Przedstaw i ocen udział polski w światowym wydobyciu surowców energetycznych
Kraje wysoko rozwinięte potrzebuję olbrzymich ilości energii. Zasoby ich źródeł kurczą się z roku na rok, więc już dziś podejmuje się kroki ku zmniejszeniu ich wydobycia i zastąpienia przez odnawialne źródła energii. Aż 605% całej dostępnej energii na świecie jest współcześnie wykorzystywane przez mieszkańców Europy Zachodniej, USA, Japonii i kanady. A więc przez 12,5% mieszkańców ziemi. Większość tych zasobów uzyskuje się z paliw pochodzenia organicznego, czyli z węgla, ropy naftowej oraz gazu ziemnego. Kraje, które są najbiedniejsze pozyskują te energię z drewna o odchodów zwierzęcych, czyli z surowców, których zasoby są odnawialne, choć mało wydajne, by sprostać oczekiwaniom ludności całego świata, której przybywa średnio ok. 90 mln rocznie.
WĘGIEL KAMIENNY
Około 35 % energii na świecie pochodzi z węgla. Kiedyś był on pierwszorzędnym paliwem wykorzystywanym na szeroką skalę. Na świecie obecnie pozostały jeszcze bogate złoża węgla. Ocenia się, że stosunkowo niewielkim kosztem można będzie wydobyć około 910 miliardów ton, natomiast przy większych nakładach finansowych, liczba ta może osiągnąć nawet 1800 miliardów ton. Przy obecnym zużyciu powinno, więc go wystarczyć na około 200 lat.
Największe złoża znajdują się w 3 największych krajach świata ? Chinach, na terenie byłego ZSRR oraz w USA, kraje te posiadają aż 30% - 35% światowych zasobów tego kruszcu. Z kolei w Europie tylko dwa kraje mogą poszczycić się wydobyciem na większa skalę ? Niemcy w zagłębiu rury oraz Polska głównie na terenie Górnego Śląska. Wśród tych krajów w wyraźny sposób wyróżnia się Polska, w której węgiel jest nie tylko bardzo dobrej jakości ale również jest tańszy i łatwiejszy do wydobycia. Światowy udział w jego wydobyciu jest, więc znaczny, co w na przełomie lat 70 i 80 pozwoliło jej zająć nawet 2 miejsce w wydobyciu. Przegoniły ją tylko Chiny.
ROPA NAFTOWA
Około 40% wytwarzanej na świecie energii pochodzi z ropy naftowej. To cenne paliwo powstało wiele milionów lat temu w wyniku rozkładu planktonu, czyli drobnych morskich organizmów roślinnych i zwierzęcych. Zarówno ropa jak i gaz to mieszaniny różnego rodzaju węglowodorów oraz innych substancji. Jest ona obecnie najważniejszym surowcem energetycznym na świecie. Jest ona wykorzystywana na wielką skale w przemyśle oraz w rolnictwie; wyrabia się z niej farby, kosmetyki, lekarstwa, barwniki, nawozy, włókna sztuczne, plastik oraz gumę syntetyczna. Wiele budynków jest ogrzewanych ropą. Zarówno wielkość zasobów jak i ilość wydobytej ropy mierzy się w specjalnych jednostkach ? baryłkach. Jedna baryłka stanowi równowartość 159 litrów.
Złożą ropy znajdują się niemal na całym świecie, jednak zdecydowana większość skoncentrowana jest w kilku zaledwie miejscach. 65% ropy naftowej należy do krajów Bliskiego Wschodu, wśród których palma pierwszeństwa należy do Arabii Saudyjskiej gdzie zasoby szacowane są na ok. 300 bilionów baryłek, co stanowi jedna czwartą część ropy na świecie. Pozostałe zaś kraje posiadają zaledwie około 45. Niewiele więcej znajduje się w Afryce Północnej, przede wszystkim w Libii a także w Nigerii.
