Rodzaje obiektywów i ich przeznaczenie

Obiektyw to soczewka zbierająca (dodatnia), częściej zespół soczewek; jeden z podstawowych elementów urządzeń optycznych, zwrócony w kierunku obserwowanego lub fotografowanego przedmiotu i tworzący odwrócony, rzeczywisty obraz przedmiotu, mogący być oglądany przez okular lub rzutowany na ekran, kliszę fotograficzną, matrycę czujników półprzewodnikowych, katodę elektronowo-optyczną itp.

Prosty obiektyw składa się z wypukłego krążka szlifowanego i polerowanego szkła, który załamuje promienie światła biegnącego od każdego punktu przedmiotowego, tak że skupiają się one w postaci odpowiadających punktów. Punkty, w których obiektyw skupia te promienie - płaszczyzna obrazowa - pokrywa się z położenia błony, jeżeli obiektyw jest nastawiony na ostrość.
Płaszczyzna obrazowa to płaszczyzna , w której promienie światła, załamane przez obiektyw, skupiają się tworząc ostry, odwrócony obraz.

Podstawowe parametry obiektywu

► ogniskowa - oznaczana literą "f"
► jasność
► dystorsja
► winietowanie
► minimalną odległość przedmiotową
► zakres przysłon
► średnica gwintu filtru
► wymiary (długość, szerokość ciężar)

OGNISKOWA

Obiektywy ze względu na ogniskową można podzielić na krótkoogniskowe (szerokokątne), standardowe oraz długoogniskowe (teleobiektywy).

JASNOŚĆ

Jasność obiektywu określa najmniejsza możliwa jego przysłona. W obiektywie idealnym wynosi ona 1, oznacza to, że ilość światła wpadającego do obiektywu nie ulega w nim żadnemu osłabieniu (proporcja światła wchodzącego do wychodzącego wynosi 1 : 1). W standardowym obiektywie stałoogniskowym o długości ogniskowej 50 mm minimalna przesłona wynosi 1,8 (stosunek światła wchodzącego do wychodzącego wynosi 1,8 : 1). Można spotkać obiektywy o mniejszej przesłonie lecz często okupione jest to utratą jakości obrazu. Zdjęcie wykonane obiektywem Canona 50mm ze światłem 1,8 (cena ~ 550 zł) jest lepsze od zdjęcia wykonanego obiektywem Canona 50 mm ze światłem 1,4 (cena ~ 2.000 zł) i dużo lepsze od zdjęcia z Canona 50 mm ze światłem 1,0 ( cena ~ 13.000 zł).

Wraz ze wzrostem długości ogniskowej rośnie też minimalna przysłona. W obiektywie stałoogniskowym 100 mm będzie wynosiła już 2,8, w obiektywie 300 mm - 4, w 400 mm - 5,6. Liczby te są przybliżone gdyż są obiektywy ciemniejsze i jaśniejsze, przeważnie czym obiektyw jaśniejszy tym droższy. Jest jednak jedna rzecz o której trzeba wiedzieć - każdy obiektyw ma pewien zakres przysłon przy których wykonuje najlepsze zdjęcia, dlatego jeśli spotkamy się z testami obiektywów to opisana tam jest rozdzielczość wykonanej odbitki przy najmniejszej możliwej przysłonie i przy przysłonie od której następuje wyraźna poprawa jakości obiektywu czasem jest 2,8 lecz najczęściej w obiektywach amatorskich dopiero 8 lub 11.

DYSTORSJA

Dystorsja to błąd obrazowania obiektywu. Występują dwa rodzaje dystorsji - beczkowata i poduszkowata

Dystorsja beczkowata jest zmorą obiektywów szerokokątnych natomiast poduszkowata teleobiektywów. Praktycznie nie ma możliwości ich korekcji. Najlepiej gdyby nie występowała w obiektywie który zamierzasz nabyć.

WINIETOWANIE

Winietowanie to przesłanianie rogów klatki przez czoło obiektywu, bądź obudowę filtru. Występuje przy obiektywach szerokokątnych lub po nałożeniu na obiektyw zbyt dużej ilości filtrów. Najłatwiej winietowanie zauważyć na zdjęciu jednobarwnej płaszczyzny np. nieba, występuje wtedy ciemniejsze zabarwienie rogów odbitki. Winietowanie praktycznie jest nieusuwalne, zmniejszyć je można poprzez przymknięcie przysłony. Jeśli winien winietowania jest filtr to należy kupić do tego obiektywu filtr o bardzo cienkiej obudowie (tzw. slim), oraz zdejmować filtr ochronny obiektywu przed nałożeniem innego filtru.

