Ichnogram. Elementy i znaczenie

W polskiej literaturze dominuje pogląd , że TRASEOLOGIA jest działem kryminalistyki, który zajmuje się badaniem śladów powstałych n a podłożu na skutek ruchu ludzi zwierząt oraz pojazdów . W niektórych krajach termin ten ma znacznie szersze znaczenie, traseologia jest rozumiana jako dziedzina zajmująca się wszelkimi śladami odwzorowanymi na powierzchniach np. ślady daktyloskopijne i mechanoskopijne. Za celowe należy uznać ograniczenie tego terminu jedynie do śladów wywołanych przez poruszanie, przebywanie i transport, gdyż szerokie rozumienie pojęcia stwarza zbyt wiele desygnatów.
Ślady powstałe na skutek przemieszczania się człowieka , zwierzęcia, pojazdu mogą mieć postać wgłębień, odcisków, odwarstwień, nawarstwień itp. Analiza śladów może dostarczyć informacji i pozwolić na grupowe bądź indywidualne identyfikowanie przedmiotu, który ślad pozostawił, warunkiem koniecznym lecz nie wystarczającym jest tu prawidłowe zabezpieczenie śladu. Ślady mogą także dostarczyć informacji o dynamice- wskazujących na szybkość, kierunek poruszania się jak i sposobu powstawania samego śladu
Badania śladów stóp to jedna z najstarszych i najlepiej poznanych dziedzin kryminalistyki , trzeba jednak dodać ,że liczne przemiany cywilizacyjne wymusiły znaczące zmiany np. coraz rzadziej spotykamy ślady stóp bosych obecnie typowe są tzw. ślady stóp obutych, niewspółmiernie też wzrosło znaczenie badań śladów pojazdów mechanicznych ( wykorzystywanych przez sprawcę jako środek dotarcia lub oddalenia się z miejsca zdarzenia).
Kierunek badań identyfikacyjnych i rodzaj analizowanych cech będzie różny w zależności od podłoża , od tego czy ujawniono ślady stóp bosych czy obutych, czy tylko odzianych.
Ślady stóp bosych rzadko wprawdzie występujące mogą prowadzić do identyfikacji grupowej pozostawiającego go człowieka. Analizujemy tu głównie stosunkowo najlepiej odbijające się na podłożu : pięty , zewnętrzne krawędzie śródstopia , sklepienie stopy i palców. Wysoką wartość mają wszelkie wykryte nieprawidłowości, wynikające z wad wrodzonych( płaskostopia) czy nabytych. Na identyfikacje indywidualną pozwalają wszelkie znamiona stóp : linie papilarne , blizny, ubytki.
Często zmierza się do identyfikacji śladu stopy pozostawionego w obuwiu, gdy np. na miejscu zdarzenia zabezpieczono porzucone obuwie- można dążyć do ustalenia czy nosiła je dana osoba.
Ślad stopy obleczonej w skarpę lub rajstopy, pozwala na ustalenie materiału z jakiego jest ona wykonana. Identyfikacja indywidualna jest tu możliwa jedynie na podstawie szczególnych cech materiału: uszkodzeń, cerowań
Najszersze możliwości daję ślad stopy obutej . Pierwotna analiza zmierza do ustalenia typu , rozmiaru buta, cech które zostały utrwalone w pozostawionym śladzie ,możliwe jest ustalenie kroju, surowca, metod produkcji, zwłaszcza istotne jest ustalenie długości( mierzonej od czubka części palcowej do tylnej krawędzi obcasa) oraz szerokości przodu i śródstopia. Pomocne jest tu korzystanie z atlasów zawierających wzorce podeszew butów produkowanych. Do identyfikacji indywidualnej jak zwykle prowadzi uwzględnienie wszelkich anomalii , ubytków , reperacji itp.
Na podstawie śladów stóp bosych , obutych można wnioskować co do wzrostu , ciężaru ,płci, pomagają określić czy dana osoba stała ,szła , biegła. Pamiętać trzeba ,że takie ustalenia mają jedynie wartość wniosków prawdopodobnych.
Informacji o charakterze dynamicznym dostarcza nam tzw. ichnogram , czyli ścieżka chodu , która obejmuje zespół śladów kilku kroków. Na podstawie obrazu chodu można określić wiele elementów dotyczących osoby, która pozostawiła ślad. Elementy te to głównie: kierunek chodu , linia chodu , linia stopy, kąt stopy, kąt kroku, długość i szerokość kroku, oraz długość i szerokość stopy lub spodu. Badania tych zespołów mogą dostarczyć cennych informacji nie tylko o osobie sprawcy , ale i o przebiegu zdarzenia .Podstawowe ustalenia dotyczą :
· Długości i szerokość stopy –długość to odcinek łączący środek tylnej krawędzi pięty ze środkiem przedniej krawędzi drugiego palca. Szerokość to poprzeczny wymiar liniowy wymiar stopy , który można określić mierząc ją w dwóch miejscach : 90 mm od drugiego palca w stronę pięty oraz 60 mm od środka pięty w stronę palców .
