Dom w "Panu Tadeuszu" i dom w "Ludziach bezdomnych".

Literatura polska obfituje w różnorakie, przewijające się na przestrzeni wieków przez utwory, motywy, wśród których jednym z najbardziej zauważalnych jest motyw domu. W zależności od pochodzenia autora oraz okresu, w którym dzieło zostało stworzone, ulega oczywiście zmianie wyobrażenie o nim, lecz niezmienny pozostaje jeden aspekt – ważkość tej pierwotnej instytucji dla każdego człowieka, niezależnie od jego wieku, narodowości i spojrzenia na świat.

Lecz czym dokładnie jest ów rzeczony „dom”? Za „Słownikiem Języka Polskiego” Polskiego Wydawnictwa Naukowego przytoczę jego definicję: „budynek przeznaczony na mieszkania; mieszkanie; rodzina, domownicy; mieszkanie wraz z jego mieszkańcami; ogół spraw rodzinnych, domowych; gospodarstwo domowe; ród, rodzina, dynastia; instytucja państwowa, społeczna, handlowa”. Wszystkie te określenia znajdują swoje odzwierciedlenie w dziełach literatury polskiej, lecz nie tworzą pełnego obrazu wyobrażeń o domu – nie ujmują mianowicie metaforycznego wymiaru tegoż wyrazu. Ja jednak chciałabym zająć się w mojej pracy obrazami domu występującymi w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza i „Ludziach bezdomnych” Stefana Żeromskiego.

W epopei narodowej Polaków, jaką jest „Pan Tadeusz”, dom przedstawiany jest za pomocą dwóch budynków i w dwóch różnych wymiarach. Pierwszym z nich jest dwór w Soplicowie – ostoja rodzinności i poszanowania tradycji. Są tam wciąż żywe dawne obyczaje, przestrzega się każdemu należnej grzeczności. Zachowuje się także zwyczaje towarzyskie, co uwidacznia się w scenie urządzonej przez Sopliców uczty: potrawy, usługiwanie przy stole, tematy rozmów – to wszystko jest swojskie, domowe i tak „bardzo polskie”. Również wystrój samego domu zwraca uwagę przytulnością i uwydatnieniem polskiej narodowości jego mieszkańców – na ścianach wiszą obrazy pędzla m.in. Kossaka, a zegar wygrywa „Mazurka Dąbrowskiego”. Dwór ten, zamieszkiwany przez pokolenia przez jedną dynastię, nabrał cech właściwych tylko jej członkom. Widać głębokie więzi pomiędzy domownikami, uznanie dla starszego pokolenia oraz jego posłuch u młodzieży. Znamienna jest też troska o wspólne dobro, nie tylko materialne; młodzi kształcą się, lecz znają też i szanują swoją rodzinę oraz jej historię. Gdy zachodzi potrzeba stają w obronie tak szczególnie ważnych dla nich wartości.

Drugim budynkiem dokładnie opisywanym przez Mickiewicza jest zamek, a raczej jego ruiny. Należący przed laty do rodziny Horeszków, a będący pod zarządem sędziego Soplicy, był on w swej długiej historii świadkiem czasów złotych i chwil zagrożeń. Obecnie znajdujący się w stanie głębokiego zniszczenia zamek jest doskonale przedstawioną metaforą domu jako Ojczyzny Polaków z początku XIX wieku. Tak jak ona – traci swoją świetność, podupada. Dzieje się tak z powodu zaniedbania, niedostatecznej troski o jego los oraz bierności domowników. Jedynym ważnym aspektem w tej sprawie jest dla nich bowiem tylko to, do kogo ów zamek należy; a ta piękna budowla, pozostawiona sama sobie niszczeje coraz bardziej w miarę rozciągania się w czasie sporu o przynależność do którejś ze stron.