MINIMALNA ODLEGŁOŚĆ PRZEDMIOTOWA

Minimalna odległość przy jakiej można ustawić ostrość, czym mniejsza tym lepiej. Niektóre obiektywy mają funkcję macro, jest to nic innego jak możliwość zmniejszenia minimalnej odległości przedmiotowej do kilku centymetrów. Czasem zdarza mi się zmniejszać odległość minimalną przez stosowanie soczewki powiększającej, oczywiście nie da się robić w ten sposób zdjęć krajobrazów bo głębia ostrości jest mała ale detale wychodzą dobrze.

ZAKRES PRZYSŁON

Czyli najmniejsza i największa przysłona jaką można zastosować. Czym mniejsza przysłona tym łatwiej wykonać zdjęcie przy słabych warunkach oświetleniowych oraz można uzyskać mniejszą głębię ostrości na zdjęciu. Duża przysłona służy do uzyskania dużej głębi ostrości, parametr bardzo ważny przy obiektywach do makrofotografii, gdzie przysłona dochodzi nawet do 64.

ŚREDNICA GWINTU FILTRÓW

Parametr mało istotny jeśli jest to nasz pierwszy obiektyw, jednak jeśli dokupujemy kolejny lepiej gdyby do wszystkich pasowały te same filtry. Standardowe wielkości filtrów to 49, 52, 55, 58, 62, 67, 72, 77 milimetrów. Czym obiektyw jaśniejszy tym większa jest ostatnia, zewnętrzna soczewka i większa jest jego średnica filtru.

WYMIARY

Z punktu widzenia jakości zdjęć to nie ma znaczenia jak szeroki, długi i ciężki jest nasz obiektyw. Jeśli mamy ich kilka, wszystkie nosimy bo są nam potrzebne to lepiej gdyby były lekkie, w praktyce jednak jest tak, że dobre obiektywy są ciężkie. Nie można powiedzieć, że obiektyw lekki jest słaby, jednak aby uzyskać obiektyw jasny to jego soczewki muszą być duże (i ciężkie), solidna obudowa obiektywu też będzie ciężka, profesjonalne obiektywy są ciężkie, stąd ogólny wniosek, że czym cięższy obiektyw tym lepszy.

Rodzaje obiektywów

Obiektyw standardowy, obiektyw normalny daje obraz w przybliżeniu odpowiadający temu, jak daną scenę widzi się bezpośrednio okiem. Większość lustrzanek 35 mm jest wyposażona w obiektyw standardowy, który jednak można wymienić na obiektyw o krótszej, lub dłuższej odległości ogniskowej. Obiektywy standardowe mają zwykle duży otwór przesłony, tak że są przydatne do zdjęć w trudnych warunkach oświetleniowych.

Obiektyw Szerokokątny, obejmuje szerszy kąt widzenia i nadaję się doskonale do fotografowania grup ludzi a także przy fotografowaniu we wnętrzach. Jeżeli jednak jest użyty do zdjęć przedmiotów, znajdujących się zbyt blisko aparatu, mogą wystąpić problemy z dystorsją obrazu. Głębia ostrości, przy każdej liczbie przesłony, już duża, co jest zwłaszcza przydatne, jeżeli wszystkie elementy motywu muszą być ostro odwzorowane na zdjęciu.

Obiektyw zmiennoogniskowy - zoom, pozwala na precyzyjne wykadrowanie obrazu przedmiotu przez dostosowanie odległości ogniskowej obiektywu. Każdy obiektyw zmiennoogniskowy obejmuje zakres trzech lub czterech obiektywów o stałej odległości ogniskowej, zapewniając dużą elastyczność za umiarkowaną cenę. Jeżeli nie zamierza się zmienić obiektywu stosując zoom zwiększa się szansa, że nie straci się okazji do uchwycenia na zdjęciu ważnego, interesującego motywu.

Obiektyw długoogniskowy, jest przydatny dla uzyskania dużych obrazów odległych przedmiotów, lub gdy nie można zbliżyć się dostatecznie do przedmiotu, aby użyć obiektywu o krótszej odległości ogniskowej. Obiektywy długoogniskowe są na ogół ciężkie, co powoduje, że użycie krótkich czasów migawki dla uniknięcia poruszenia aparatem jest ważniejsze niż przy obiektywach o krótszej odległości ogniskowej. Teleobiektyw jest to obiektyw długoogniskowy, który dzięki zwartej konstrukcji ma krótszą budowę.