Kraje europejskie wraz europejską część byłego Związku Radzieckiego posiadają 9% światowych zasobów. Europa zaś bogata w ten surowiec jest głównie w regionie Morza Północnego. Eksperci zaś uważają, iż największy zasób ropy znajduje się obecnie na Tereni e kanadyjskiej prowincji Alberta, która może śmiało konkurować ze złożami Arabii Saudyjskiej.
Polskie złoża ropy naftowej są raczej niewielki. Wydobywana głównie na terenach przedgórskich głównie w rejonie podkarpackim i sudeckim stanowi niewiele ponad 4% krajowego zapotrzebowania na ten surowiec. Ponadto odkryto w ostatnich latach niewielkie złoża na Pomorzu i w regionie świętokrzyskim.
Bliski wschód, Afryka oraz Ameryka Łacińska to trzy obszary na świecie, które produkują więcej ropy naftowej niż są same w stanie zużyć. Kraje będące potentatami w tej dziedzinie mają o wiele mniejsze potrzeby niż państwa wysoko rozwinięte, jak na przykład USA, Japonia, Kanada czy cała Europa. Różnice w produkcji oraz w zużyciu tego cennego paliwa prowadzą do poważnych konsekwencji w życiu społecznym i politycznym całego świata. Inwazja Iraku na Kuwejt w 1990 roku wywołała natychmiastową reakcje mocarstw światowych, które strzegły swoich interesów w tym regionie. Zostały, bowiem zagrożone pola naftowe nie tylko w Kuwejcie i Arabii Saudyjskiej, ale w całym regionie Zatoki Perskiej
GAZ ZIEMNY
Z gazu ziemnego uzyskuje się około 20% wytwarzanej na świecie energii. Można go znaleźć przeważnie w sąsiedztwie ropy naftowej. Największym producentem gazu ziemnego jest nieistniejący już Związek radziecki, który w latach 80. produkował około 650 bilionów m3. Innymi potentatami w wydobyciu gazu są USA (487 bilionów m3), kanada (96 bilionów m3), Holandia (80 bilionów m3), oraz Wielka Brytania (45 bilionów m3).
Gaz ziemny jest wykorzystywany do produkcji paliw, zarówno do użytku osób prywatnych jak i na skalę przemysłową, jako niezbędny składnik do produkcji detergentów, włókien sztucznych, farb, plastyku, oraz gumy syntetycznej.
Na obszarach ubogich w złoża gazu człowiek sam nauczył się go otrzymywać. W wyniku procesu odgazowywania węgla kamiennego w koksowniach powstaje gaz i koks.
Również i pod tym względem Polska nie osiąga znacznych sukcesów. Nasze złoża gazu ziemnego są porównywalne ze złożami ropy naftowej. Jednak jak szacują eksperci w niedługim czasie może się to zmienić gdyż obiecujące są poszukiwania tego surowca na terenach przedgórskich jak i w polskiej strefie Morza Bałtyckiego.
ENERGIA WODNA
Drugim pod względem wykorzystania przez człowieka (po paliwach pochodzenia energetycznego), a jednocześnie najstarszym źródłem energii, jest woda. Już dwa tysiące lat temu wykorzystywano koło napędowe wprawiane w ruch przez prąd płynącej rzeki. W czasach rewolucji przemysłowej, która zaczęła się w 1700 rok, woda wciąż była podstawowym źródłem energii. Obecnie wykorzystywanie wód jest bardzo duże i nosi nazwę Hydrotechniki. Nowoczesne hydroelektrownie wykorzystują olbrzymie zapory oraz zbiorniki wodne, dzięki którym powstaje znaczna różnica poziomów, a to z kolei zapewnia stały spad wody z dużej wysokości.
Naukowcy są zdania, że przy maksymalnym wykorzystaniu energii wód na Ziemi, można by uzyskać aż 2, 25 mld kW energii eklektycznej. Tymczasem w 1990 roku, w hydroelektrowniach uzyskano jedynie 263 miliony kW. Niewykorzystane zasoby energii wodnej znajdują się przede wszystkim w Afryce, Azji oraz Ameryce Południowej. Największe w świecie hydroelektrownie zbudowano na rzece Parana na granicy Brazylii i Paragwaju (moc 12, 6 mln kW), Kolumbii i USA, oraz na Jeniseju w Rosji.