Innym utworem, w którym mocno akcentuje się istota domu jest powieść „Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego. Ten pisarz okresu Młodej Polski zwraca jednak uwagę na przeciwieństwo obrazu domu kreowanego przez Mickiewicza – na bezdomność. Jest ona wszechobecna i wielowymiarowa: z jednej strony odnosi się do braku miejsca do spania, jedzenia czy po prostu zamieszkania, czego przykładem może być wegetująca na ulicach klasa robotnicza czy warszawski proletariat. Z drugiej strony jednak ukazuje Żeromski bohaterów bezdomnych społecznie, ideowo i materialnie. Przykładami potwierdzającymi tą tezę jest para głównych postaci: Joanna Podborska, Tomasz Judym oraz jego brat Wiktor, który jest postacią drugoplanową.

Bezdomność trójki wymienionych bohaterów jest bezdomnością z wyboru, świadomie podjętą decyzją. Tomasz wywodzi się z nizin społecznych i nie chce o tym zapomnieć, choć wykształcenie lekarskie zawdzięcza tylko własnej ciężkiej pracy. Działa z powodu kompleksu niższości, kompleksu człowieka ubogiego, który widzi możliwość zerwania z własną sferą tylko poprzez całkowitą jej likwidację. Dlatego chce za wszelką cenę poprawić los ludzi żyjących w skrajnej nędzy. Ponieważ ponosi porażki, jest rozdarty wewnętrznie i trwa w zawieszeniu, nie mogąc identyfikować się z żadną z grup społecznych. Jego rozdarcie ma jednak jeszcze inny wymiar – przez poświęcenie się dla idei rezygnuje z osobistego szczęścia czyli miłości do Joanny, możliwości założenia rodziny. Dom rodzinny także już dla niego nie istnieje – porzucił go dawno, a z bratem nie łączą go właściwie żadne więzi uczuciowe. Kreacja osoby Tomasza ukazuje wiec wyraźnie człowieka bezdomnego ideowo, służebnika swych przekonań, który przez nie cierpi.

Osoba doktora Judyma wiąże się bezpośrednio z Joanną Podborską, której szczere uczucie zostaje przez niego odrzucone. To z Tomaszem właśnie wiązała nadzieję na posiadanie domu i szczęśliwej rodziny. Bardzo jej pragnęła ze względu na stratę obojga rodziców oraz brak ciepła rodzinnego od strony braci, którymi wcześniej się opiekowała. Jej największym problemem jest konieczność czucia się potrzebnym.

Bezdomność Podborskiej ma więc wymiar uczuciowy, lecz nie jest to jedyny jej aspekt. Joasia nie może mianowicie znaleźć sobie miejsca na świecie, w którym czuła by się jak domownik – z własnego wyboru tuła się po domach innych ludzi (gdzie pracuje jako guwernantka), gdyż w rodzinnym nie czuje się dobrze. Podstawowym wymiarem jej nieszczęścia staje się wiec bezdomność społeczna, która uniemożliwia posiadanie szczęśliwego domu.

Motyw świadomego opuszczenia domu rodzinnego łączy postać Podborskiej z postawą brata Tomasza, Wiktora Judyma. Ich pobudki różnią się jednak w znaczący sposób: Wiktor jest robotnikiem, ma żonę i dzieci, a ucieka z nimi od biedy i braku szacunku. Wyjeżdżają za granicę w poszukiwaniu lepszej przyszłości i płacy, pragnie też być godnie traktowany jako pracownik. Kreacja tego bohatera ukazuje więc bezdomność społeczną – opuszczenie domu rodzinnego i wyjazd z kraju oraz ekonomiczną, czyli podążanie „za chlebem”.
P
owstały w okresie romantyzmu „Pan Tadeusz” oraz powieść „Ludzie bezdomni”, napisana w czasie panowania inspirującej się romantyzmem Młodej Polski ukazują dwa znacznie się różniące kreacje domu. Mickiewicz wskazuje na poszanowanie tradycji i obronę wspólnego domu wszystkich Polaków, podkreślając skutki bierności wobec tak poważnego zagadnienia. Żeromski natomiast obrazuje psychologiczną i społeczną klęskę człowieka w obliczu braku domu. Moim zdaniem obie te wizje pięknie się uzupełniają, ważne jest bowiem, by mieć zarówno rodzinę, jak i miejsce, gdzie się mieszka oraz kraj, wobec którego jest się obywatelem i czynnym patriotą. Dopiero wtedy można poczuć się w pełni szczęśliwym.

