Współczesny opiekun jego kwalifikacje i cechy osobowościowe
Anna Łukowska
Wyższa Szkoła Zawodowa ? Kadry dla Europy?
studentka III roku pedagogiki ? wychowanie przedszkolne i nauczanie początkowe
Współczesny opiekun
jego kwalifikacje i cechy osobowościowe
Rodzina to najcenniejsze środowisko, w którym dziecko rozwija się, poznaje otaczającą rzeczywistość oraz najważniejsze wartości w życiu. Ludzie mający własne dzieci, stają się automatycznie opiekunami, są odpowiedzialni za swoje potomstwo, pełnią wiele funkcji związanych z rodzicielstwem.
Niekiedy zdarza się, że rodzice nie są w stanie zapewnić odpowiednich warunków do normalnego funkcjonowania dziecka. Niektóre dzieci zostają porzucone przez rodziców, bądź tracą ich w skutek tragicznego losu. W dzisiejszych czasach coraz częściej słyszy się o molestowaniu czy znęcaniu się nad dziećmi. Niejednokrotnie ludzie nie potrafią prawidłowo sprawować pieczy nad swoim potomstwem, co prowadzi do szeroko rozumianej patologii. W takich przypadkach zdarza się, że dziecko zostaje umieszczone w instytucji opiekuńczej, zależnie od wieku może to być dom małego dziecka czy dom dziecka. W tego typu placówkach dziećmi zajmuje się wykwalifikowana kadra, czyli opiekunowie. A co kryje się pod pojęciem ?opiekun??
Wg Z. Dąbrowskiego i F. Kulpińskiego ? opiekun to osoba lub instytucja, która z tytułu odpowiedzialności za podopiecznych zaspokaja w sposób ciągły i bezinteresowny ich potrzeby ponadpodmiotowe w nawiązanym stosunku opiekuńczym?.1
Natomiast wg T. Kotarbińskiego opiekun spolegliwy to ? człowiek na którym można zawsze polegać, który nigdy nie zawiedzie. Zwłaszcza w sytuacjach krytycznych. Zasada spolegliwego opiekuna odnosi się do bezinteresownej ochrony osób powierzonych czyjejś pieczy. Zasada spolegliwego opiekuna miałaby obejmować, bez wyjątku, całość spraw i stosunków ludzkich podległych etycznemu wartościowaniu?.2
Jaki więc powinien być współczesny opiekun, pracujący w przykładowym domu dziecka?
Myślę, że przede wszystkim powinien wybrać ten zawód z powołania i być świadomym swej roli. Człowiek, który chce pracować w tego typu placówkach powinien mieć serce otwarte na ludzi.
1 Z. Dąbrowski i K. Kulpiński Pedagogika opiekuńcza. Historia, teoria, terminologia,
Olsztyn 2000, s.196
2 Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku ton III Wydawnictwo Akademickie Żak
Praca z dziećmi może wydawać się z pozoru łatwa, szczególnie, kiedy przyjmiemy założenie, że dzieci są od nas słabsze, mniej doświadczone a przede wszystkim zależne i my dorośli wiemy znacznie więcej i zawsze mamy rację. Kto przyjmuje taki tok myślenia jest w błędzie.
Otóż codzienna praca z dziećmi przynosi wiele dylematów i pytań. Aby poradzić sobie z szarą rzeczywistością współczesny opiekun powinien posiadać odpowiednie kwalifikacje. Po części dużą role odgrywa wykształcenie zawodowe. Chociaż baza teoretyczna jaką otrzymujemy na studiach jest potrzebna, to jeszcze większego znaczenia nabiera praktyka, która pozwala nam skonfrontować zdobytą wiedzę
i kwalifikacje pedagogiczne w bezpośrednim kontakcie z podopiecznymi w placówce. A jakie winien posiadać kwalifikacje współczesny opiekun?
Opiekuna powinna cechować umiejętność nawiązywania kontaktów z dziećmi, rozumienie, szanowanie ich godności oraz zamiłowanie do pracy pedagogicznej. Ponadto opiekun powinien przeżywać zarówno smutki, jak i radości ze swoimi podopiecznymi. Być przy nich na dobre i na złe, mieć czas na rozmowę. Myślę, że do zadań opiekuna powinno należeć także łagodzenie tragicznych przeżyć dziecka. Wychowawca w domu dziecka powinien posiadać pogodne usposobienie, cierpliwość, a także być odporny psychicznie. Do pożądanych dyspozycji osobowościowych opiekuna zaliczyłabym również takt oraz chęć niesienia pomocy. Opiekun winien pomagać dziecku odkrywać codziennie świat na nowo.
Uważam, że wykonując ten zawód bez zapału i zaangażowania wyrządza się wielką krzywdę podopiecznym. Dzieciństwo jest bardzo ważnym okresem w życiu każdego człowieka, kiedy opiekun nie da odpowiedniego przykładu małemu dziecku, zaowocuje to w jego dorosłym życiu.