Spośród wszystkich odnawialnych źródeł energii, w warunkach naszego kraju, to właśnie hydroelektrownie mają największy udział w produkcji energii elektrycznej. Wśród nich ważne miejsce zajmują obiekty tzw. małej energetyki o mocy zainstalowanej do 500 kW (5 MW)
Większość obiektów energetyki wodnej zlokalizowana jest na terenach wiejskich, lecz spotyka się również elektrownie wodne w miastach np.: Elektrownia Wrocław czy Elektrownia Brzeg. Po latach intensywnego budowania elektrowni wodnych w latach ostatnich wybudowano ich niewiele. Największe z nich to elektrownie w Żarnowcu i Nidzicy oraz w Porąbce-Żar.
Zasoby hydroenergetyczne Polski szacuje się na 13,7 TWh rocznie, z czego 45, 3% przypada na Wisłę, 43,6% na dorzecza Wisły i Odry, 9,8% na Odrę i 1,8% na rzeki Pomorza. Obecnie Polska wykorzystuje swoje zasoby hydroenergetyczne jedynie, w 12%, co stanowi 7, 3% mocy zainstalowanej w krajowym systemie energetycznym. Elektrownie wodne można podzielić na elektrownie przepływowe produkujące energię elektryczną oraz elektrownie szczytowo-pompowe, które służą głownie do magazynowaniu energii elektrycznej wyprodukowanej w inny sposób. Łączna moc elektrowni wodnych wynosi 2040 MW. Energia elektryczna pozyskiwana z elektrowni wodnych, pomimo niewielkiego jeszcze udziału w ogólnej jej produkcji, ma już wymierne korzyści dla ochrony środowiska. Rocznie pozwala zaoszczędzić tysiące ton węgla i sprawia, że środowisko nie jest obciążane wieloma szkodliwymi substancjami, takimi jak dwutlenek siarki, tlenek azotu, dwutlenek węgla, itd.
ENERGIA ATOMOWA
W 1990 roku na świecie istniało 435 elektrowni atomowych, które dostarczały około 1% produkowanej na wszystkich kontynentach energii.Ciepło w reaktorze atomowym uzyskuje się poprzez rozszczepienie jądra atomu radioaktywnego pierwiastka ? uranu 235. Uzyskana w ten sposób energia cieplna używana jest do produkcji pary wodnej napędzającej turbiny, które wytwarzają energię elektryczną.
Niewątpliwie wykorzystywanie energii jądra atomowego ma wiele zalet. Przede wszystkim jest to niezwykle ekonomiczny sposób pozyskiwania energii, ponieważ z 1 tony uranu 235 można uzyskać więcej energii niż z 12 milionów baryłek ropy naftowej. Ponadto prawidłowe funkcjonowanie elektrowni atomowej nie jest szkodliwe dla środowiska. Ujemną stroną są bardzo wysokie koszty budowy elektrowni jak również wielkie ilości odpadów radioaktywnych, które trzeba składować w niezwykle trudnych warunkach przez setki lat, zanim nie będą zagrażać naturze.
Rozwój energetyki jądrowej jest jednym z najważniejszych zapisów Polityki energetycznej Polski do roku 2030. Istnieją warunki bez spełnienia, których niemożliwe będzie wybudowanie w Polsce elektrowni jądrowej do roku 2020, co zapowiadał Donald Tusk. Z analiz firmy doradczej Boston Consulting Group (BCG) wynika, że warunkiem powodzenia planu budowy do roku 2020 elektrowni jądrowej w Polsce, jest realizacja kompleksowego programu przygotowań w 8 obszarach. Pierwszy z nich to czynniki polityczne. Wśród nich ważną rolę odgrywa wsparcie opinii publicznej, m.in. poprzez odpowiednie kampanie informacyjne. Ważne jest także poparcie polityczne dla energetyki jądrowej, mogące być poparte np. traktatami międzynarodowymi. Niezbędne będzie również pozyskanie strategicznych partnerów dla takiego projektu.