Rok 1994 był ogłoszony międzynarodowym rokiem rodziny. Z tej okazji odbywały się w Polsce różne uroczystości i światowe kongresy. Na między-państwowym kongresie w Warszawie wygłosili referaty przedstawiciele różnych krajów. Dotyczyły one praw dziecka i rodziny. Uczestnicy kongresu apelowali o prowadzenie polityki prorodzinnej.

Podobną rolę pełnią utwory literackie uwzględniające motyw domu. W średniowieczu za przykład podawano życie rodziny świętej. Świadczą o tym teksty apokryficzne ukazujące życie Chrystusa i Matki Bożej oraz liczne hagiografie czyli żywoty świętych.

Bohater "Legendy o św. Aleksym" rezygnuje ze szczęścia osobistego i majątku, żeby umartwiać się w ubóstwie i zasłużyć na zbawienie wieczne. Poglądom teocentrycznym średniowiecza przeciwstawia się Mikołaj Rej, głosząc afirmację życia ziemskiego. Jako humanista renesansu troszczy się o szczęście człowieka i podaje wzór rodziny tworzącej atmosferę życzliwo-ści, spokoju oraz niezależności i dobrobytu.

W utworze pt. "Żywot człowieka poczciwego" zwraca uwagę na życie szlachcica ziemianina, który posiada liczną rodzinę, organizuje spotkania towarzyskie, bierze udział w polowaniach, łowi ryby. Radość płynie z dostat-ku, z obcowania z przyrodą wiejską, z unormowanego trybu życia. Autor sprzeciwia się zbyt rygorystycznemu wychowaniu dzieci, zmuszaniu ich do nauk ścisłych. Podaje wskazówki jak należy rozwijać uzdolnienia młodzieży i wpajać pewność siebie.

Podobny ideał szlachcica prezentuje Jan Kochanowski w "Pieśni święto-jańskiej o Sobótce". Ukazuje życie ustabilizowane, spokojne i samowystar-czalne. Rodzina cieszy się dostatkiem pożywienia i pięknymi krajobrazami wiejskimi. Bezpośredni kontakt z naturą powoduje dobre samopoczucie, wewnętrzną harmonię i radość. Żona prowadzi dom, wychowuje dzieci w szacunku do starszych i pomaga mężowi w gospodarstwie. W domu czarnoleskim życie toczy się ściśle z porami roku, z przyrodą ojczystą, która wyznacza rytm codziennej egzystencji. Są kultywowane tradycje - wszyscy mieszkańcy wsi gromadzą się wokół ogniska, śpiewają pieśni i tańczą w wigilię świętego Jana. Pieśń Panny XII stanowi pochwałę życia na wsi: "Wsi spokojna, wsi wesoła, który głos twej chwale zdoła...".

We fraszce "Na dom w Czarnolesie" poeta wyraża swoje przekonanie, że unormowany tryb życia zapewnia spokojną starość i równowagę wewnętrzną. Poeta docenia takie wartości jak zdrowie, czyste sumienie i ludzką życz-liwość.

Radość może zburzyć utrata bliskiej osoby. Pisze o tym poeta w cyklu XIX trenów. Po śmierci Urszuli w domu rodzinnym zapanowała pustka, smutek i ból. Poeta-ojciec nie może pogodzić się ze śmiercią ukochanej córki, przypomina sobie jej postać i wesołe usposobienie. Pełna bólu jest też matka, która ubierała, kupowała wstążki i sukienki, myślała o przy-gotowaniu wyprawy, gdy córka będzie wychodziła za mąż. Nadzieje rodzi-ców, zastąpiła głęboka rozpacz. Analiza tragedii rodzinnej łączy się z roz-ważaniami filozoficznymi na temat życia i śmierci. Konkluzja jest jakby nakazem, że cierpienia, tragedie życiowe trzeba "znosić po ludzku, gdyż są one częścią naszego życia". Poeta proponuje człowiekowi przyjęcie postawy stoickiej.