W literaturze odnajdujemy elementy (dyspozycje) modelu opiekuna- wychowawcy tj.: ?kompetencje poznawcze, polegające na posiadaniu niezbędnej wiedzy o przedmiocie i warunkach opieki ( wiedzy, której specjalnościowym składnikiem jest pedagogika opiekuńcza oraz metodyki danej formy opieki), zdolności do pozyskiwania i generowania przedmiotów potrzeb podopiecznego i dostarczania mu ich, kompetencje do podnoszenia kompensacyjnej odpowiedzialności za podopiecznego, wielorakie umiejętności praktyczne niezbędne do codziennego sprawowania opieki, pozytywne postawy opiekuńcze, a zwłaszcza : życzliwość, wyrozumiałość i tolerancja, zaangażowanie w urzeczywistnianie wartości opieki i wychowania, uznania praw podopiecznego, dobroć i kultura osobista?3
Bycie dobrym i kulturalnym człowiekiem ? dyspozycje te można sformułować następująco :
? Wiedzieć, co, jak i dlaczego w przedmiocie opieki, umieć tyle ile trzeba, mieć tyle ile trzeba dla sprawowania opieki, odpowiadać za podopiecznego, chcieć pełnić swoją rolę oraz być dobrym i kulturalnym człowiekiem?.4
A więc opiekun cechujący się wyżej wymienionymi dyspozycjami, otrzymuje na pewno w zamian od podopiecznych szacunek i miłość, która jest najlepszym wynagrodzeniem jakie może otrzymać za włożony wysiłek w swej pracy.
Z pojęciem ?opiekun? wiąże się wyżej wymienione zagadnienie a mianowicie ?postawa opiekuńcza?. Postawy opiekuńcze są określonym typem postaw interpersonalnych.
Wg. H. Muszyńskiego na postawę opiekuńczą składają się następujące dyspozycje osobowościowe :
?nastawienie spostrzeżeniowo-empatyczne, altruistycznie zabarwiona wrażliwość emocjonalna, wiedza
i doświadczenie w zakresie zaspokajania ludzkich potrzeb, motywacje działaniowe, uczucia altruistyczne?5
Wyżej wymienione dyspozycje możemy porównać z teorią Tadeusza Kotarbińskiego, który łączy z ?opiekunem spolegliwym? następujące postawy wobec podopiecznego : ?życzliwość, skłonności do pomagania; dobrego serca i wrażliwości na potrzeby; dawania niezawodnego oparcia; sprawiedliwego traktowania; dzielności w sprawowaniu opieki; odważnego chronienia?6
3 B Śliwerski (red.) Pedagogika tom 3 Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne s.262
4 Z. Dąbrowski Pedagogika opiekuńcza w zarysie. Olsztyn 2000 s.220
5 Z. Dąbrowski Pedagogika opiekuńcza w zarysie. Olsztyn 2000 s.197
6 Z. Dąbrowski Pedagogika opiekuńcza w zarysie. Olsztyn 200 s.203
Podsumowując uważam, że współczesny opiekun powinien przede wszystkim być świadomy swej roli, być otwartym, posiadać aspiracje życiowe oraz orientować się na przyszłość. Wśród dzieci, którymi się opiekuje powinien stwarzać atmosferę zaufania, ponieważ tylko w ten sposób może z czystym sumieniem wykonywać swoją powinność. Można odważyć się na określenie w dzisiejszych czasach opiekuna terapeutą, który jak już wyżej wspominałam łagodzi skutki zagrożeń współczesnego świata. Poza tym współczesny opiekun-wychowawca powinien na co dzień wykazywać zamiłowanie do swojej pracy.
Ponadto współczesnego opiekuna powinna cechować wytrwałość, odpowiedzialność i systematyczność w pracy, kreatywność, gotowość do stałego podnoszenia kwalifikacji, refleksyjność nad podejmowanymi działaniami, odporność na sytuacje trudne i stres, umiejętność pokonywania przeszkód i ograniczeń w działaniu oraz dojrzałość emocjonalna.
Myślę, że swym działaniem opiekun winien stwarzać przyjazną atmosferę, by dać dzieciom choć odrobinę pozytywnych doznań, których niektórzy z wychowanków nie doświadczyli w swym dotychczasowym życiu.
Uważam, że osoba pracująca w placówce opiekuńczej powinna również umieć rozgraniczyć życie zawodowe od prywatnego. Zrozumieć w pełni istotę pełnionej w niej funkcji, by nie dochodziło w jej życiu do dylematów osobistych.
Każdy kto pełni rolę opiekuna winien mięć na uwadze przede wszystkim dobro dziecka i jego samopoczucie, by z tej niewinnej małej istotki ukształtował się pełnowartościowy człowiek, który w dorosłym życiu odnajduje w swej pamięci wizerunek swojego opiekuna, który za każdym razem podaje mu pomocną dłoń, dzieli z nim radości i rozterki, który stoi przy nim i pomaga mu zrozumieć otaczającą rzeczywistość.
Bibliografia
Dąbrowski Z. Pedagogika opiekuńcza w zarysie. Olsztyn 2000
Dąbrowski Z i Kulpiński K. Pedagogika opiekuńcza. Historia, teoria, terminologia.
Olsztyn 2000
Śliwerski B. (red.) Pedagogika tom 3 Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne
Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku ton III Wydawnictwo Akademickie Żak