Drugi ważny obszar to regulacje. Niezbędne jest stworzenie instytucji zarządzającej regułami bezpieczeństwa oraz opracowanie systemu odpowiednich licencji i pozwoleń. Bardzo ważne będzie stworzenie reguł ochrony środowiska, bezpieczeństwo reaktora oraz ochrony obiektów. Decyzja o budowie elektrowni jądrowej nie może zostać podjęta bez zagwarantowania stabilności funkcjonowania rynku energii. Energia produkowana w elektrowniach jądrowych musi być nie tylko konkurencyjna wobec energii produkowanej w konwencjonalnych elektrowniach, ale także musi gwarantować inwestorowi zwrot z kapitału. To w dużej mierze będzie zależało od stopnia regulacji rynku.
W tego typu inwestycjach do najważniejszych obszarów należy także zarządzanie ryzykiem projektowym, które powinno uwzględniać zarządzanie ryzykiem operacyjnym, zarządzanie kryzysowe a także ocenę scenariuszy awarii reaktora. Rozpoczęcie budowy elektrowni jądrowej musi zostać poprzedzone wyborem technologii i wyborem dostawcy urządzeń, wyborem lokalizacji i zamknięciem finansowania inwestycji. Konieczny będzie przy tym wybór najważniejszych partnerów przemysłowych, którzy będą odpowiedzialni za projekt, budowę i utrzymywanie elektrowni. Niezbędne będzie rozeznanie partnerów o odpowiednich kompetencjach w kraju.
W funkcjonowaniu elektrowni jądrowych jedną z najważniejszych rzeczy jest kwestia zapewniania dostaw paliwa jądrowego, jego transportu oraz gospodarki odpadami. Na to, co dzieje się z odpadami z elektrowni jądrowej często zwraca się większą uwagę niż na funkcjonowanie samej elektrowni.
Ostatni warunek to pozyskanie i dostępność specjalistów mogących pracować w elektrowni i w placówkach z nią powiązanych. Spełnienie tego warunku wymaga określenia kompetencji pracowników i instytucji we wszystkich fazach rozwoju energetyki jądrowej, rozwoju ośrodków badawczych oraz stworzenia programów uniwersyteckich i odpowiednich kierunków studiów.
Warunki te wydają się jasne i w dużej mierze stosunkowo proste. Teoretycznie do roku 2020 jest sporo czasu i wydaje się, że nie powinno być problemem z wybudowaniem do tego roku elektrowni jądrowej w Polsce. Pytanie o termin oddania elektrowni pada jednak coraz częściej i zdaniem sporej części analityków, energetyków a i decydentów politycznych pierwsza elektrownia jądrowa w Polsce nie zostanie oddana w roku, 2020 lecz kilka lat później.
Warto dodać, iż Polska posiada już dwa obiekty atomowe. Obiektami jądrowymi w Polsce, w myśl ustawy Prawo atomowe, są: reaktor MARIA, reaktor EWA (pierwszy reaktor jądrowy w Polsce, eksploatowany w latach 1958- 1995, a obecnie będący w stadium likwidacji) i przechowalniki wypalonego paliwa (obiekty 19 i 19A oraz basen technologiczny reaktora MARIA).
Obiekty te zlokalizowane są w Świerku w dwóch odrębnych jednostkach organizacyjnych: reaktor MARIA - w Instytucie Energii Atomowej (IEA), a likwidowany reaktor EWA oraz obiekty 19 i 19A - w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych (ZUOP), któremu również podlega Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych (KSOP) w Różanie. Dyrektorzy tych jednostek, zgodnie z ustawą - Prawo atomowe, odpowiadają za bezpieczeństwo eksploatacji i ochronę fizyczną tych obiektów.