Motyw domu o atmosferze patriotycznej uwzględnił Julian Ursyn Niem-cewicz w "Powrocie posła". Walery został wychowany przez rodziców w duchu miłości do ojczyzny, w kulcie do wiedzy i dlatego, jako poseł na sejm, popiera Konstytucję 3 maja, potępia konserwatyzm szlachecki i kosmo-polityczną postawę Szarmanckiego. Postacią kontrastową jest Szarmancki, który nie interesuje się sprawami Polski, myśli o wojażach zagranicznych i o posażnej pannie. Zabiega o względy Teresy sądząc, że jest bogata, co ułatwiłoby mu prowadzenie życia towarzyskiego i rozrzutnego. Walery natomiast darzy Teresę uczuciem szczerym, kieruje się uczciwością i bezin-teresownością, dlatego też w końcu wygrywa konkury z Szarmanckim o rękę Teresy. Pozytywną postacią jest pani Podkomorzyna, która wychowywała Walerego i Teresę wpajając im wartości ponadczasowe: życzliwość, szcze-rość i uczciwość. Bohaterem-patriotą jest Podkomorzy, który wie jakie zmiany gospodarczo-polityczne i społeczno-kulturalne należy wprowadzić, przeciwstawia się poglądom Gadulskiego obrońcy liberum veto i wolnej elekcji. Dyskusja na temat reform wprowadza czytelnika w atmosferę Sejmu Wielkiego. Podkomorzy wymienia wszystkie postulaty, które powinna uwzględnić Konstytucja 3 maja. Podaje też przykład zmian, wprowadzając w swoim majątku inne prawa: nadaje poddanym wolność osobistą oraz zamienia pańszczyznę na czynsz.

Motyw domu odgrywa bardzo ważną rolę w okresie romantyzmu, np. dwór w Soplicowie ("Pan Tadeusz") jest symbolem kraju, ostoją polskości, gdyż tradycje patriotyczne wskazują na miłość do ojczyzny. Autor zwraca uwagę na staropolską gościnność. Sędzia przestrzega dawnych obyczajów; podczas uczty każdy. zajmuje wyznaczone miejsce ("z wieku i z urzędu"), wszyscy są dla siebie grzeczni i uprzejmi. Zgodnie z dawnymi obyczajami odbywają się polowania, grzybobrania, spotkania towarzyskie i narady (narada jest rodza-jem sejmiku). Bardzo przywiązany do wszystkich przejawów tradycji jest Wojski, a także Sędzia, który wygłasza nauki o grzeczności. W komnatach wiszą obrazy przedstawiające wydarzenia historyczne: Bitwa pod Racławica-mi, portret Kościuszki). Szlachta, ubrana w staropolskie kontusze, nie-słychanie przywiązana do tego stroju - symbolu polskości, z ironią patrzyła na kosmopolityczną parę, zapatrzoną we wszystko, co francuskie lub włoskie: na Telimenę i Hrabiego. Patriotyzm szlachty został potwierdzony czynem. Gdy w Soplicowie pojawiło się wojsko z białymi orłami, wśród nowych żołnierzy znaleźli się też ci, którzy podczas zajazdu rozlewali krew bydła i drobiu. Koncert na cymbałach, jakim Jankiel wita wkraczających legionis-tów Dąbrowskiego, to wielki, patriotyczny hymn, ilustrujący ostatnie lata dziejów narodu (od "Poloneza 3 Maja" do "Mazurka Dąbrowskiego"). Obrazy z kraju lat dziecinnych umieszczone w "Panu Tadeuszu" pod-trzymywały na duchu emigrantów polskich, którzy musieli przebywać z dala od ojczyzny. Słowa epopei napisanej w Paryżu w 1834 r. przenosiły Mickiewicza "do tych łąk zielonych szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych".