· Długość i szerokość buta Długość to odcinek łączący krawędź obcasa ze środkiem czubka buta. Szerokość to z kolei poprzeczny wymiar liniowy buta, który określamy mierząc dwa miejsca tj.: szerokość przedniej krawędzi obcasa oraz największą szerokość podeszwy – jeśli but ma wyodrębniony obcas lub podobnie jak w przypadku stopy bosej – gdy but nie ma wyodrębnionego obcasa.
Wykorzystywane są przy wyznaczaniu pozostałych składowych ichnogramu, które wskaże
ponownie i omówię:
Kierunek chodu- wyznacz go hipotetyczna linia biegnąca pośrodku między śladami stopy prawej i lewej. Wykreślenie jej pozwala na wyznaczenie drogi i kierunku w którym dana osoba się poruszała , pozwala też na ustalenie pewnych anomalii w chodzie np. zaburzenia błędnika, stan nietrzeźwości.
· Linia chodu – powstaje przez połączenie środków tylnych krawędzi kolejnych śladów stóp , najczęściej jest to linia łamana , której obraz zależy od szerokości stawiania stóp , co związane jest z budową anatomiczną, wagą, niesionymi ciężarami , zatrzymywaniem się .
· Linia śladu określana jako przedłużona oś śladu stopy – dla stopy obutej jest to linia przechodząca przez środek tylnej krawędzi obcasa i środek czubka buta, dla stopy bosej lub obleczonej linię te przeprowadza się przez środek tylnej krawędzi pięty i środek przedniej krawędzi drugiego palca.. Służy ona do ustalenia dwóch dalszych elementów takich jak : KĄT ŚLADU STOPY I KĄTY KROKU
· Kąt kroku – Kąt zawarty miedzy przecinającymi się przedłużonymi liniami śladów dwóch stóp kolejno po sobie następujących ( prawej i lewej)
· Kąt śladu stopy – Kąt zawarty między linią śladu stopy ( obutej, odzianej , bosej) a kierunkiem chodu.
Obie wielkości są wskazaniami indywidualnymi dla każdej osoby, stąd ich zmiana może wskazywać na pewne istotne okoliczności np. Zmiana tępa poruszania się ( zwalnianie , przyśpieszanie) lub zwiększenie czy zmniejszenie niesionego ciężaru.
· Długość kroku– odległość między dwoma analogicznymi punktami wyznaczonymi w dwóch kolejnych śladach stopy lewej i prawej .
Wielkość ta pozwala wyciągnąć wnioski co do wzrost , wiek i płci poszukiwanej osoby
(według reguły , że krok dziecka , kobiety , osoby starszej jest krótszy . Przyjmuje się że przeciętna długość kroku mężczyzny wynosi 60-65 cm , zaś kobiety 50 cm ), i co do szybkości poruszania się ( w czasie biegu lub szybkiego chodu krok może się wydłużać ),
można ustalić też fakt ewentualnego kulenia itp.
· Szerokość kroku- najkrótsza odległość pomiędzy linią łączącą ślady stopy prawej a linia łącząca ślady stopy lewej . Linie z kolei łączące ślady danych stóp przeprowadza się przez środki tylnych krawędzi obcasów lub pięt ( jest to zmienna raczej o charakterze pomocniczym – wiele pozycji jej nie wymienia).
Analiza obrazu ścieżki chodu czyli ichnogram z zasady pozwala na identyfikacje grupową osoby poruszającej się oraz na określenie zachowania się lub okoliczności towarzyszących jej ruchowi ( zmian tępa , obciążenia , pewne anomalie ruchowe itp.) Prowadzone jednak badania nad mechaniką i dynamiką chodu dostarczają podstaw do twierdzenia , że analiza ichnogramu może także umożliwić identyfikacje indywidualną człowieka – głównie metoda kinomatograficzno- dynamograficzna , która uwzględnia nacisk i jego rozłożenie na podłoże- co pozwala na wskazanie konkretnej osoby pozostawiającej ślad traseologiczny.
Badania śladu chodu są badaniami porównawczymi , bardzo ważną role odgrywa jakość zabezpieczonego materiału. Na wybór metody zabezpieczenia wpływają takie czynniki jak : właściwości powierzchni ( porowate lub nie), rodzaje podłoża, warunki powierzchniowe ( wilgotna, sucha), kolor i wzór powierzchni. Pomocne bywa użycie rożnego rodzaju oświetlenia. Jeśli istnieje możliwość wskazane jest zabezpieczenie śladów w oryginale. Przy śladach wgłębionych stosujemy odlewy ( gipsowe, inne masy plastyczne), do śladów odbitych stosujemy folie daktyloskopijne , istnieje też metoda elektrostatyczna do zabezpieczania śladów obuwia na podłożach trudnych np. . dywany , wykładziny. Ślady utrwalone na foliach są fotografowane . Dla utrwalenia ścieżki chodu stosuje się najczęściej metodę panoramy linowej. Zawsze podczas badania należy uwzględnić fakt potencjalnego istnienia różnic w materiale dowodowym i porównawczym , wynikające z upływu czasu , dalszego zużycia lub naprawy obuwia , różnic podłoża .