Obiektyw lustrzany, zamiast grup elementów szklanych do załamania promieni światła, obiektyw lustrzany stanowi kombinację elementów szklanych i luster sferycznych. Odbijają one światło w jedną i w drugą stronę układu optycznego, co umożliwia uzyskanie dużej odległości ogniskowej przy krótkiej oprawie obiektywu.

Obiektyw zoom - szerokokątny, o zakresie 21-35 mm odpowiada trzem obiektywom stałym : 21mm, 28 mm, 35 mm, z dodatkową zaletą możliwości ogniskowej. Jednakże zoom - szerokokątny jest cięższy, ma mniejszy otwór przesłony i daje większą dystorsję obrazu niż obiektyw o stałej ogniskowej.

Obiektyw tele - zoom, o zakresie 75 - 300 mm odpowiada prawie sześciu obiektywom stałym. Jest on używany przez fotografów sportowych i do zdjęć przyrodniczych. Może być też przydatny do portretów i do zdjęć dzieci w ruchu. W przeciwieństwie do szerokokątnego, tele - zoom nie powinien wykazywać wyraźnej dystorsji.

Obiektyw ultraszerokokątny, mają odległość ogniskową od 21 do 15 mm i kąt widzenia od 100 do 180 stopni. Układ optyczny jest tak skorygowany, że nie deformuje lini równoległych, jednak wymagania jakości rysowanego obrazu powodują często ograniczenie względnego otworu do 8. Filtry są zakładane na tylną soczewkę lub wbudowane wewnątrz układu optycznego.

Obiektyw o przesuwnej osi optycznej (SHIFT, zasada działania tego obiektywu, polega na tym że jego oś optyczna może zostać przesunięta względem środka pola formatowego na błonie. Zamiast pochylenia aparatu dla objęcia wierzchołka wysokich struktur i tym samym spowodowania zmiany perspektywy w obrazie, można posługiwać się obiektywem o przesuwnej osi optycznej, trzymać aparat równolegle i przesuwając, obiektyw w górę zarejestrować obraz niezniekształcony perspektywistycznie.

Obiektyw Makro do zdjęć z bliska, ten typ obiektywów był początkowo opracowany z przeznaczeniem do zdjęć z bardzo małej odległości przedmiotu. Obiektywy są produkowane w zakresie odległości ogniskowej od 50 mm do 200 mm. Przy zdjęciach plenerowych dłuższe obiektywy makro dają większy obraz z dalszej odległości. Przesuwając krótsze obiektywy na bardzo małą odległość, należy zwrócić uwagę, aby nie zastawiać światła oświetlającego fotografowany przedmiot.

Teleobiektyw, ma specjalne skonstruowany układ optyczny, dzięki czemu, przy dużej odległości ogniskowej, ma stosunkowo krótkie wymiary zewnętrzne oprawy. Nazwa teleobiektyw jest niesłusznie używana w odniesieniu od wszystkich obiektywów długoogniskowych, bez względu na ich konstrukcje. Teleobiektyw 400 mm, mimo, że jest stosunkowo lekki, wymaga pewnej podpory do mocowania go na statywie wraz z aparatem, przy wykonywaniu zdjęć. Istnieją obiektywy ze stabilizacją obrazu (Image Stabilization) czyli wyposażone w mechanizm regulujący położenie soczewek tak by cały czas w trakcie otwarcia migawki korygować drgania obiektywu. Jak na razie wyłącznym producentem takich obiektywów jest firma Canon. Można używając ich (z włączona funkcją IS) wykonywać zdjęcia z ręki wykorzystując dużo dłuższe czasy niż przy klasycznych obiektywach (np. 1/15 s przy ogniskowej 135 mm) i uzyskać poprawne zdjęcia, niestety okupione jest to zauważalnym pogorszeniem jakości zdjęć.

Popyt na obiektywy jest ogromny, każdy z fotografujących kto choć raz popróbował fotografowania rozmaitymi obiektywami, chciałby mieć taką możliwość i jeśli go stać, to do posiadanego aparatu dokupuje obiektyw szerokokątny, dokupuje obiektyw długoogniskowy – firm zaś, które oferują takie obiektywy po cenach znacznie niższych niż obiektywy „firmowe”, produkowane (czy firmowane tylko) przez zakłady produkujące aparaty fotograficzne, jest tak wiele, że naprawdę trudno jest zorientować się, która produkuje obiektywy dobre, a która dobrze je tylko zachwala. Pewne jest natomiast, że godnymi zainteresowania są nie tylko obiektywy Zeissa, Leitza, Nikona, Canona, Pentaxa czy Minolty. Dobre obiektywy, a znacznie tańsze, produkuje Kiron, Tokina, Soligor, cenione są też obiektywy takich firm jak Tamronczy Hanimex.