Juliusz Słowacki w wierszu "Rozłączenie" wspomina matkę, która nie może pogodzić się z nieobecnością syna. Wyobraża poeta postać matki "w domu i w ogrodzie", widzi jej szaty i zapłakaną twarz. Motyw domu w twórczości Słowackiego jest wyrazem miłości do matki, wyrazem nostalgii i tęsknoty za krajem ojczystym, a równocześnie podkreśleniem losu polskich emigrantów.

Inną wymowę ma dramat rodzinny w "Nie-Boskiej komedii" Zygmunta Krasińskiego. Mąż zaniedbuje żonę i dziecko, pisze poematy na cześć prawdziwej miłości, nie dostrzega oddania i duchowych cierpień żony. Śmierć żony, choroba Orcia, tragizm rodziny symbolizują poezję roman-tyczną oderwaną od rzeczywistości, nie podejmującą tematów związanych z życiem narodu i jednostki.

Wiele jest przykładów literackich z motywem domu (np. "Pieśń o domu" M. Konopnickiej), ale najwymowniejszy przykład stanowi powieść Stefana Żeromskiego pt. "Ludzie bezdomni", Tu "dom" ma różne znaczenie. Dla fundatora uzdrowiska w Cisach dom jest ojczyzną, bo jako emigrant polityczny nie może powrócić do rodzinnych stron, tęskni za krajem i przesyła fundusze na utrzymanie kurortu.

Joasia Podborska domem określa ognisko rodzinne i wie, Że jej marzenia nie mogą się spełnić, bo Judym chce sam pracować na rzecz cierpiących i pokrzywdzonych.

Bezdomny jest Wiktor (brat Judyma), gdyż musi opuścić ojczyznę i miesz-kać w dalekiej Szwajcarii. Tytuł powieści sugeruje, że bezdomni są ci, którzy mieszkają w ciężkich warunkach materialnych, umierają z głodu i szerzących się epidemii.

Bezdomny jest przede wszystkim główny bohater powieści, Tomasz Judym, który dobrowolnie rezygnuje ze szczęścia osobistego i całkowicie poświęca się ludziom pokrzywdzonym. "Dom" w odniesieniu do Tomasza symbolizuje oczywistą prawdę, iż w realiach ówczesnej Polski - wrażliwe, myślące jednostki, oddane idei niesienia pomocy, nie znajdowały dla siebie bezpiecznej, spokojnej przystani. Na bezdomność nie są skazani ci, którzy pogodzili się z panującymi warunkami życia i dbają tylko o własny spokój i dobrobyt (np. dyrektor kopalni w Zagłębiu Dąbrowskim). Bezdomność w powieści Stefana Żeromskiego to dramat najszlachetniej-szych ludzi, którzy protestują przeciwko światu opartemu na niesprawied-liwości, niewoli i cierpieniu.

Inną wymowę ma dom przedstawiony przez Gabrielę Zapolska w "Mo-ralności pani Dulskiej". Dulska, walcząc o "dobre imię" swojego domu i syna Zbyszka, zdolna jest do każdej podłości: wymawia mieszkanie chorej lokatorce, wyrzuca Hankę, żeby nie wydał się skandaliczny romans syna ze służącą. W tym domu najważniejszą rolę ,odgrywa pieniądz, brak natomiast wzajemnego zrozumienia i uczuć rodzinnych. Termin "dulszczyz-na" stał się synonimem moralności na pokaz, zakłamania, stwarzania pozorów i obłudy.

Nie można pominąć "rozśpiewanej chaty" w Bronowicach Małych ("We-sele"), gdyż dom weselny stał się symbolem Polski. Wyspiański charak-teryzując środowisko chłopskie i inteligencję miejską udowodnił, że społe-czeństwo polskie nie jest przygotowane do podjęcia wspólnej walki o wol-ność ojczyzny.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę okazało się, że nadal nie ma sprawiedliwości społecznej. Wizja szklanych domów w "Przedwiośniu" jest właśnie wyrazem marzeń i rozczarowań Stefana Żeromskiego. Główny bohater, Cezary Baryka po przyjeździe do Polski zamiast "szklanych do-mów" obserwował nędzę robotników w Warszawie, ciężki los chłopów we wsi Chłodek i dostatnie życie szlachty w Nawłoci.

