowle publiczne:

* gimnazjon - kompleks budynków i placów do odbywania ćwiczeń fizycznych, miejsca dla widzów, sale do odczytów i dyskusji. Rola: wspólna edukacja chłopców, miejsce uprawiania ćwiczeń przez chętnych dorosłych, miejsce spotkań i dysput dorosłych. W czasach rzymskich gimnazjony stały się rodzajem szkoły średniej.
* agora - rynek, często otoczony z 2-3 stron krytymi portykami (niekiedy dwupiętrowymi), na agorze znajdować się mogły budynki miejskie, posągi i ołtarze. Rola: Centrum życia publicznego, gospodarczego, politycznego i religijnego. W mieście mogła być więcej niż jedna agora, niektóre mogły pełnić funkcje bardziej reprezentacyjne lub użytkowe
* buleuterion -budynek rady, mieszczący do kilkuset osób, miejsce zebrań rady miejskiej, oddzielne budynki służyły też urzednikom.
* akwedukty i fontanny - budowane ze środków miejskich, często bogato zdobione, których rolą buło dostarczanie wody do miasta.
* teatr - budowla (często amfiteatr na zboczu góry) z zapleczem umozliwiającym wystawienie sztuki teatralnej, służył też za miejsce zebrań wspólnoty, występny teatralne niejednokrotnie miały tam formę agonu (konkursu, zawodów)
* paradne - wytyczano je w dużych miastach ozdobione kolumnami i posągami ulice, mogące słuzyć jako trasy przemarszów, procesji itp.