Symbolem niesprawiedliwości społecznej jest kamienica pani Kolichows-kiej ("Granica" Z. Nałkowskiej). W domu tym ludzie zajmujący piwnice i poddasza żyją w skrajnej nędzy, ich dzieci z głodu tracą wzrok, chorują i umierają (dzieci Gołąbskiej).

W chwili zagrożenia wojną Władysław Broniewski napisał "Bagnet na broń". Wiersz ten stał się manifestem i wezwaniem do walki z okupantem. Jest to apel skierowany do każdego

Polaka: "jeśli przyjdą podpalić dom, ten w którym mieszkasz Polskę, kiedy nocą kolbami w drzwi załomocą, stań u drzwi, trzeba krwi!" Dom - to zagrożona Polska, w obronie której każdy powinien stanąć do walki, nie licząc się z własnym życiem.

Literatura daje przykłady różnych znaczeń "domu". Pragnę, żeby ten wyraz kojarzył się wszystkim ludziom z ciepłem rodzinnym i miłością, z życiem ustabilizowanym i spokojnym.

"Dom nad porami roku dom
zwierząt i jabłek
kwadrat pustej przestrzeni
pod nieobecna gwiazda
dom był luneta dzieciństwa
dom był skóra wzruszenia
policzkiem siostry gałęzia drzewa."
Zbigniew Herbert

I Wstęp:

Zyjemy w latach XXI wieku, olbrzymich przemian w kazdej dziedzinie zycia, oraz ciagłego niepokoju w pogoni za czymś nowym. Sa to lata kiedy szereg dotychczasowych wartości traci swój istotny sens. podobnym przemianą ulegaja też gusta literackie. Jednak w literaturze odmienne wartości i motywy, które bedąc ciagle aktualne maja wartosc ponadczasowa. Tymi motywami sa najczesciej dom i rodzina. Pojecia te mozna by zdefiniowac najprosciej w ten sposób; ze domto miejsce do którego najczesciej wracamy, które kochamy, natomiast rodzina to najbliźsi, ci co zyja i co odeszli. W domu najczesciej zaznajemy opieki, życzliwosci i miłosci. W nim czujemy sie dobrze i bezpiecznie.

W przytoczonym wierszu Zbigniewa Herberta pokazane jest piekno rodzinnego domu w którym wszystko powoduje wzruszenie. Dom ten kojarzy sie z dziećmi, jabłkami; jest bezpieczny i plynie w nim radość.

Motyw domu pojawia sie od najdawniejszych czasów w literaturze polskiej.

II Rozwinięcie:

1. Azyl; jest to schronienie, miejsce bezpiecznego pobytu, w którym czujemy sie dobrze i bezpiecznie. Jest ciepły, harmonijny, kraina szczescia.

A) "Na dom w Czarnolesie" - Jan Kochanowski
- Fraszka ta przedstawia dom rodzinny , odziedziczony po przodkach, w których nie ma "marmurów" ani "złotych ścian". Ale mozna w nim zyc dostatnio i spokojnie w gronie rodzinnym, zachowujac czyste sumienie i zyczliwosc sasiadów. Dom ten wypełnia wewnętrzna energia; gdyż jego mieszkańcy pragną cichego i spokojnego zycia, otoczonego szacunkiem ludzi.

B) "Żywot człowieka poczciwego" - Mikołaj Rej
- Przedstawiony został dom ziemianina, który zyje zgodnie z rytmem natury, gospodaruje madrze z przyjemnoscia pracuje w ogrodzie i sadzie, bo wie że w zime będzie mógł spokojnie korzystać z tych dobrodziejstw natury ktore zgromadził latem i jesienia. Jest to dom zgodny, harmonijny, to centrum jego swiata w którym ważna role odgrywa takze natura jak mitologiczna arkadia.

C) "Pan Tadeusz" - Adam Mickiewicz
- Dom zyczliwy wszystkim, goscinny, nadajacy zyciu sens, daje gwarancje przynaleznosci i bezpieczenstwa. Gospodarz bardzo dba o to, aby w jego domu były zachowane tradycje i panował porzadek, harmonia, życzliwość, wyznaje bowiem zasade: "tym ładem(...) domy i narody słyna, z jego upadkiem domy i narody giną".
Rodzina to chodz nie zawsze była pełna, promieniowała na okolice i dawała przykład wielkiego patriotyzmu.

D) WNIOSKI :
- Dom polski jako azyl przedstawiony jest w jeden sposób który powtarza sie w roznych lektórach jak i wierszach. Jest to zawsze dom ktory zyje w zgodzie z rodzina jak i z rytmem natury. Daje poczucie bezpieczenstwa i stabilności, nie razi przepychem, panuje zgoda, harmonia. Dom ten przedstawiony jest jako wizerunek arkadii.

2. Ruina; jest to stan upadku, czegos zmarnowanego; miejsce konfliktów wymagajacy czesto dramatycznych wyborów.

A) "Moralność pani Dulskiej"
- W przedstawionym utworze idzie odszukac zakłamanie domu rodzinnego; zauwazamy obłude, która dotyczy zarowno sfery moralnej jak i obyczajowej jak i skompstwo. Jest to przedstawienie dramatu rodziny, gdzie co innego sie głosi a co innego sie robi.

B) "Ferdydurka" - Witold Gombrowicz
- W nowoczesnym domu mozna zauwazyc fałsz, obłude. Bunt przeciwko rodzinie i spoleczenstwu, ktore usilowalo narzucic swoje poglady i konwenanse. Rodzina przestaje byc ostoja, źrodłem wartosci, brak jest w tym domu autorytetu rodziców.

C) "Inny świat" - Gustaw Herling Grudziński
- Utwór ten przedstawia "karykature" domu; gdyż dom został nazwany miejscem spotkan wiezniow z rodzicami. Jest to dom pelen bolu, cierpienia, meki, zaniedbania. To dramat ludzi żyjących w tamtym czasie gdzie dokucza im brak bliskich i swobodnego poruszania sie.

D) WNIOSKI :
- Dom rodzinny jako ruina nie dostarccza nam żadnych wartości. Podsumowujac nalezy stwierdzic, ze w omawianych utworach dom rodzinny nie jest ostoja dostarczajaca wartosci, uczaca dobrych obyczajów. Jest to dom pełen obłudy i zakłamania, którego ludzie albo dbaja wylacznie o dobra materialne i panicznie boja sie skandalu, albo sa zbyt nowoczesni i liberalni, co nie wpływa dobrze na wychowanie młodych ludzi.

3. Świątynia; jest to miejsce modłów w których przejawia sie wiara, nadzieja , optymizm.

A) "Ocalony" - Tadeusz Różewicz
- Historia udowodniła tu, ze człowiek bez domu zyc nie moze. Tworzy go od nowa, od chwili gdy został zniszczony, bo człowiekowi potrzebna jest wiara, optymizm i nadzieja. Musi wierzyc ze natepny dzien bedzie lepszy od poprzedniego. Dom ten w szczególności przejawia wiara.

B) "Pan Tadeusz" - Adam Mickiewicz
- Równiez w Panu Tadeuszu mozna odnalesc watki modlitwy; prosbe o pomoc Panny Swietej z Czestochowy i z Ostrej Bramy o pomoc dotarcia do domu " Tymczasem przenoś moja dusze utęskniona do tych pagórków lwśnych do tych łącz zielonych szeroko nad błękitnym Niemniem rozciągnionych".

C) WNIOSKI :
- Dom polski jako światynia umacnia nas w wierze. Prosi o pomoc swietych , aby pomogli im dotrzec do domu lub odbudowac dom rodzinny do którego tesknia i chca powruci.

III PODSUMOWANIE :
- Motyw domu rodzinnego jad widac odnajdujemy w roznych utworac literackich. Moze własnie dlatego ze rodzina stanowiła i stanowi podstawowa komorke, na ktorej opiera sie cale spoleczenstwo.